April 26, 2019

Раҳбарликдаги 10 ойлик меҳнат фаолиятим

Мухолифатдаги сиёсатчи бўлганлигим сабабли интернетда тез-тез ўз фикрларимни, нуқтаи назарларимни оммага билдириб бораман. Ўзбекистон Президентига сиёсий рақобатдаман, шу сабаб Президентнинг камчиликларини ёзиб, биз сизнинг ўрнингизда бўлсак бошқача ишларни олиб борардик деб фикр билдириб тураман. Гоҳида мени яхши билмаган инсонлар менга ишонсизлик билан қараётганларига гувоҳ бўляпман. Шу сабабли ўзим ҳақимда мақола ёзишга киришдим. Аслида мен бу ўтган 20 йил олдинги иш фаолиятим ҳақида кўпроқ холислик тарафдори бўлган Кун.уз журналистлари ёзишини хоҳлагандим, уларга хат ёзиб юборгандим. Лекин улар хатимга жавоб беришмади, мен ҳақимда ёзишдан қўрқишди деб ўйлайман.

1999 йилнинг ноябр-декабр ойларида Шаҳрисабз туманидаги чорвачиликка ихтисослашган “Кеш” жамияти акцияларининг 60,5 фоизини Тошкент Қимматли Қоғозлар биржасидан банк тўлови орқали сотиб олдим. 2000 йилнинг ҳолати бўйича жамиятда жаъми 373 та акциядор бўлиб, шундан 225 киши жамиятда меҳнат қилашарди. Жамият ишиларининг умумий сони 400 кишидан ортиқ эди. Жамият худудида Янгиқишлоқ, Чоштепа ва Бўйрачи қишлоқлари жойлашган бўлиб, жаъми учта қишлоқ аҳолиси сони тахминан 6500 кишини ташкил қиларди.

”Кеш” ҳиссадорлик жамиятининг аввалги номи Калинин совхози бўлиб, Иккинчи жаҳон уриши йилларида тузилган эди. Ҳатто биз туғилиб ўсган жой, Шаҳрисабз туманининг Арабон қишлоғи (заготскот) ҳам олдин Калинин совхози ҳудудига кирган. Кейинчалик Энгельс (Энгельс колхози фақат пахтачилик билан шуғулланарди, шу сабабли Энгельс колхозидан уй чорва моллари учун ўт-сомон топиб бўлмасди) колхози таркибига ўтказилганмиз. Раҳматли Чори бобом уруш йиллари ва ундан кейин биз яшаб турган жойда бўлган бўрдоқичилик комплексида (заготскот) чўпон, қоравул бўлиб ишлаган. Кейинчалик бу бўрдоқичилик корхонаси Калинин савхози худудидан, фермаларга яқин жойдан алоҳида ер майдони ажратилиб кўчирилган, кейинчалик улар бирлаштирилган. 11 ёшлигимда атрофимиздаги Калинин совхози бедазорларида мол боқиб, “КИР” беда ўрадиган механизм ортига уланган тележкадан тўкилиб қолган бедаларни йиғиштириб, уйга таширдим.

1981 йил, март ойида отам Ҳасан Чориевнинг қамалиши ортидан оиламиз иқтисодий томондан жуда қийналиб қолди. Шунда 12 ёшимда “24” русумли велосипедим билан Калинин совхозининг Шаҳрисабз шаҳар янги аэропорти қурилиши яқинидаги далаларда (мени давримда ишлаган Шавкат бригадирнинг ерлари эди) 3 кун давомида похол сомон йиғдим. У вақтларда одамлар даладан сомон йиғиштирмасди. Шуни ортидан қишлик ем-хашагимизни йиғиб олдим. Отам қамалгандан кейин бир вақтларда отам Россиядан олиб келиб сотиб юборган “Муравей” мотореллерни олган эгаси терговларга дош беролмай уни қайтариб берди. Эсимда қариндошлардан қарз йиғиб, мотореллернинг пулини қайтариб берганмиз. Отам устидан очилган жиноят иши жуда чалкаш эди. Ўша йиллари отамга очилган жиноят иши ортидан оиламиз катта қарзга ботди. Ҳатто мен ҳам ҳар доим оиламизнинг қарздан қутулиши учун қаттиқ меҳнат қилардим. Бизни оғир иқтисодий аҳволга тушириб қўйган отамни айбламасдик. 1984 йилнинг апрель ойидан бошлаб уйда турган мотореллерни бошқаришни ўрганиб кўчага ҳайдаб чиқишни бошладим. Моллар учун мотореллеримда яқин атрофлардан ўт, емиш, сомон ортиб келадиган бўлдим. Шаҳрисабз “ДАН” постидан айланиб ўтиш йўлларини яхши билардим, “ДАН” постини айланиб ўтиб, Калинин совхозига ўт-сомон ташиб келишга тез-тез бориб турардим.

Бизнинг оиламиз иқтисодий қийинчилик ортидан онам “Қатиқли ош” (ҳозиргача фақат Шаҳрисабз деҳқон бозорида “Қатиқли ош” қилиб сотишади, бошқа жойда уни ўхшатиб пишира олмайди) тайёрлаб, автошоҳбекатда сотарди. Ҳар кунлик “Қатиқли ош’’ни пишириш учун анча кўп ўтин, чолма-тезак ишлатардик. Табиий газга ўша вақтлар уланиш имкони йуқ эди. Ўтин топиш, тайёрлаш асосан менинг бўйнимда эди. 1984 -1985 йилларнинг июнь ойида Калинин совхозининг сут фермаси орқасидаги порихонасида паншоҳада чолма ағдариб ташлардим. Бир ойдан кейин уни қўлим билан ағдариб чиқиб, кейинги ой яна бир ағдариб, яхшилаб қуритиб, ёз охирларида чолмаларни уйга мотореллеримда ташиб олиб келардим. Энг қийин иш чолмани порихонанинг устидан мотореллергача олиб чиқиш эди. Порихонанинг ости сув бўлганлиги учун усти ўйнаб турар эди. Йўлдаги йўловчилар, (Бўйрачи қишлоқ аҳолиси) менинг ишимдан бироз ҳайратланишарди. Ўша вақтларда аҳолида ўтин муаммоси йўқ эди. Ўтин сероб бўлган йилларда катта ҳажмда чолмани ўйиб олиш нимага кераклигини улар тушунишмасди. Шу йиллари (1986 йил Томск шаҳрига ўқишга кетгунимгача) “Муравей” мотореллерим билан (ҳайдовчилик гувоҳномам йўқ эди) Калинин совхози далаларидан анча сомон ва беда ташидим. Хуллас, болалигимни бир қисми собиқ Калинин совхозида (кейинчалик “Кеш” ОҲЖ) ўтди. Ўқишга кетгунимча оиламиз қарзининг катта қисмидан қутулдик, лекин оила қарзи деб болалигим оғир меҳнатда ўтди.

Шаҳрисабз бўрдоқичилик комплекси, 1980 йилларнинг бошларида эса Шаҳрисабз чўчқачилик корхонаси Калинин совхозига қўшилади. Буни оқибатида жуда катта чорвачиликка ихтисослашган совхозга айланади. Ўзбекистондаги мустақилликдан сўнг барча корхоналар қатори қишлоқ хўжалиги корхоналарини хусусийлаштириш ҳақида юқоридан буйруқлар келган. 1994 йилда Гўшт ва Сут Саноат Давлат Ҳиссадорлик Уюшмасига қарашли “Кеш” совхози жамоанинг қарорига асосан “Кеш” очиқ турдаги ҳиссадорлик жамиятига айлантирилади. 1994 йилнинг куз ойларига келиб “Кеш” жамияти 12 миллион 500 мингга нархланиб, 100 сўмдан номинал нархи белгиланган 125000 та акциялар чиқарилади. Шундан 25%ини давлат улушига қолдириш, 15%ини эса жамият ишчиларига сотиш, 34%и эркин савдога ва қолган 26%и бошқа турдош корхоналарга сотишга мўлжалланган эди. Тахминан 1995 йиллар ҳокимиятнинг босими остида “Кеш” ҳиссадорлик жамиятининг раҳбари Убайдулло Шукуров ишдан олинади. Бир неча йилдан кейин Убайдулло Шукуров юрак хуружидан вафот этади. Жамият ҳокимият югурдаги, Россиядан келган барча материалларни халққа тарқатиш учун масъул бўлган шахс Тўра Алмуратов қўлига топширилади. Бутун умри ҳокимиятни боқиб ўтган бу лаганбардор шахс жамиятнинг мол-мулкини талон-тарож қилишни бошлаб юборади. Бир вақтларда республика миқёсида чорвачиликдан 2-3- ўринларни қўлдан бой бермай келган жамият қисқа 3-4 йил ичида кўплаб мол-мулкидан ажралади. Т. Алмуратов даврида “Кеш” Шаҳрисабз тумани ҳокимияти, прокуратура, ИИБ амалдорлари, санстанция, банк ва бошқа амалдорларнинг емакхонасига айланиб улгурган эди. Менгача раҳбар бўлган Т. Алмуратов томонидан жамиятда мавжуд 2500 қорамоллардан 945 атрофида, 4500 бош чўчқадан 300 атрофида қолган, бир қисм техника йўқотилган, улар ўрнига бирор бир янги техника олиб келинмаган эди.

Қисқаси, мен кўздан кечирган ҳолатда 680 Га суғорилиб экиладиган ер майдони (жами 1200 Га дан ортиқ ер майдони бор), техника паркида 6 та КАМАЗ машинаси, 6 комбайн, 4 та дизел, 47 та МТЗ, Т40 ва Т28 тракторлари, ўнлаб ҳар хил турдаги юк машиналари, таъмирлаш майдонлари, заправка, юзлаб ҳар хил соҳадаги механизм, тиркама ва мосламалар, 1500 бош қорамолга мўлжалланган Калинин совхозининг чорвачилик комплекси бўлган бинолари, 2000 бошга мўлжалланган бўрдоқичилик комплекслари, 11 минг бош чўчқага мўлжалланган бинолар яхши ҳолатда сақланган эди. 945 бош қорамол, 300 бош атрофида чўчқаси бор эди. Бу шунчалик мол-мулк талон-тарож қилингандан кейинги ҳолат эди. (Мен бу ҳолат бўйича видео тасвирга эгаман). Жамиятни 2000 йилнинг 25 февралида шу ҳолида қабул қилиб олдим. Шу пайтда ёшим 30 да эди.

Ерларнинг талон-тарож қилинишига қарши курашларим

Мен иш бошлаган кунимданоқ жамият ерлари билан танишиб, уларни ўрганиб чиқдим. Жамиятда 30 Га ер дала бригадирлар томонидан ўзлаштирилиб олинган ва у ерларга ноқонуний равишда картошкалар экилган экан. Шаҳрисабз туманидаги бошқа хўжаликларда ноқонуний ўзлаштириб олинган ерлар хўжалик раиси, туман ИИБ ва прократура ходимлари иштирокида буздириб ташлаш ўша йилларда ҳам учраб турар еди. Мен уларнинг йўлини танламадим. Бошқарув Кенгаши билан ўзлаштирилган ерлар хусусида маслаҳатлашиб, халққа жабр қилмасдан, ерлардаги хосилни устига трактор ҳайдаттирмасдан, уларнинг ўзига ерларни бир йилга шартнома асосида қолдиришга қарор қилдик. Ҳар бир Га ернинг бир йиллик ижара шартномасини 150 минг сўм етиб белгилатдирдик. Ўша йили ноқонуний ўзлаштирилган ерлар бузилмади, уларнинг ҳаммаси билан ўртада қонуний шартнома тузилди, ҳар биридан 150 минг сўм/Га жамият кассасига тўлов ундирилди. Кассага тушган пуллар кирим қилиниб, ишчиларга ойлик маоши сифатида тарқатилди.

Коррупция масаласида

Мен 2000 йилнинг мартида “Кеш” ОҲЖда ташкилий ишларни амалга ошира бошладим. Раҳматли отамнинг қистови, тавсияси билан ўзимга ёрдамчи, иш юритувчи етиб Жаббор Кенжаевни ишга олдим. У менга ўринбосар бўлди. Ўта айёр бўлган Жаббор Кенжаев олдинлари ҳам ушбу хўжаликда ишлаган эди, унинг ҳам ўзига яраша душманлари бор эди. Мен уни қаттиқ назорат остида ишлатдим. Шу сабабли Жаббор Кенжаев коррупцияга берилиш имконини тополмади. Яна раҳматли отамнинг қистови билан ўша вақтда ишсиз юрган, аслида ялқов, ёлғончи, оғир ишдан қочадиган, дангасалиги сабабли рўзғорини зўрға тебратиб юрган укам Баҳром ва унинг оиласини ишга қабул қилдим. Унга Танипар деб аталадиган эски шийпон-молхонани ери билан ажратиб, ўзини дала бригадири қилиб тайинладим. Кейинчалик Жаббор Кенжаев билан укамни отамнинг қаттиқ илтимоси билан ишга олганимдан пушаймон бўлдим.

Жамиятда битта сигир ферма комплекси, битта бўрдоқичилик комплекси ва битта чўчқа ферма комплекси бор эди. Сут фермасининг мудири Равшан Комилов (ҳозир Қашқадарё вилояти Миришкор туман ҳокими вазифасида ишлаяпти) менинг пинжимга кириб ишлашга кўп ҳаракат қилди, ўртага менга таниш одамларни қўйди. Мен уни ўзимга яқинлаштирмадим. У 2000 йилнинг 8 мартида ишхонага ичиб келиб, ферма ишчиларини уриб, аёлларни ҳақоратлабди. Мен дарҳол Бошқарув Кенгаши йиғилишини ўтказиб, Равшан Комиловга хайфсан эълон қилиб, уни ишдан бўшатдим. Унинг ўрнига Чоштепа қишлоғида яшовчи, ўша вақтда ишсиз юрган, тажрибали ферма мудири Турсунов Аҳмад (Аҳмад ака “Кеш”да ферма мудири бўлиб ишлаган, тажрибали мутахассис) акани ишга олдим. Кейинчалик бўрдоқичилик фермасини ҳам Аҳмад акага топширдим. Равшан Комиловни яна ўзининг эски иши, экспедиторликда қолдирдик.

2000 йилнинг март ойида синфдошим Холтўраев Олим, олий маълумотли инженер иш излаб олдимга келди. Бошқа ишлар йўқлиги сабабли уни сут топширувчиликка ишга олдим.

Жамиятнинг бош инженери Карим Чўянов берилган топшириқларимни пайсалга солиб, топшириқларни ўз вақтида бажармай юрганлиги учун унинг ўрнига шу жамиятда ишлаб кетган, қамалган, жамиятнинг Янги Қишлоғида яшовчи, ишсиз Ҳамдам ака Эргашевни бош инженерликка ишга олдим. Шундан кейин техника паркида ишлар юришиб кетди. Ҳамдам ака кўмагида март ва апрель ойларида жамиятнинг барча ўрим учун мўлжалланган техникаларини таъмирдан чиқариб, ишга шайлаб қўйдик.

Жамиятнинг бош зотехниги Рустам Қодировнинг ҳам турли-туман ўйини, баҳоналари кўпая бошлади. Берилган топшириқларни бажармай, бажарилиш муддатини чўзадиган, гоҳида бажармайдиган одат чиқарди. Шундан кейин ана шу жамиятда ишлаб кетган, Шаҳрисабзнинг Мўминобод қишлоғида яшовчи олий маълумотли Ортиқ акани (аниқ исми ёдимдан чиқибди) бош зотехникликка ишга олиб келдим. Рустам Қодировни оддий зотехник ишида қолдирдим.

Жамиятнинг бош ветврачи Аҳмадни ишдан олиб, унинг ўрнига жамиятнинг Янги қишлоғида яшовчи Маматқул акани бош ветврач етиб тайинладим. Аҳмад ёрдамчи ветврач вазифасида қолди.

Жамиятнинг сут комплекс фермаси худудида емишхона жойлашган эди. Емишхонанинг орқа ва ён томонлари очиқ эди. Жамиятнинг 10 кишидан иборат қурилиш бригадасига ана шу емхона атрофини девор билан ўраб чиқишни тайинладим. Улар бу ишни бир неча ойда амалга оширишди.

Кутилаётган 2000 йилдаги қурғоқчилик бизни янада хушёрроқ бўлишга, фавқулодда тезда чора- тадбирлар кўришга ундади. Техник таъмирдан чиққан, Россия ва Германияда ишлаб чиқарилган комбайнлар тўхтовсиз ишлаши натижасида беда ўрими деярли талон-тарожларсиз бажарилиб, барча бедалар сенаж қилиниб, катта ўраларга бостирилди.

Жамиятда иккита: ҳар бирининг ҳажми 1500 тоннадан иборат катта сенаж мол озуқаларини тайёрлайдиган, бетондан қилинган масхус ўралар бор эди. Битта дизелни келган янги беда билан, эски қолган сомонни аралаштириб, устидан босиб, сенажни устидан юрғизиб туриш керак эди. Беда ўриладиган майдонларда қаттиқ назорат ўрнатдим. Назоратчи етиб, куёвимнинг акаси, жамиятнинг Чоштепа қишлоғида яшовчи Тошпўлат ака Нурхоновни ишга олгандим. У вазифасини сидқидилдан бажарди. Четга бирор бир тележка ўт-беда чиқиб кетмади. Ҳар куни сенаж қилинадиган чуқурга 70-90 тележка янги ўрилган беда борарди. Фермаларга ҳар куни 8-10 тележка беда ажратиларди. Ёзи билан битта 1500 тонналик сенаж чуқури тўлиқ тўлди, иккинчиси яримлаб қолди. Бу бизнинг чорва учун қишда етарли ем-хашак жамғарганимиздан дарак эди. Бир йил ичида биз деярли мавжуд 950 бош атрофидаги қорамол бошига икки баробар етадиган озуқани ғамлаб олдик. Ишчилар ва ферма мудирлари бу ишдан жуда хурсанд эдилар.

Шу ерда баъзи бир ишлар хақида ҳам қисқача айтиб ўтмоқчиман. Шахрисабздаги баъзи бир жиноят оламидаги кимсалар, беда бригадирларини, чорва мудирларини қўрқитиб, уларни уриб, кечаси ўрилган бедаларни, молларни талон-тарож қилишар экан. Мен бу ерда туман прокурори ва ИИБ бошлиқларига, бу кимсалар ҳақида шикоят қилишни маъқул кўрмадим. Чунки, уларнинг барибир бирор бир қонуний чора кўришига кўзим етмас эди. Шундай ҳолатда якка ўзим бу шоввозларни жиноят устида ушлаб, улар билан муносабатларни ойдинлаштириб олишга эришдим. Шу ҳолатдан кейин улар жамият тартибига мувофиқ ариза ёзиб келадиган бўлишди, мен эса аризаларига қўл қўйиб бердим. Албатта, улар аризада кўрсатилган оз миқдордаги бедани кўп миқдорда ёки кичик қора молларни каттасига алмаштириб кетишларидан хабарим бор эди. Энди буёғи беда бригадири ёки чорва мудирини қўрқоқ-қўрқоқмаслигига боғлиқ эди. Қолганига аралашмас эдим. Муҳими, улар ўзларининг босқинчилик, ёмон одатларини ташлашган эдилар.

Қишлоқ аҳолисини кичик безорилардан ва жамият мулкини сақлаш мақсадида туман ИИБига қарашли қўриқлаш бўлимидан иккита миршабни доимий хизматга, шартнома асосида ишга олдим. Бу бўлим туман ИИБга қарашли бўлса-да, мустақил хўжалик ҳисобини юритувчи субъект эди. Бу миршаблар ҳам талон-тарожликни олдини олишга катта ҳисса қўшдилар.

Бош аграном Ашуров Мусурмон ака ҳам дала бригадирлари билан ҳамтовоқлиги ортидан унга берилган топшириқларни иккиланиб бажариб юрарди. Уни ёнига жамиятнинг Чоштепа қишлоғида яшовчи, нафақада бўлган, шу жамиятда узоқ йиллар ишлаган тажрибали агрономни бош агрономга ёрдамчи қилиб ишга олдим. Мусурморқул ака “думини қимирлата олмай”, берилган топшириқларни ўз вақтида бажарадиган бўлди. Далада ишлар яхши кета бошлади.

Жамиятнинг ер тузувчиси Азамат Давроновга иккинчи вазифа – мироблик ҳам топширилган эди. 2000 йилда қурғоқчилик рӯй бериши натижасида пахта ва бошқа экинлар учун ариқлардан сувни хўжаликка олиб келиш қийинлашди. Хўжаликда 4 та катта ариқ мавжуд бўлиб, биттасидан сув бир келиб, бир келмай, муаммо туғдирарди. Ариқ юқорида жойлашган Хўжа қишлоғи ичидан оқиб ўтар эди. Дала бригадирлари ушбу қишлоқдан сув ўтказа олмагач, бу ишга жамият мироби ва бошқаларни жалб қилишга мажбур бўлдим. Натижа яхши бўлавермагач ҳайдовчим Шомурод ака билан қишлоққа бориб, сув учун муомала қилишга тўғри келар, ҳайдовчим эса бир қўлида кетмон билан, сув ўринсиз оқаётган томонларни беркитиб, ариқдаги сувнинг миқдорини оширар эди. Шундай ҳолатда баъзи кишилар билан қаттиқроқ гаплашдик, баъзилар билан яхши муомалада бўлдик. Қарийб 3 ой давомида кечалари мироблик ҳам қилишимизга тўғри келди. Акс холда сувсиз қолиб, кўп экинларимиз нобуд бўлиши мумкин эди.

Биринчи беда ўрими ва ғалла йиғимидан кейин, ички имкониятларни тўплаб, жамиятдаги барча ишчи, акциядорлар ва хизматчиларни мукофотлаш маросимини ўтказдик. Бундай мукофотлаш мустақиллик давридан буён бу хўжаликда умуман ўтказилмаган экан. Ишчиларга қимматли мукофотлар бердик, Қарши шаҳридан санъаткорларни таклиф этдик. Тадбирни байрамона кайфиятда, хурсандчилик билан ўтказдик.

Ғалладан бўшаган экин майдонларини тезда дизелларда ҳайдаттириб, ўрнига иккинчи ҳосилни экишни режалаштирдик. Дизелчиларнинг иши унумли бўлиши учун уларга жамият ҳисобидан овқат ташкиллаштириб бердик. Ойликлари бошқа жамият ишчилари каби ўз вақтида берилиб борилди. Дизелчилар ҳам кечаси билан ер ағдариб боришди. Агрономлар билан маслаҳатлашиб, иккинчи ҳосил учун ҳайдалган ерларга дала бригадирларига карам экишни тушунтириб ўтдик. Етарлича карам кўчатлари етказилиб берилди. Карамлар тезда экилди, кузга бориб карамлар етилиб, уни Ғозор, Қамаши, Яккабоғ, Китоб, Шаҳрисабз туманларидаги деҳқон бозорларга нақд пулга соттириб, кассир ёрдамида нақд пулларни жамият кассасига кирим қилмасдан дарҳол ишчиларга иш ҳақига карам берилди қилиб маошларини узиб бордик. Шундай қилмасак бўлмасди, чунки банк ҳисобимиз ҳануз назоратда эди. Иккинчи ҳосил ҳисобидан дала бригадирларининг даромадлари ҳам ошди, ҳам жамият, ҳам ишчилар фойда кўришди.

2000 йил ариқ сувдаги муаммо ва танқисликлар натижасида мен 40 дан ошиқ дала бригадирларини ариқларга мўлжаллаб, улар ичида йиғилиш ўтқазиб, бригадирлар фаолиятини оптималлаштирдим, йириклаштирдим. Улар ўзларининн ичидан битта бригадир сайлаб олдилар. Жамият ва янги бош бригадир ўртасида 2001 йил ҳосили учун шартнома тузилди. Бош бригадир билан бошқа кичик бригадирлар ўртасида ўзаро оғзаки келишув бўлиб ўтди. Ҳамма ўз ишида қолди, биз ҳамманинг иш ҳақини бериб бордик. Ҳеч бир дала бригадирининг ери тортиб олинмади. 4 та асосий дала бригадири ўртасида соғлом рақобатни йӯлга қӯйиш учун катта дала бригадалари ўртасида беллашув ташкил қилдик.

Менинг 2000 йил март ойидан буён туман ва вилоят ҳокимлиги билан қаттиқ тортишувим ортидан, шу йилнинг ноябрь ойида Шаҳрисабз туман ҳокимлиги томонидан “Кеш” акциядорлик жамияти давлат буюртмаси бўлган пахта ва ғалладан бутунлай озод қилинди. Биз жуда хурсанд бӯлдик. Тезда барча ички имкониятлардан фойдаланиб, 300 га ер майдонига арпа, 50 га ер майдонига эса жамият ишчилари учун буғдой экдик. Ғалла майдонларининг ғаллалари бир текисда униб чиқиши бизларни янада қувонтирган эди. 2001 йилда бозордаги ғалла нархи 100 сўмга етишини прогноз қилган ҳолда 2001 йил учун иқтисодий режаларни ҳисоблаб чиқдик. 2001 йилда биргина ғаллачиликдан 150 миллион сўм, қолган соҳалардан эса 200 миллион сўм даромад, жами 350 миллион сӯм даромад кутилаётган эди. Ишчилар касаба кўмитаси билан келишиб, 2001 йилда жуда катта миқдорда мукофотлаш ҳақида режаларимиз бор эди. Шу мукофотлар ичида битта ТИКО русумли янги автомобилнинг борлиги сабаб ишчиларнинг меҳнатга, хусусий мулкчиликка нисбатан анча қизиқишлари ортиб, уларнинг фикрлари ижобий томонга ӯзгарган эди.

Жамиятдаги кадрлар масаласи

Жамиятда иш юритувчиси Жаббор Кенжаевнинг қаттиқ илтимоси билан унинг қиз жиянини, яна бир чўпонимизнинг оилавий илтимоси билан уларнинг қизларини ҳам идорага ишга олдим.

Жами 10 ойлик иш фаолиятимда битта укам, битта қудам, битта синфдошим, битта ўринбосарим Жаббор Кенжаевнинг жиянини четдан ишга олиб бордим. Менинг шарофатим билан қайта ишга келганлар бош зоотехник, бош инженер, бош ферма мудири, бош ветврач, бош бригадирлар, нафақадаги агроном, раис ўринбосарини жамият жамоаси мендан олдин ҳам таниган. Мен шу инсонларни ишга олиб келишимда ёки бош бухгалтер Тўхтаев Келдиёр, ёрдамчи бухгалтерлар Ишов Акбар, Дўстёров Дилшод, Давронова Манзура, чорва бухгалтери Ишов Мусурмон, иш ҳақи бухгалтерлари Саидова Матлуба, Аҳмедова Гулсум, кассир Норқулов Рўзи ака, чўчқа фермаси мудири Мелиев Зиёт, ер тузувчи ва мироб Давронов Азамат, қурилиш бригадири Аҳмедов Фарҳод ака, Бош энергетик Бозоров Ўроқ, хавфсизлик бўйича инженер Давронов Нажим, Кадрлар бўлими бошлиғи Аҳмедова Адолат, жамият касаба қўмитасининг раиси Хушвақтова Ҳамида опа (қариндошлиги бор, қудамиз. Ҳамида опанинг қизлари Гавҳар Бўронова Бахтиёр укамнинг хотини), механиклар, омборхона мудири ва бошқа мутахассисларни ўз ишида қолиши учун бир тийинлик ҳам манфатдорлик жойим бўлмаган. Ўз ишини пухта билиб қилган мутахассисларнинг ҳурматини ҳамиша жойига қўйиб бордим.

Мен 10 ойлик иш фаолиятим давомида бирон кишидан пора олмадим ёки пора ҳисобидан иш қилмадим. Келган меҳмонларни қабулхонамдан тўғри кузатиб қўярдим. Жуда кам ҳоллардагина меҳмонларни чой билан сийлардим.

Тумандаги ўғит тарқатадиган корхоналар билан ҳам сал қаттиқроқ гаплашиб олишга тўғри келди. Келадиган ўғитлар ҳам камомадсиз жамият омборига тушадиган бўлди.

Туман ёқилғи тарқатиш базасининг бошлиғи Ҳамза Очилов билан унчалик тортишишга бормадик. Ёз ойларида Бухоро нефть заводидан туман ёқилғи тарқатиш базасига ўтказган 5600 минг сўм шахсий пулимга, у киши бизга ажратилган лимит бўйича, ҳеч қандай муаммосиз ёқилғи бериб борди.

Шу ерда “ЎН ЙИЛ МУҚАДДАМ-2” деб номланган асаримнинг коррупцияга боғлиқ бўлган жойидан парча келтирмоқчиман. “Менинг фикру хаёлим-у, жону таним тўла ишда эди. Шундай шижоат билан ишлаётган кунларимнинг бирида, мени вилоят ҳокимининг ўринбосарларидан бири Лёхин (исми ҳозир эсимда йўқ) ва “Қашқадарёгўшсутсаноати” ишлаб чиқариш компанияси

бошқарув раиси Ботир Амирқуловлар олдига чақиртирди. Ботир Амирқулов бизнинг вилоятдаги раҳбаримиз эди. Суҳбат тушлик пайтида бошланиб, кеч соат 20 га қадар давом этди. Лёхиннинг мақсади мен давлат буюртмачилигидан чиқиб кетмаслигим ва доим унинг (Лёхиннинг) назоратида бўлишим керак эди. Мен, албатта, Ўзбекистон шароитида қишлоқ ҳўжалик ишларини юритиш қийинлигини тушунаман. Лекин бир йўла Лёхинга қул бўлиб қолсам, ишда умуман ҳеч қандай олдинга силжиш бўлмаслигиниям билардим. Шунинг учун у билан иззат-икром доирасида баҳслашмоқчи бўлгандим, унинг жазаваси тутиб кетди. У тўғридан-тўғри ҳақорат қилиб: “Мен, сен муттаҳамнинг акцияларни қандай сотиб олганингни биламан, бир оғиз сўзим билан сени ҳам, акцияларингни ҳам йўқ қилиб юбораман, деб ўзича дўқ қила бошлади”.

Мен хотиржамликни йўқотмасликка харакат қилиб,

-“Майли, қўлингиздан келганини қилинг. Лекин мен бу ерда ҳақман, ноҳақ бўлсам сиз билан тортишиб ўтирмасдим”, – деб жавоб қилдим.

Лёхин янада жазавага тушиб, дўқ қилишда давом этди.

– Мен, “Муддаога кўчинг, жамиятимизни Президент қарорига асосан давлат буюртмасидан чиқарсангиз чиқаринг, акс ҳолда, хозирнинг ўзидаёқ кабинетингиздан чиқиб кетаман”- деб масалани кўндаланг қўйдим. Охири, унинг дўқ-пўписалари иш бермаганидан кейин вилоятдаги рахбарларни ишга олиш ва ишга қўйиш ҳақидаги гапларга ӯтиб,

– “Биласанми, мени креслом қанча туради» – деди. Мен эса,

– “Билмадим, хабарим йўқ” – деб жавоб бердим. У эса,

– «100 минг АҚШ доллари, сенинг раислик лавозиминг эса 10 минг доллар туради».

– “Менга бунинг асло қизиғи йўқ, мени фақат акциядорлар ишга олишлари ёки ишдан бўшатишлари мумкин. Мансаб олиш учун, умуман бошқа соҳаларда ҳам мен пора билан иш қилмаганман, бундан кейин ҳам пора бериб ёки олиб, иш қилиш ниятим йўқ” – деб очиқ жавоб бердим. Бизнинг суҳбатимизни бошидан охиригача Ботир Амирқулов эшитиб турди. Охирида Лёхин,

– “Майли Чориев бу йил давлат буюртмасини бажаринг, давлат билан шартномаларингиз бор, ундан ташқари қарзга Транш пуллари олгансизлар, келгуси йилда сизни озод қиламиз” – деб жавоб берди. Бу мен учун катта бир ғалаба эди. Кейинчалик ноябрь ойларининг ўрталарида Шаҳрисабз туман ҳокимлиги “Кеш” хиссадорлик жамиятини давлат буюртмасидан тўла озод қилинсин, деган буйруқ ҳам чиқарди.

Иш фаолиятимга бўлган босимлар

Ишлар жадал бораётган кунларнинг бирида, ўзини Одил Пардаев деб таништирган киши мени раҳбарлик билан табриклаб, муддаога ўтди:

– “Раис, мен ҳозир ишсизман. Мен олдин бир неча йиллар ушбу жамиятда омбор мудири вазифасида ишлаганман. Менинг отам бу ерда раис бўлиб ўтган, менга шу омборхона мудирлигини беринг” – деди.

Мен эса:

– “Кечирасиз, Одил ака, омборхонада одам ишлаяпти. Бу одам мен келмасдан олдин ҳам бор эди, иши ёмон эмас. Агар ўз хоҳиши билан бўшаб кетса, унда бу ҳақда сиз билан гаплашсак бўлади” – деб тушунтиришга ҳаракат қилдим. Афсуски, Одил Пардаев бу ҳақда эшитишни ҳам истамади. Мен билан қаттиқ урушиб, кабинетимдан чиқиб кетди. Кейинчалик Одил Пардаев 2001 йилнинг бошида мен қамалгандан кейин жамият омбор мудирлигини олди, қисқа вақт ўтиши билан у омбордаги 20 тоннадан ошиқ ғаллани талон-тарож қилаётганлиги устида ушланди ва унинг устидан жиноят иши қўзғатилди. Лекин унга эҳтиёт чора қўлланилмасдан очиқда юрарди. Бироқ туман ИИБ терговчилардан бири Чориев ҳозир қамоқда, сени унинг олдига юбораман, у ерда сени у чатоқ қилади, деб қўрқитгандан сўнг ўз уйига келиб, оғилхонасида ўзини осиб қўйган эди. Қамоқхона системасини тушунган одам уни ҳеч қачон менинг олдимга қўйилмаслигини яхши билади, аммо Одил Пардаев қўрқоқлиги туфайли ҳовлиқиб ўзини осиб қўйди.

Жамиятда бир неча фермер хўжаликлар ташкил қилинган бўлиб, шулардан бирининг бошлиғи Зайни Боқиев эди. Зайни Боқиев мени қамалишимга жуда катта жонбозлик кўрсатди. Ерни олди, хатто, менинг ўрнимга вақтинчалик раис бўлди. Жамият мулкини талон-тарож қилишга эришди. 2007 йил уни ҳамқишлоқларидан бири, болта билан майдалаб ташлади. Йигит айбини бўйнига олиб, қамалиб кетди. Унгача Зайни Боқиев ҳам биринчи иш кунларимданоқ, ўзига қўшимча ер майдони ажратиб беришимни қаттиқ талаб қилиб туриб олди. Мен унга бу иш менинг ваколатимга кирмайди, ер бериш бошқарув ваколатига ҳам берилмаган, бу ишни акциядорларнинг умумий йиғилиши хал қилади, деб узил- кесил жавоб бердим. Мендан қаттиқ ранжиган Зайни Боқиев ва Одил Пардаев ўз манфаатларини амалга ошириш мақсадида тил топишиб, менга қарши турли идора ва ташкилотларга шикоят ёзишга киришиб кетдилар. Улар ишчи ва хизматчиларни йўлдан уришиб, “Сизлар ҳаммаларингиз келажакда Чориевнинг қулига айланасизлар, у сизларнинг устингиздан билганини қилади, яхшиси ҳиссадорлик жамиятини тугатиб, ширкат хўжалик бўлайлик, шунда ҳаммамиз яхши яшаймиз” каби гаплар билан жамият аъзоларини иккига бўлиб юборишди. Бир томонни менинг ишимни қўллайдиган инсонлар, иккинчи томонни эса, бу икки фитначининг ёлғон ваъдаларига учган кишилар ва уларнинг барча қариндош-уруғлари эгаллашди. Уларнинг барчаси мен ҳақимда кўплаб туҳмат хатлар уюштиришарди. Қишлоқлар ичида ҳар хил бўхтонлар тарқатишиб, мени бадном қилишга уринишди. Фикримча бугунги кунда менга қарши турганларнинг кўпчилиги қилган ишидан пушаймонда.

Мен бу иккита, фақат ўзини ўйлайдиган кимсалардан бирига иш бериб, бирига эса озгина ер бериб овозини ўчирсам бўларди. Аммо ўзимнинг виждонимга, принципларимга ва энг муҳими акциядорлар манфаатларига қарши бормадим. Уларнинг барча туҳматларига чидаб, келган текширувчилар билан қонун доирасида гаплашиб, қайтариб юборар эдим. Баъзиларининг ҳурматларини жойига қўйишга ҳаракат қилиб, яқин чойхоналардан бирига, бир пиёла чойга бош ҳисобчи, бошқа ходимлар ёки ўзим таклиф қилиб, хайрлашиб кузатиб юборардик.

Шу ерда бир ҳолат бор эди. Чойхонадаги ҳар бир харажатни ўз ёнимдан тўлар эдим, ҳеч қачон бирор маротаба жамият ҳисобидан фойдаланмасдим. Меҳмонлар чой ичиб кетишар, ҳафта охирида ўзим вақт топиб, чойхона харажатларини тўлаб қўяр эдим. Буни ҳамма аъзолар билишарди ва бошида анча ҳижолат тортишдилар, кейинчалик бу ҳолатга кўникиб қолишдилар.

2000 йил 25 февраль куни ўтказилган жамиятнинг навбатдаги йиғилишида мен вақтинчалик раис лавозимига тайинландим. Кейин апрель ойидаги Умумий йиғилишда кўпчилик овоз билан “Кеш” ҳиссадорлик жамияти раҳбарлигига сайландим. Мени раҳбарларга пора бермасдан, бошқалардан пора олмасдан, мустақил олиб бораётган ишим натижасида жамиятнинг ривожланаётганлиги Қашқадарё вилоят ва Шаҳрисабз туман ҳокимлигига тинчлик бермасди. Улар мени бошида ўз ричаглари орқали ишдан олишмоқчи бўлишди, буни эплолмагач прокуратура ва ИИБ бошлиқлари билан тил бириктиришдилар.

Туман раҳбарлари, ИИБ бошлиғи ҳамда туман прокурори мени қонуний йўллар билан олишга кучи етмаслиги сабаб, шикоятчиларнинг аризаларига эътиборларини кучайтиришди. 2000 йилнинг июнь ойи ўрталарида туман ИИБ терговчиси Тиловов томонидан менинг устимдан жиноий иш қўзғатилди. Жиноий ишни очиб қўйиб, эплолмасдан, ишни туман прокуратурасига ўтказди. Прокурор ёрдамчиси Акмал Муҳаммадиев билан суҳбатимиз қаттиқ тортишувлар билан кечди. У бир неча йиллик бухгалтерия ҳисоботларини сўраб, текширувлар ўтказишга қаттиқ туриб олди. Мен эса бухгалтерия ҳужжатларини бермасдан, фақат шикоятга доир ҳужжатларни беришимни, акс ҳолда уларнинг ноқонуний текширувлари жамият иқтисодига ҳамда одамларнинг кайфиятига салбий таъсир қўрсатишини айтдим. Шунда Муҳаммадиев: “Чориев бунча ҳалқпарвар бўлмасангиз, нима президент бўлмоқчимисиз”, деб устимдан кулди. Шунда мен унга: “Худо насиб этса, бўламан”, деб жавоб қилдим. У менга “Туя ҳаммомни орзу қилибди” деган мақолни айтди, кейин мендан қўшимча ҳужжатларни ололмаслигини билиб, ўз идорасига мени қайта чақиртиришини айтди.

Дарҳақиқат, 2000 йилнинг сентябрь ойи ўрталарида мени туман прокуратурасига чақиришди. У ерда вилоят прокуратурасининг махсус терговчиси Шерматов билан суҳбат бўлиб ўтди (Шерматов бир неча йилдан сўнг автотранспорт фалокатида дунёдан кўз юмган экан). У ўзини жуда олижаноб кўрсатиб, ноқонуний иш олиб бормаслигини менга (мен сўрамасам ҳам), таъкидлаб ўтди. У ўзига менда ишонч уйғотганлиги сабаб, унга барча бухгалтерия ҳужжатларини (кейинчалик) бердирдим.

Терговчининг ишига аралашмай, унга шароит яратиб бериб, ўз фаолиятимни давом эттирдим. Бу паллада пахта терим мавсуми борарди. Мен туман ҳокими Шуҳрат Алланазаровга Давлат буюртмасидан чиқариш тўғрисида қарор чиқариб беришни бир неча маротаба эслатдим. У менга: “Чориев, сиз бу ерда янги Америка очманг”, каби гаплар билан ишни орқага суришга ҳаракат қилар эди.

Жамиятни ривожлантириш йӯлида

Мен “Кеш” ОҲЖда Бошқарув раиси, раис сифатида иш фаолиятимни бошлаганимда жамиятнинг қарздорлик ортидан ҳисоб рақамлари қаттиқ назоратда экан. Тушган пуллар қарзлар ҳисобига тезда ечилиб олинар экан. Менинг ишларимни тўхтатиб турган муаммо шу эди. Ҳатто ишчиларнинг ойлик маошларига ҳам кредитга қарз олишни иложи йӯқ эди. Шу сабаб ерлар ижарасидан тушган пулларни бош бухгалтер билан маслаҳатлашиб банкка кирим қилиш ўрнига ишчиларга маош сифатида тарқаттирардим. Акс ҳолда бу пулларни банкдан қайтаришнинг мутлақо иложи йӯқ эди. Қарзларни ёпиш учун жамиятдаги молларни сотайлик десам, моллар жуда озғин, бозорбоп эмасди. Шу сабаб иш фаолиятимнинг охиригача жамият ҳисоб-рақамларидан нормал фойдалана олмадик. Ҳамма операцияларни банкдан ташқари қилишга мажбур бўлдик.

Жамиятнинг умумий қарзи 56 миллион сўм эди. Бу ўша вақтларда жуда катта қарздорликни ташкил қиларди. 1 ойлик маош базаси тахминан 1 миллион 200 минг сўмни, ойликлар ўртача 3-5 минг сўмни ташкил қиларди. Мени назаримда ӯша вақтда ойликлар менга жуда кам кўринса-да, жамиятдаги коррупция ортидан пайдо бўлган иқтисодий муаммолар ортидан жамият ушбу маошларни ҳам ўз вақтида беролмайдиган аҳволга тушган эди.

2000 йил ёз ойи охирларига бориб, жамиятни қарзларидан бутунлай қутулиш устидан ишлай бошладик. Чорва сотувга тайёр эмасди, шу сабабли жамиятдаги 6 та Камаз русумли юк машиналаридан бирини ҳамда мени олиб юрадиган хизмат машинани сотишга қарор қилдик. Бу техникаларни сотиш ортидан қарздорлигимиз анча камайди, қолган қарзларни маҳсулотларни сотиш ҳисобига йӯқотишни бошқарувда келишиб олдик. Мен шахсий Некcия машинамда ишга қатнай бошладим. Энг ачинарлиси, қўшни“Ўзбекистон” ширкат хўжалигидан қарздорлигимизни тугатиш мақсадида “Камаз” русумли юк машинамизни қарз ҳисобига бериб, раҳбари билан оғзаки шартлашгандик. Ҳайдовчи Мамаражаб ака ҳам сизларга камази билан бирга ишга ўтади, уни хафа қилманглар, машинасини тортиб олманг дедим. Шу шартга кўнсаларинг, мен бу шартномага қўл қўйиб бераман дедим. Улар шартимга кўнишиб, Камазни ҳайдовчи билан бирга қабул қилиб олишди, аммо келишилган шартни бузиб, Мамаражаб акани ишдан ҳайдашди. Мен 2001 йил қамоқда эканлигимда Мамаражаб ака юрак ҳуружидан вафот этди. Мамаражаб акани Аллоҳ раҳматига олсин. Жойлари жаннатда бўлсин.

Молхоналарда 945 бош қорамол бўлгани билан уларнинг аҳволи ӯта абгор эди. Гўштга ёки бозорга сотиб даромад қилиб бўлмасди. Деярли яхши қорамоллар ўғринча алмаштирилавериб, ўрнига қари, ориқ моллар қолган эди. Шунда бошқарув қарори билан битта қари, сифатсиз, урғочи қорамолни бозорда сотиб, ўрнига 2-3 та ёш эркак таналарни бозордан сотиб олишга қарор қилдик. Пулидан йӯқотмадик, аммо бошида биз тирик вазнидан анча йӯқотиб турдик, аммо бир неча ойлар ўтиб тирик вазни ҳам ўрнига тушиб кетди.

Жамиятда етарлича ем-хашак йиғиб олингач жамият ҳудудида сомон-беда бозорини очишни режалаштирдик. Унгача бироз режадан ортган сомонларни тоғли ҳудудларга ёш эркак қорамолларга алмаштириб ҳам жамият қорамоллари сонини ошира бошладик.

2001 йил учун катта миқдорда гўштни бозорга сотишни режалаб олдик ва қорамолларга эъиборни кучайтирдик.

Жамиятда сут соғиб олиш ҳажмини оширдик, сутдан даромад олишни кўпайтира бошладик. Қарши туманига Германиянинг “Ҳолстеин Фриезиан”(HOLSTEIN FRIESIAN Cattle) зотли қорамолларини кўриб, уларни сотиб олиб жамиятимизда кўпайтиришни, кейинчалик сут фермасидаги сигирларни шу Германиядан келтирилган сигирлар билан тўлдиришни режалаштирдим. 2000 йили жаъми 8 та ана шундай зотли қорамолларни Қарши туманидан сотиб олиб келтирдим. Уларга алоҳида қаровни ташкиллаштирдим. 2001 йилда 50 бош, 2002 йилда 150 бош Германия зотдор сигирларини сотиб олишни режалаштирдим. 2 йилдан кейин бу қорамоллар фермаларда туғилган янги бузоқлар ҳисобидан ортиб боришини ҳисоблаб олдим.

Жамият ҳудудида қаровсиз ётган бинолардан бирини сутни қайта ишлаб маҳсулот ишлаб чиқариш, бошқасини “Бойни” қилиб, кейинчалик цехга айлантириб, колбаса, сосиска маҳсулотларини ҳам ўз маҳсулотларимиз ҳисобидан ўзимизда ишлаб чиқаришни режалаштириб олдим. Ишлар шунга қараб кетар эди.

Жамият ҳудудида Калифорния чувалчангларидан олинган биогумус, ӯғитларни Тошкентга, иссиқхоналарда гул ўстирадиган гулчиларга сотишни йӯлга қўйдик. Бошида бу иш бироз қийинроқ кечди. Даромад кутилгандан анча паст эди, аммо 2001 йилда бу соҳани ҳам кучайтиришга келишиб олинди. Бу ишимиздан хабар топган Шаҳрисабз туман қишлоқ хўжалиги бошқармаси бошлиғи ўртоқ А. Примов бизнинг бу ишларимизни мажлисларда гапириб, танқид қилиб юрди.

Жамиятда амалга оширилган ижтимоий кўмаклар

Мен ёшлигимда Янгиқишлоқ қишлоғида яшовчи, отамнинг дўсти невропатолог врач Сайид акани уйига кўп борганман. Ҳар борганимда Саид аканинг дарвозаси рўпарасидаги чойхона деб қурилган катта иморатни кўрардим. Иморат битган, аммо ромларига дераза қўйилмаган эди. Тақдир тақозаси билан ушбу жамиятга раҳбар бўлиб келдим. Ушбу чойхонага орадан қанча йиллар ўтиб кетган бўлса-да, ҳануз деразалар кесиб қўйилмаган экан. 1999 йилда ўзимизнинг ҳовлимиздаги уйимизни қуриб битгазгач, битган уйга кўп миқдорда дераза қўйиш керак бўлиб қолди, шунда “Кварс” заводидан битта ойна контейнерини сотиб олиб, бир қисм ойнакларни уйимизга ишлатиб, бир қисми ҳовлимизда сақланиб турган эди. Жамиятнинг қурилиш бригадири Аҳмедов Фарҳод акага ҳовлимиздаги контейнерда турган ойна листларини ушбу чойхонага кесиб қўйишларини топширдим. Эвазига жамиятдан бир сўм ҳам пул олмадим. Шунда ота-онам мендан хафа бўлиб, нега ҳамма уйига ташиса сен уйингдагини жамиятингга ташийсан дейишди. Мен уларга кўнгилни кенг қилинглар, ахир бу ойналар яхшиям сизларни пулларингизга келмаган. Кетса менинг пулим кетади. Савоб ишни тез-тез қилиб туриш керак дедим. Шу баҳона ушбу чойхонанинг ҳамма ромларига ойна қўйилди.

Жамият ҳудудида иккита мактаб ва иккита боғча бор эди. Мен уларга қандай ёрдам қилганимизни бу ерда ёзиб ўтирмайман. Чунки уларга мен шахсий ҳисобимдан эмас, жамият ҳисобидан қилиб борганман. Уларнинг ҳар бир ёрдам сўраб қилган илтимосини рад қилмасдан, ҳаммасини ўз вақтида бажарганмиз. Улар жамият раҳбариятидан мамнун эдилар.

Жамият ҳудудида анча меҳнат ветеранлари, нафақахўрлар, ногиронлар бор эди. Жамиятнинг раҳбари сифатида улар сўраб келган нақд пулдан ташқари, барча моддий кўмакларни бериб келдим. Нақд пул беришнинг ҳеч қандай иложи йӯқ эди. Чунки банкдаги ҳисоб-рақамимизга инкассаcия қўйилган эди. Тушган нақд пуллар бизгача етиб келмасди, қарзларга кесилиб олинарди.

Бизнинг иқтисодий ютуқларимиз туман ва вилоят раҳбарларига тинчлик бермай қўйган эди. Вилоят прокуратураси 2001 йилнинг 2 январида мени қамоққа олишга қарор қилди. Вилоят раҳбарлари вилоятдаги прокуратура ходимлари билан келишиб олганлари кейинчалик менга равшан бўлди. Қонун бўйича вақтинчалик қамоққа олинган шахс прокурор санкциясигача қамоққа олинди деб, судгача эса жиноятчи деб ҳисобланмайди. Қамоққа олинишимнинг иккинчи кунида туман ҳокимлиги, вилоят ҳокимлиги билан биргаликда “Кеш” акциядорлик жамиятининг асосий акциялари қўлларида бўлган акциядорлар иштирокисиз, Акциядорлик жамиятлари ҳақидаги қонунга хилоф равишда қўшма йиғилиш ўтказдилар. 4 январь 2001 йилда бўлиб ўтган қўшма йиғилиш ташаббускори туман ҳокими Шуҳрат Алланазаров (бир неча йилдан кейин юрак хуружидан вафот этди) бир неча қонунларни билиб туриб оёқ ости қилди.

1. Менга ҳали прокурор санкцияси берилмаган эди. Бундай ҳолатда ҳатто акциядорлар ҳам ташкилий йиғилишларни ўтказмайдилар. Бу ҳолда прокурор санкцияси кутилади. Мен тўлиқ қамоққа олинганимдан кейин ташкилий йиғилишлар менинг иштирокимсиз қилиниши ��ерак. Йиғилиш куни мени қамоқда қолишим масаласи ҳал бўлмаган эди.

2. Ҳоким акциядорлик жамиятининг кузатув кенгаши розилигисиз ёки иштирокисиз жамиятнинг ички ишларига аралашди. Ушбу қўшма йиғилишда менинг ўрнимга Келдиёр Шоназаровни “сайлаб”, тайинлаб кетишди. Кейинчалик бу шахс туман ҳокимининг топшириғи билан давлат билан янги шартномалар тузиб, барча ғаллани давлатга топшириб юборди. Жамиятни яна давлатга, маҳаллий амалдорларга қарам қилиб, унинг мол-мулкини жадаллик билан талон-тарож қилишга катта ҳисса қўшди.

2001 йил 5 январь куни мени СИЗОдан вилоят прокуратурасига санкция олиш учун олиб келдилар. Терговчи барча қоғозларни кўтариб бир неча соатга вилоят прокурори олдига чиқиб кетди. Мени ўша вақтда ягона умидим прокурордан эди. Умидим, унга барча воқеаларни айтиб, менга қўйилаётган айблар жиноятга ётмаслигини, жамиятдан бир сўм ҳам ўзлаштирмаганимни, жамиятнинг ашволини иқтисодий жиҳатдан кўтарганимни тушунтирмоқчи эдим.

Афсуски, вилоят прокурори мени қабул қилмади, ҳатто ёрдамчи прокурори Умаров ҳам мен билан суҳбат ўтказмасдан мени қамоқда қолишимни чўзувчи санкцияга қўл қўйиб берди. Шундан кейин мен вилоят бўйича ҳеч қандай қонун устуворлигига эришиб бўлмаслигини ўз тажрибамда кўрдим.

Бугунги кунда “Кеш” ОҲЖидан нима қолди, ҳеч вақо қолмади. Жамият бутунлай талон-тарож қилинди. Унинг ерлари 5-6 та янги фермер хўжаликларига давлатга пахта ва ғалла етказиб бериш учун бериб юборилди. Менга ачинарли жиҳати ана шу жамиятнинг Янгиқишлоқ қишлоғида туғилиб ўсган, 2000 йиллар Республика Миллий Матбуоти марказининг раиси Амирқул Каримовга учрашиб, жамиятда бўлаётган вазиятни тушунтириб, ундан қишлоқдошларига акциядорлик жамияти ва бошқаруви замон талаби эканлигини тушунтириб, уларни бироз инсофга чақириб қўйишни сўраганимда Амирқул Каримов совуққонлик билан менга жавоб берган эди. Уни қабулхонасига бориб, ундан кўмак сўраганимдан кейин афсусланганман.

Мақоламнинг охирида “ОББА” радиоларини (Озодлик, ББCузбек, Америка Овози радиолари) эслаб кетмасам бўлмайди. Айниқса, Озодлик радиосидаги мутаҳҳам журналистлар ҳар доим мени ўзбекистонликларга фермер деб таништириб келди. Мен фермер ва фермерликни ҳурмат қиламан. Аслида Америкада фермер бўлиш катта имконият, ахир фермер бу ғарбда мулкдор деганику. Мени ғарб матбуотига ўзбекистонлик фермер деб таништиришса хафа бўлмайман, аммо Ўзбекистон бу бошқа тушунча ва бошқа маданият. Ўзбекистонда фермерликнинг обрўси жуда паст, фермерлик давлатга қарамлик дегани. Мен Ўзбекистонда фермер эмас қишлоқ хўжалигининг чорвачиликка ихтисослашган корхонаси – агрокомлексининг 60,5% улушига эга бўлган раҳбари, мулкдор эдим. Мен бошқарган “Кеш” ОҲЖ ўзида битта боғдорчиликка ихтисослашган (7 Га ер майдонига эга) фермер хўжалиги, битта узумчилик (5 Га), битта балиқчилик (2 Га ҳовуз майдони) ва битта асаларичилик (2 Га) фермер хўжаликлари бор эди.

Бундан кейин журналистлардан мени оммага тўғри таништиришларини илтимос қиламан.

Мамлакатда фаолият юритаётган УзА.уз, Кун.уз, Дарё.уз, Хабар.уз каби нашрлар Шаҳрисабз туманидаги собиқ “Кеш“ ОҲЖнинг тақдири ва мен мақоламда келтирган фактларнинг ҳаққонийлигини текшириб кўрганларида жуда хурсанд бўлардим.

Баҳодир Хон Туркистон

(Боҳодир Чориев) собиқ “Кеш” ОҲЖ бошқарув раиси

http://mulkdor.com/news/23227/