,,O'zbekistonga JST tashkiloti kerakmi yoki YEVROOSIYO IQTISODIY ITTIFOQIMI?"
304-Guruh talabasi Ergashev Nurmuhammad
O'zbekiston yangi mustaqil davlat maqomiga erishgandan so'ng 1994-yil GAAD tashkiltiga a'zo bo'lish uchun ariza topshirdi. Ammo yaqin orada bu tashkilot o'rniga BMT Jahon savdo tashkiloti loyihasini yoqlab chiqdi. Bizning iqtisodiyot hali yosh bo'lganligi uchun rivojlangan mamlakatlar bilan raqobat qila olmasligi sezildi. shu sababli 2005-yilda JSTga a'zo bolish muzlatildi.
O'zbekiston JSTga a'zo bo'lish jarayoni 1994-yilda boshlangan, ammo 2005-yilda muzlatilgan, shu vaqt ichida o'rnatilgan o'zini o'zi ta'minlash siyosati tufayli. Prezident Mirziyoyev saylanganidan ko'p o'tmay savdoni erkinlashtirish va ichki savdo rejimini modernizatsiya qilishga qaratilgan keng ko'lamli ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar va o'zgarishlarni boshlab bergan 2016-yilga tezda yetib bordi. Ushbu islohotlardan so'ng JSTga a'zo bo'lish jarayoni rasmiy ariza orqali yangilandi THZE JST kotibiyati 2018 yil mart oyida tashqi savdo vaziri tomonidan imzolangan. 2019 yil iyul oyida O'zbekiston o'zining yangilangan tashqi savdo Memorandumini (MFTR) JST a'zolariga, shuningdek keyinchalik JSTga a'zo bo'lish uchun zarur bo'lgan boshqa bir qator hujjatlarni, shu jumladan tovarlar va xizmatlar bo'yicha bozorga kirish bo'yicha dastlabki takliflarni tarqatdi. O'zbekiston tomonidan erishilgan yutuqlar natijasida JST a'zolari O'zbekistonning JSTga qo'shilishi bo'yicha 4-ishchi partiyasini amalga oshirishda qo'llab-quvvatladilar, bu muzokaralar 7 yil 2020 iyulda deyarli o'n besh yillik to'xtashdan so'ng bo'lib o'tdi. Ushbu muhim voqea O'zbekistonning muzokaralar stoliga qaytishi va hukumatning JST a'zoligiga a'zo bo'lish yo'lidagi fidoyiligi va sa'y-harakatlarini belgilab berdi. Ishchi partiyaning 5-yig'ilishi 21 yil 2022 iyun kuni bo'lib o'tdi. Tadbir ishtirokchilari JSTga a'zo bo'lish bo'yicha O'zbekiston idoralararo komissiyasi tomonidan amalga oshirilgan ishlar, jumladan, kengaytirilgan hujjatlar to'plamini tayyorlash va bozorga chiqish bo'yicha ikki tomonlama muzokaralar olib borish natijalarini ijobiy baholadilar. 2023 yilning 14 mart kuni ishchi guruhning 6-yig'ilishi bo'lib o'tdi. O'zbekiston ushbu tadbir doirasida JSTning uch a'zosi bilan bozorlarga tovarlarni olib kirish bo'yicha ikki tomonlama muzokaralar yakunlangani e'lon qilindi.Keyingi qadam doirasida, JST kotibiyati xulosani ishchi guruhi hisobotidan avval tayyorlashi maqsadida O'zbekistonga muzokaralar uchun qo'shimcha materiallar taqdim etish tavsiya etiladi.
Jahon savdo tashkilotiga (WTO) to'liq huquqli a'zo sifatida kirish xalqaro savdo tizimi va global iqtisodiyotga foydali integratsiyada muhim ahamiyatga ega.
JSTGA A'ZO BO'LISHNING FOYDA VA ZARAR TOMONLARI.
Qo'shilish-bu qoidalarga asoslangan, ochiq va yaxlit savdo tizimining intizomiga kirish to'g'risidagi siyosiy qaror; bu iqtisodiyotning ko'plab sohalariga ta'sir qilishi mumkin. WTO a'zosi bo'lish yoki bitta bo'lishga intilish, savdo sheriklari va investorlarga mamlakatning ochiq iqtisodiyotga sodiqligi to'g'risida aniq signal yuboradi, bu esa savdo hajmini oshirishni va xorijiy investitsiyalar va texnologik nou-xaular oqimini rag'batlantiradi va samaradorlikni oshiradi.
WTO talab qilganidek, tariflarni maksimal darajada himoya qilish va import bo'yicha kvotalarni bekor qilish orqali mamlakatlar ishbilarmonlik muhitini yaxshilaydigan va yaxshi boshqaruvni ta'minlaydigan bashorat qilinadigan va shaffof asos yaratadilar. Xuddi shunday, litsenziyalash, ro'yxatga olish va bojxona rasmiylashtiruvi bo'yicha soddalashtirilgan qoidalarning o'rnatilishi biznesga juda ijobiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. WTOga a'zo bo'lish JSTning boshqa a'zolari bozorlariga kirish xavfsizligini va bashorat qilinishini, shuningdek xususiy sektorni boshqa mamlakatlarning zararli savdo harakatlaridan himoya qiladi.
WTOga a'zolikning ko'plab majburiyatlarini bajarish, shuningdek, mamlakatning savdo bilan bog'liq institutlarini mustahkamlashga va qonun va tijorat sohasida muhim islohotlarga olib kelishi mumkin bo'lgan tartibga solish va institutsional siyosatni soddalashtirishga yordam beradi.
Va nihoyat, qo'shilish yangi a'zolarga xalqaro savdo muzokaralarida va xalqaro qoidalarni ishlab chiqishda faol ishtirok etish orqali o'z manfaatlarini himoya qilish imkoniyatini beradi.
JSTGA A'ZO BO'LISHNING ZARAR TOMONLARI.
JSTga qo'shilishning afzalliklari juda ko'p bo'lsa-da, turli xil muammolar qo'shilish jarayonining o'zidan kelib chiqadi: bu uzoq va murakkab muzokaralar jarayoni bo'lib, mamlakatlarga qo'shilish orqali keng ko'lamli Qonunchilik va ijro etuvchi harakatlarni o'z ichiga oladi, bu keng kadrlar va institutsional imkoniyatlarni, shu jumladan tarmoq tajribasini talab qiladi. Qo'shilishni talab qiladigan ko'plab mamlakatlar ushbu jarayon davomida ma'lum cheklovlarga duch kelmoqdalar, masalan, savdo va ta'sirni tahlil qilishni qo'llab-quvvatlash uchun cheklangan analitik imkoniyatlar va/yoki boshqa cheklovlar qatorida axborot so'rovlariga javob berish uchun resurslarning etishmasligi.
Qo'shilish bir qator majburiyatlarni o'z ichiga oladi, shu jumladan iqtisodiyot tarmoqlari ochilgandan so'ng WTOning boshqa a'zolari tomonidan raqobatga kirish, shuningdek xizmatlar sohasini tartibga solish tartib-qoidalarini qabul qilish. Shunday qilib, amalga oshirish ham hukumat, ham xususiy sektor duch kelishi kerak bo'lgan muammolarni keltirib chiqaradi.
Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi:
29-may 2014-yilda tashkil etilgan iqtisodiy ittifoq. Ushbi ittifoqga Rossiya, Belarus, Qozog'iston, Qirg'iziston va Armaniston davlatlari kiradi. Yevroosiyo Iqtisodiy Ittifoqi aʼzo davlatlarning bir-biri bilan xalqaro va oʻzaro birlikni kuchaytirishni oʻz ichiga oladi.
O'zbekiston Iqtisodiy ittifoqqa qoʻshilishda ikkilanmoqda, Oʻzbekiston amaldorlari integratsiya istiqboliga qarshi daʼvolar bildirmoqdalar. Mamlakat bugungi kunga qadar iqtisodiy va siyosiy integratsiyani amalga oshirmaslikni afzal koʻrmoqda. Rossiya amaldorlari ushbu mamlakat bilan integratsiyalashuv sust boʻlishini taʼkidladilar va tahlilchilar Rossiyaning taʼsiri hamda Qirgʻiziston va Tojikistonda savdo-sotiqning kuchayishi bilan Oʻzbekistonning kelajakda qoʻshilishi mumkinligini aytmoqdalar. Rossiya integratsiyalashuv jarayonini davlatning $865 million miqdoridagi qarzini oʻchirib yuborishini eʼlon qilganida boshlagan. Oʻzbekiston MDHning erkin savdo hududiga 2014-yilda qoʻshilgan boʻlib, mamlakat YOIIga aʼzo davlatlar bilan erkin savdo qiladi. Ayrim manbalarga koʻra, Oʻzbekiston YOIIga toʻlaqonli aʼzo boʻlib kirmoqchi emas. Chunki, Oʻzbekistonning amaliy betarafligi mamlakat qonunchiligida mustahkamlanib qoʻyilgan.