ӨНЕГЕЛІ ӨМІР

Бір күні Тасполат мөлдір, жасыл тас тауып алды. Шыны десе, шыныға ұқсамайды. “Асыл тас болса керек” деп ойлады ол.

Тапқан тасты әкесіне көрсетті. Әкесі оны уысына алып:

— Бұл зүбаржат, — деді ол. — Қымбат болмаса да, сирек кездесетін тас.

Қолтығынан Тасполаттың қарбызы түсті. Алайда бір күні қазына табамын деген ой оның ойынан шыққан жоқ.

Тасполат өзі туып-өскен Жаңажол ауданындағы мектепте оқып жүргенде бір күні мұғалімі одан: “Болашақта кім болғың келеді?” деп сұрайды. Тақырып бойынша әңгіме-дүкен құрады. Сыныптастарының бірі агроном болуды армандаса, енді бірі әскери қызметкер болғысы келетінін айтты. Тасполатқа кезек келгенде:

“Мен қазына іздеуші бол­ғым келеді”, — деді ол. Құрдастары күліп жіберді. Бір ғана мұғалім күлген жоқ.

— Сонда сіз геолог болғыңыз келе ме?, деп сұрады ол.

— Геолог? Ол нені білдіреді? — деп таңғалды Тасполат.

— Геологтар жерасты кен орындарын іздейді. Олар да қазынашы, — деді мұғалімі.

Осылайша дүниеде геолог деген мамандық бар екенін біліп алған Тасполат сол кезден бастап осы мамандықтың иесі боламын деген құлшыныспен ойлай бастады. Бұл тілек оған күш-қуат, қанат берген болса ғажап емес. Орта мектепті бітірген соң құжаттарын Орта Азия мемлекеттік университетінің геология факультетіне тапсырды. Қабылдау емтихандарын ойдағыдай тапсырып, студент атанды.

1957 жылы Түркімен­стан­ға жұмысқа жіберілді. 1961 жылдан кейін оның қызметі бүкіл Өзбекстанмен байланысты болды.

1979 жылы республикамыздың өмірінде ұмытылмас оқиға болды. Бабажановтың күшімен “Өзбекгеофизика” ғылыми өндірістік бірлестігі құрылды. Өзі Ташкент қаласының іргесіндегі Қыбырай ауданында орналасқан бірлестіктің бас директоры болып тағайындалды.

Тасполат Лепесұлы Солтүстік Өзбекстанда Шортан, Көкдомалақ, Алан, Памук, Күлтек, Оңтүстік Кемачи және т.б. ондаған ірі газ кен орындарын анықтауға және ашуға тікелей қатысты. Оның қатысуымен Ферғана аңғарында Мыңбұлақ, Гисардың оңтүс­тік-батыс беткейіндегі Құмбұлақ, Сұрхандария ойпатындағы Байсын алабындағы Гаджак, Шығыс Түркіменстанда бірқатар мұнай-газ кен орындары ашылды.

Тәуелсіздік жылдарында, әсіресе 2000 жылдан бастап Тасполат Лепесұлының басшылығымен Фер­ғана өңірінде ауқымды сейс­микалық барлау жұ­мыс­тары басталды.

Енді Бабажановтың ғылыми қызметіне тоқталайық. Ол өз алдына бір бөлек тақырып. Онымен бірнеше ондаған жыл бойы бірге жұмыс істеген геология-минералогия ғылымдарының кандидаты, сол кісінің көптен бергі жақын досы В.Рубо былай дейді.

— Өндіріспен айналыс­қанда да Ташполат Лепесұлы мырзаның ғылымға, шығармашылыққа уақыт тапқанына таңғаламын.

— Ол докторлық диссертацияларды қорғауға маманданған “Игирнигм” ашық акционерлік қоғамының ғылыми кеңесінің мүшесі, сондай-ақ геофизиктердің Еуразиялық қоғамының вице-президенті. Ал 2002 жылы Т.Л.Бабажанов экология мен табиғатты қорғау мәселелерін шешуге қос­қан зор үлесі үшін Халық­аралық экология, адам және табиғат қауіпсіздігі академиясының академигі болып сайланды.

— Ол қоғам қайраткері ретінде де танымал, 1990-2004 жылдар аралығында үш рет Олий Мажлистің депутаты болып сайланған. “Депутаттық — мен үшін мансап емес, жоғары жауапкершілік”, — деген өмірлік ұстанымы болатын.

— Расында, Тасполат ағамызға қосымша жауапкершілік алып, халық сенімін ақтау парыз. Атап айтсақ, ол Олий Мажлистің депутаты, Олий Мажлистің экология және табиғатты қорғау комитетінің мүшесі болған кезінде табиғатты қорғауға бағытталған заңдарды жасауға белсене араласты. Оның көпшілік біле бермейтін тағы бір қыры бар. Бұл — педагогикалық қызметі. Тасполат Лепесұлы жас мамандарды дайындауға, олардың білімі мен біліктілігін арттыруға уақытын аямайды. Оларға өзінің білімі мен тәжірибесін үйретуге тырысады. Оған 1996 жылы профессор ғылыми атағы берілді.

Қазіргі таңда Т.Бабажанов Өзбекстан ұлттық университетінің геофизикалық зерттеулер кафедрасының оқытушысы ретінде “Орталық Азиядағы аймақтық геофизикалық зерттеулер” курсын жүргізеді. Оның бас­тамасымен “Өзбек-геофизика” ААҚ жанында Беруни атындағы Ташкент мемлекеттік техникалық университетінің мұнай-газ факультетінің филиалы жұмыс істейді. Студенттердің ғылымды терең меңгеруі үшін Бабажанов мұнай және газ геофизикасының әртүрлі мамандарына ар­нал­ған әдістемелік құралдар топтамасын дайындады. Оның жетекшілігімен екі адам докторлық, төрт шәкірті кандидаттық диссертация қорғады.

Ғалым әрі басшының көп жылғы жемісті еңбегі үкіметіміз тарапынан лайықты марапатталды. Бүгінде оның кеудесінде бірнеше медаль, орден жарқырайды. Тасполат Лепесұлына “Өзбекстанға еңбегі сіңген геолог”, “Жерасты байлықтарының еңбек сіңірген барлаушысы” атақтары берілді.

Біраз шегініс жасай кетейік.

1979 жылы Т.Бабажановтың жетекшілігімен бір топ сарапшы еліміздің отын-шикізат базасын қамтамасыз ету үшін маңызды болып табылатын газ, конденсатының үлкен қорын ашты.

Тасполат Лепесұлы Өзбекстан Республикасы Президентінің Жарлығымен еліміздің минералдық-шикізат базасын құруға қосқан үлесі үшін марапатталды.

“Құрмет” белгісімен және “Өзбекстан белгісі” төсбелгісімен марапатталған.

Жақында Рүстем деген баланың қолында жасыл тасты көрдім. “Зүбаржат!” Менің басыма келген бірінші ой осы болды. Мен оны қолыма алып, айналдырдым. Ол теңіздің мөлдір бөлігіне ұқсайды. Бірде Ташполат ағамыз осындай тас тауып алып, қазынаға тап боламын деп армандаған. Ол өзінің бала кездегі арманына қол жеткізді. Сол қазынаны, жер астында жатқан қазынаны тапты. Біреу өмірдің мәнін түсінсе, енді біреу өмірден өтеді. Тіршілігімізге тірек, айналамызды қоршап тұрған байлықтың бәрі жерден алынғанын, табан астындағы киелі топырақтың, күнде бізді көтеріп жүрген жердің арқасында нұрлы дүниеде өмір сүріп жатқанымызды аңғаратындар кемде-кем. Жер — біздің өміріміздің барлық аспектілерін қамтамасыз ететін сарқылмас ресурс, — дейді ағамыз

Жер — сиқырлы сандық.

Бұл сиқырлы сандықтың кілті Тасполат Лепесұлы сияқтылардың қолында. Осындай жандардың нәтижелі еңбек етуінің арқасында ризық-несібеміз артып, еліміздің дастарқанына береке кіріп жатыр. Мұндай адам­дар­ға Жер-ана өзінің сиқырлы қазынасын ашады.

Жер қазынасын ашқан тұлғаның жасы сексеннен асса да, қадамы, көзі ұшқын шашады, қайратты.

Гүлзат БАЛТАБАЙҚЫЗЫ,

“Нұрлы жолдың” тілшісі.