Roman Zimovets: "Biz moylash materiallarining mahalliy brendini emas, balki xalqaro brendini ishlab chiqarishga intilmoqdamiz"
SEG Motol - bu motor moylarini ishlab chiqarish va sotish kompaniyasi. Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodida o’zlarining tayanch moylarini ishlab chiqarishi mavjudligi kompaniyani O‘zbekiston bozoridagi raqobatchilardan ajratib turadi. Hozirgi kunda Toshkent shahridagi bosh ofisda besh nafar, Farg‘onada ishlab chiqarishda esa o‘nlab kishilar ish bilan ta’minlangan.
Bugungi kunda bozorda qanday moylar mavjud? Gidrokreking nima uchun kerak? Moshinani motorini qizitish kerakmi? Ushbu va boshqa savollarga Roman Vitalyevich Zimovets SEG MOTOL MChJning marketing bo'yicha direktor o'rinbosari “Bosh Resurs” uchun maxsus intervyusida javob beradi.
Dvigatel moyi dvigatelning qonidir
– Roman Vitalyevich, ayting-chi, zamonaviy avtomobil dvigatelida moy qanday rol o'ynaydi?
– Dvigatel moyi bu ko‘p funksiyali mahsulotdir. Ommabop e'tiqoddan farqli o'laroq, dvigatelda moy nafaqat ishqalanadigan va aylanadigan qismlar va agregatlarni moylaydi. Shuningdek, u metall qismlarning yuzalaridan issiqlikni yuqotib, yoqilg'ining to'liq yonish darajasi bo’lmagan mahsulotlarini zararsizlantirish, pistonlar va silindrlarni toza saqlash funktsiyalarini bajaradi.
Lekin eng muhimi, dvigatel moyi eng og'ir ish sharoitida dvigatelning maksimal himoyasini ta'minlashi kerak bo’lgan ravishda mo’ljallangan. Dvigatel qanchalik zamonaviy bo'lsa, shunchalik uning energiya samaradorligi oshadi, vaznni kamaytirish, shuningdek, tobora qattiqroq energiya tejash talablarga javob beradigan doimiy tendentsiya bilan uning ishlashi, quvvati oshadi.
Ya'ni, bu ko'pincha zamonaviy dvigatellarning dizayni va xususiyatlarida mujassamlangan qarama-qarshi tendentsiyalardir. Aslida, bu dvigatel moylariga bo'lgan talablarni kuchaytirishni anglatadi. Ular past viskoz (energiyani tejash talabi) va atrof-muhitga mos keladigan qo'shimcha paketlaridan foydalanganda tobora kuchayib borayotgan dvigatellar uchun doimiy himoyani ta'minlashi kerak.
– Motor moylarining qanday turlari mavjud?
– An'anaga ko'ra, moylash materiallarining uchta segmenti mavjud. Yengil avtomobillar, tijorat avtomobillari va sanoat uskunalari uchun moylash materiallari.
Har bir segmentda turli xil moy guruhlari talabga ega. Agar biz engil avtomobillar segmentini oladigan bo'lsak, unda bu, birinchi navbatda, motor va transmissiya moylari. Tijorat transporti segmentida ushbu guruhlarga dengiz va samolyot dvigatellari va temir yo'l transporti uchun maxsus moylar qo'shiladi.
Moy mahsulotlarning katta assortimenti turli sohalarda qo'llaniladi: gidravlika, tishli kompressor, turbinalar, sovutgichlar va boshqalar. Zamonaviy moylash korxonaning mahsulot portfeli turli xil ilovalar uchun yuzlab mahsulotlarni o'z ichiga oladi.
Moy mahsulotlari bozoridagi paradoks
– O‘zbekistonda motor moylari bozorida nima bo‘lyapti?
– Bu yerda paradoksal holat. Tovar mahsulotining umumiy iste'moli taxminan 110 ming tonnani tashkil qiladi. Ayni paytda Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodining tayyor mahsulot ishlab chiqarish uchun asosiy xomashyo bo‘lgan tayanch moylarni ishlab chiqarish quvvati 100 ming tonnani tashkil etadi. Ya’ni Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodi bozorning moylash materiallariga bo‘lgan ehtiyojini amalda qoplaydi. Biroq, hozirgi vaqtda do'konlarda, texnik xizmat ko'rsatish shoxobchalarida, sanoat uskunalari parklarida va korxonalarda siz istalgan brend ostidagi moylarni ko'rishingiz mumkin - ham o'zbek, ham import, biroq faqat FNQIZ brendi ostida emas.
Ushbu paradoksning sababi shundaki, uzoq vaqt davomida FNQIZ asosan boshqa ishlab chiqaruvchilar tomonidan tijorat moylarini ishlab chiqarish uchun xom ashyo etkazib beruvchisi bo'lgan. Tayyor mahsulotlarni o'zlari ishlab chiqarishi eskirgan GOST standartlari darajasida qoldi, moy texnologiyalari esa texnika va uskunalar ishlab chiqaruvchilarning tobora qattiq talablariga bo'ysunib, ancha oldinga ketgan.
Endi kompaniyamiz o'z yondashuvini o'zgartirmoqda. Dunyoning yetakchi moylash materiallari texnologiyalari ishlab chiqaruvchilari – Afton Chemical, Lubrizol, Infineum, Evonik kompaniyalari bilan muzokaralar olib borilmoqda va dastlabki shartnomalar tuzildi. Ushbu global gigantlar avtomobil va sanoat avtomobillari ishlab chiqaruvchilarining tasdiqlashini ta'minlash uchun tijorat moy qo'shimchalari paketlarini etkazib beradi.
Ushbu o‘zaro hamkorlik tufayli biz har xil turdagi avtomashinalar – yengil avtomobillar, yengil tijorat avtomobillari, og‘ir tijorat yuk mashinalari va turli yo‘ltanlamas uskunalari (tog‘-kon sanoati, qurilish), shuningdek, turli sohalar uchun moylash materiallarining zamonaviy liniyalarini ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo‘lamiz.
Bundan tashqari, moy bloklari bo’yicha mutaxassislari bilan, Farg‘ona neftni qayta ishlash zavodi bosh muhandisi va bosh texnologi xizmatlari bilan birgalikda mavjud quvvatlarda tovar qadoqlangan moylar ishlab chiqarishni tashkil etishning vaqtinchalik sxemasini tayyorlayapmiz. Ishlab chiqarish hajmlarini "tezlashtirish" va eng muhimi, FNQIZni modernizatsiyasi tugagunga qadar bozorda moylarni o'z brendimiz ostida sotishni boshlab, buning natijasida biz yuqori texnologiyali 3-guruh tayanch moylar ishlab chiqarishimiz mumkin bo'ladi.
– Ushbu moylar haqida ko'proq gapirib bering. Bu bizning kompaniyamizga raqobatchilar oldida qanday afzalliklarni beradi?
– Hozir biz faqat 1-guruh mineral tayanch moylarini ishlab chiqaramiz. Ko'pchilik zamonaviy avtomobillar esa sintetik yoki yarim sintetikadan foydalanadi. Ushbu mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun tegishli asosiy komponentlar kerak. FNQIZ modernizatsiya qilingandan so'ng bizda bunday komponentlar bo'ladi. Gidrokreking qurilmasi yuqori yopishqoqlik indeksiga ega (Very high Viscosity Index) asosiy moylarni ishlab chiqarish imkonini beradi. Shunga ko‘ra, biz ushbu moylar uchun o‘z formulamizga ega bo‘lamiz, avtomobil ishlab chiqaruvchilardan, birinchi navbatda, O‘zbekistonda ishlab chiqaruvchilardan tasdiq olamiz.
U vaqtga qadar biz 3-guruh tayanch moylarini boshqa ishlab chiqaruvchilardan sotib olishga majburmiz, bu, albatta, ishlab chiqarish tannarxiga ta'sir qiladi. Lekin muqobil yo'q, chunki yuqori texnologiyali mahsulotlar ishlab chiqarishni yo'lga qo'yish texnologlar va ishlab chiqarish ishchilarini maksimal darajada jalb qilishni talab qiladigan uzoq jarayondir. Qanchalik tez boshlasak, shuncha tez natijaga erishamiz.
Motol yondashuvi
– Yangi turdagi mahsulotlar haqida gapirib bersangiz?
– Yuqorida aytib o'tilganidek, biz moylash texnologiyasi bo'yicha jahon yetakchilari bilan ishlaymiz. Ayni paytda ushbu kompaniyalarning qo'shimchalar paketlari va boshqa komponentlari yordamida o'nlab laboratoriya sinovlari o'tkazildi. Yaqin kelajakda ushbu retseptlar bo'yicha tijorat moylarini ishlab chiqarish boshlanadi.
Gap, birinchi navbatda, Evro-4 va Evro-5 darajadagi og'ir yuk dizel dvigatellari uchun dvigatel moylari (oddiy qilib aytganda - zamonaviy yuk mashinalari, samosvallar va boshqa og'ir uskunalar uchun), shuningdek, Yevropa spetsifikatsiyalari gidravlik suyuqliklari haqida.
Jahon yetakchilarining qo‘shimchalar paketlarini qo‘llash, shuningdek, joriy texnologik va ishlab chiqarish jarayonlarini takomillashtirish tufayli respublikamiz ishlab chiqaruvchilari orasida o‘xshashi bo‘lmagan sotiladigan mahsulotlar ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yamiz.
Keyinchalik - yarim sintetik va sintetik mahsulotlar, birinchi navbatda, avtomobillar uchun motor moylari yo'nalishi bo'yicha assortimentni kengaytirish. Albatta, ko'plab sohalarda va qishloq xo'jaligida hali ham talab qilinadigan GOST darajasidagi mahsulotlar haqida unutmaslik kerak.
Muvaffaqiyatning zaruriy elementi mahsulotlarni turli xil idishlarga qadoqlash uchun imkoniyatlarni yaratishdir - 205 litrli barabanlardan 1 litrli kanistrgacha. Busiz, oxirgi iste'molchiga "yetib olish" mumkin emas. Bundan tashqari, logistika uchun qulay mahsulotlarning doimiy assortimentini ta'minlash muhimdir. Bu raqobatbardosh bozorda potentsial mijozlarni jalb qilishning asosiy shartidir.
– Bizning moylarimizning raqobatbardosh afzalliklari nimada?
– Umuman olganda, kompaniyamizning, xususan, mahsulotlarimizning asosiy raqobatbardosh ustunligi - bu o'zimizda ishlab chiqarilgan tayanch moylardir. Etakchi mutaxassislar tomonidan olib borilgan so'nggi tadqiqotlarga ko'ra, jahon bozorida turli guruhlarning, shu jumladan 1-guruhdagi "mineral" tayanch moylarining sezilarli darajada etishmasligi mavjud.
Eng muhimi, keyingi bir necha yil ichida uning kamayishi kuzatilmaydi. Bu xomashyo uchun qattiq raqobatni va o'zining tayanch moylariga ega bo'lgan kompaniyalar uchun, ayniqsa 3-guruh uchun strategik ustunlikni anglatadi. Biz hozirdan tayanch moylarning uzoq muddatli o'sish tendentsiyasini ko'rmoqdamiz, bu esa albatta sotiladigan mahsulotlarga bo'lgan talabga ta'sir qiladi.
Ikkinchi jihatimiz - texnologiya.
Uchinchi muhim jihatimiz - bu brend. Motor moyi texnik mahsulot bo'lishiga qaramay, ishlab chiqaruvchining brendi va uning bozordagi obro'si ko'p narsani anglatadi. Ayniqsa, bir necha o'nlab turli xil brendlar faol namoyish etiladigan bozorda.
Bu yo‘nalishda hali qiladigan ishlarimiz ko‘p. Bunga o‘zimizning SEG Motol motor moylari brendini ishga tushirish, reklama va axborot tadbirlari hamda barcha savdo kanallarini faol qamrab oladigan distribyutorlik tarmog‘ini shakllantirish hamda ishlab chiqarishimizga bo‘lgan ishonch darajasini oshirish bo‘yicha ishlar kiradi.
– Moylarimiz qachon eksport qilinadi?
– Biz dastlab assortimentni turli bozorlarda bir xil darajada yaxshi qabul qilinadigan tarzda rejalashtiramiz. Ya'ni, biz dastlab mahalliy moylash materiallari brendini emas, balki xalqaro ishlab chiqaramiz. Zero, moylarga bo'lgan zamonaviy talablar transchegaraviydir.
GM yoki, aytaylik, Bosh Rexrothning har qanday ma'qullashi tegishli uskuna ishlaydigan mamlakatda amal qiladi. Muayyan tasdiqlarni olish orqali butun dunyo bo'ylab ishlash uchun texnik to'siqlar bizning oldimizda olib tashlanadi. Biznes ko‘lamining o‘sishi esa uning samaradorligini oshirish vositalaridan biridir.
Maqsadli bozorlar sifatida biz, birinchi navbatda, Markaziy Osiyo mamlakatlarini hisobga olamiz. Eksport uchun jo‘natishning haqiqiy shartlariga kelsak, ular ichki bozorning birlamchi ehtiyojlarini qanchalik tez qondira olishimizga bog‘liq bo‘ladi. Biz 2022 yil oxirigacha SEG Motol mahsulotlarini yaqin davlatlarga eksport qilishni rejalashtirmoqdamiz.
Abadiy savol
– Tez-tez ko'tariladigan "dvigatelni isitish yoki isitmaslik kerak" degan savolga kelsak-chi?
– Ko'pgina zamonaviy modellar uchun avtomobil ishlab chiqaruvchilari sovuq iqlim sharoitida ham oldindan isitishni talab qilmaydi.
Albatta, bu dvigatel moyi uchun qo'shimcha yuklar, chunki, albatta, ekologik haydash rejimi bo'lib, unda dvigatel doimiy ravishda to'xtatiladi va qisqa to'xtashlarda, masalan, svetoforda ishga tushiriladi. Ammo bu avtomobil ishlab chiqaruvchilarning zamonaviy talablari. Agar biz bozorda muvaffaqiyat qozonishni istasak, bizning texnologiyalarimiz ushbu talablarga javob berishi lozim.