Jinoyatda aybdorni topish oson ish emas. Agar jinoyatda gumon qilinayotgan shaxsning egizagi bo‘lsa, ayblov tomoni ancha ter to‘kishga majbur bo‘ladi. Bunday hollarda, DNK tahlili ham yordam bermasligi mumkin, chunki egizaklarning qon tahlili ayrim hollarda bir xil chiqadi.
2009 yil 25 fevralda Berlin shahrida shov-shuvli jinoyat ishi sodir etildi. Qimmatbaho taqinchoqlar savdosiga ixtisoslashgan Kaufhaus Des Westens do‘koniga uch nafar niqobli o‘g‘rilar binodan tomidan kirib, 5 million yevro qiymatidagi buyumlarni olib ketgan.
Politsiyaning omadi kelib, o‘g‘rilarning biri qo‘lqopsiz harakatlanganda, DNK izi qolib ketganini topdi. Rasmiy bazada bu ma'lumotlar egizak Abbos va Hasanga tegishli ekani ma'lum bo‘ladi. Gumondor avval ham o‘g‘irlik qilgani uchun qo‘lga olingandi. Ammo tergov ishida muammo paydo bo‘ldi.
Tergovchilar egizaklarning qay biri jinoyatga qo‘l urganini aniq isbotlab berishga qodir emasdi, yuqori texnologiyalar asosida DNK tahlilini o‘tkazish ancha qimmat turadi, ayblanuvchining jinoyatni sodir etganini isbot qiluvchi boshqa dalil ham yo‘q. Ayblov kimga nisbatan e'lon qilinishi ham noma'lum edi: jinoyatchi Abbosmi yo Hasan?
«Topilgan dalilga ko‘ra, egizaklarning biri jinoyatga qo‘l urgani bo‘lishi tayin. Ammo ulardan qay biri ekanligini aniq tasdiqlay olmaymiz», — deya ta'kidladi sud.
Egizaklar esa ko‘rsatma berishdan bosh tortdi. Sud ularni qo‘yib yuborishdan boshqa tanlovi qolmagandi. Aka-ukalar jurnalistlar qarshisida «huquqiy rivojlangan davlatda yashayotganidan xursand»ligini bildirgan.
Bunday vaziyatlar kam yuz beradi, ammo politsiya va sud ishida muammo hal qilinmagandi.
Kanadalik jinoyat ishlari bo‘yicha yurist, Nyu-York universiteti huquqshunoslik fani o‘qituvchisi Rikardo Federikoning ta'kidlashicha, DNK kimningdir aybli yo aybsizligini isbot qiluvchi universal instrument emasligini ayon bo‘ldi.
«Tergov davomida ilmiy metodning kamchilikka yo‘l qo‘yishi istisno etilmaydi. Bu masalada muammo avvaldan oydek ravshan: sudning qarshisiga bir xil DNK saqlovchi egizaklarni o‘tqizib, jinoyatchini tanlashga majbur qila olmaysiz», — deydi u.
Odatda egizaklarni tanadagi alohida belgisi, masalan tatiurovka yo tirtiq, bilan tanib olish mumkin. Shuningdek, barmoq izi ham egizaklarda turlicha bo‘ladi.
2003 yil Chikagoda ko‘cha guruhlaridan birining a'zosi otib ketilgandi. Qora kiyimdagi jinoyatchi bir kishini otib, ikkinchi nishondagi kishini jarohatlagan. Gumondor tez orada qo‘lga tushdi — u raqobatchi guruhning a'zosi Kevin Dyugar bo‘lib chiqdi. Sud uni qamoqqa jo‘natdi. Ammo oradan ko‘p yillar o‘tib, Kevinning egizagi Karl Smit o‘tmishdagi jinoyatni u sodir etganini tan oldi.
Boshqa jinoyatlarni sodir etganligi uchun umrbod qamoq jazosini o‘tayotgan Smit «vijdon azobi bilan haqiqatni tan olishga majbur» bo‘lgani haqida gapirdi. Garchi guvohlar Kevinga niqtab, ko‘rsatma bergan bo‘lsa-da, nazariy jihatdan bu Smit bo‘lishi ham mumkin edi.
Shunga qaramay, sudya ishni qayta ko‘rib chiqishni rad etdi. Sud ajrimiga ko‘ra, Smitning yo‘qotadigan hech nimasi qolmagan, shu tufayli jazoni o‘tayotgani egizagiga yordam berishga qaror qilgan.
Tarixda gumondor sifatida qo‘lga olinib, aniq jinoyatchini farqlash imkoni bo‘lmagani uchun ozodlikka chiqarilgan egizaklar ko‘p uchraydi. Masalan, o‘tgan asrning 50-yillari AQShda aka-uka Charlz va Jorj Finn ishi ancha ommalashgan.
Ikkinchi Jahon urushi qatnashchilari, sobiq harbiy uchuvchilar xususiy aviakompaniya tuzishni o‘ylab qoladi. Armiya hisobidan chiqarilgan transportlarni sotib olgan aka-ukalar federal hukumat tomonidan noqonuniy kelishuvni amalga oshirganlikda ayblanadi. Egizaklar samolyotni qaytarib bermaydi, ulardan biri transportni Nevada cho‘llariga yashiradi.
Federal tergov byurosi samolyotni topganda, egizaklarga nisbatan jinoiy ish ochiladi. Faqat sud qasamxo‘rlari jinoyatchilarni farqlay olmaydi, shu tufayli egizaklar ozodlikda qoladi.
Bir necha yillar avval Eurofins nemis kompaniyasi egizaklar DNK tahlili o‘rtasidagi farqni topishga muvaffaq bo‘lgani haqida xabar tarqatdi. Tanadagi genlar bir xil bo‘lishiga qaramay, yillar davomida ularning mutatsiyaga uchrab, shakllanib borishi istisno etilmaydi. Tahlilda aniqlangan mutatsiya jinoyat joyidan topilgan dalillar bilan solishtirilganda, farqlar kelib chiqadi.
Yangilik zo‘rlik ishlatgan, egizagi bor gumondor ishini olib borayotgan amerikalik e'tiborini tortdi. 2004 yili sodir etilgan jinoyatda gumondor sifatida qo‘lga olingan Dueyn Makneyr DNK tahlili aybdorning kimligiga aniqlik kiritdi, faqat Dueynning egizagi ham bor edi. Nazariy jihatdan jinoyatni uning akasi sodir etgan bo‘lishi ham mumkin.
Keyinroq, yana bir ayblanuvchi qo‘lga olindi, u darhol Makneyrga qarshi ko‘rsatma berdi. Shunga qaramay, prokuror ayblov uchun yetarli dalilga ega emasdi. Shunda tergov organi Eurofins kompaniyasiga murojaat qilishga qaror qildi. O‘shanda kompaniya xizmati 100 ming dollarga baholangan.
Kompaniya o‘tkazgan DNK tahlili jinoyatni aynan Dueyn Makneyr sodir etganiga ishora qildi. Makneyr himoyachisi ushbu tahlil tajriba-sinov tariqasida o‘tkazilgani uchun natijani dalil sifatida qabul qilinmasligini so‘radi. Sud baribir yetarli asos va dalil mavjud emas, deb topdi. Makneyrning aybini isbotlovchi boshqa dalillar ham topildi, u jazosini oldi, biroq sud tahlil natijasini tan olmadi.
Eurofins xizmatidan shu paytgacha faqat bir marta foydalanilgan holatda sudning haqiqiy qarori kuchga kirgan. U Germaniyadagi otalikni belgilash bo‘yicha sud ishi edi. Ammo egizaklarning jinoyatini isbotlash hanuz jumboqli vazifalardan biri hisoblanadi.
Siz Tartalo haqida eshitmaganmisiz? Yo‘q? Hay, mayli, shunaqasiyam bo‘p turadi. Bu ko‘rgiliklar uning boshiga qachon tushganini eslolmayapman. Keyingi paytlarda xotiram yomonlashib ketyapti.
Xullas, yoz kunlari edi. Tartalo urushga boradigan bo‘p qoldi. Urush — urush-da! Tartaloni birov u yoqqa oyoq-qo‘lini bog‘lab sudragani yo‘q. O‘shanda vatanparvarlik, fidoyilik urfga kirgan paytlar edi. Lekin, Tartaloni o‘taketgan millatsevar, vatanparvar deb ham bo‘lmasdi. Maqsad pul edi, vassalom.
Urushga otlanishdan avval tanish-bilishlar, yor-do‘stlar, qo‘ni-qo‘shnilarni yig‘di, bazm uyushtirdi, dasturxon yozdi. O‘yin-kulgi bo‘ldi. Vatan sharafiga qadahlar to‘qishtirildi. O‘ziyam sharob degani ariqday oqdi. Tartalo tushmagur mehmonlarni jo‘natib bo‘lgach… Ishqilib, bo‘lar ish bo‘ldi-da,
Xullas, Tartalo ota-bobolar vasiyatini ado etib bo‘lgach, sahargacha uyquni urdi. Saharda yuk mashinasining kuzovidan joy olib, ufq tarafga qarab yo‘lga tushdi. Xotini erining qorasi o‘chguncha ivib ketgan dastro‘molini silkitib turdi. Erini nimalar kutayotganidan bexabar ayoli uyiga kelib, xo‘p yig‘ladi. Tevarak-atrofdagilar, Tartalo ham boshqalarga o‘xshab, bir-ikki haftada cho‘ntagi pulga to‘lib qaytib kelsa kerak, degan fikrda edilar. Lekin to‘qqiz oygacha, xotinining ko‘zi yoriguncha undan nom-nishon bo‘lmadi. Xotiniyam ja uddaburon ayol edi. Uy ishlarini saranjomlab, dalada ham butun xo‘jalikni shu yuritardi. Qo‘lidan har balo kelardi.
…Tartalo urushda baliqchilik qilar, oshig‘i olchi edi. Qanaqasiga deysizmi? Mana qarang, jangchilarga oziq-ovqat kerakmi? Kerak! Qora dengizdan baliq ovlash uchun dinamit portlatish kerakmi? Albatta-da, bo‘lmasa, butun batallonga baliq yetkazib bo‘ladimi?
…Dushmanlar quvilib, urush sal oxirlagan payti qaysi go‘rdandir eksperiza paydo bo‘ldi-yu, qiziq narsalar yuzaga chiqib qoldi. Tartalo tutib kelgan baliqlar qonun-qoidaga ko‘ra, dengizga dafn etilgan jangchilarning jasadi bilan oziqlangani uchun oddiy askardan tortib, to komandirgacha hamma bir boshdan zaharlanibdi. Kim bilsin yana boshqa biror sababi ham bo‘lsa kerak. Har holda yaxshi ish bo‘lmadi.
Avaxtaga tushishi muqarrarligini anglab, Tartaloning ichiga g‘ulg‘ula tushdi. Tegirmonga tushsa butun chiqadigan Tartalo buning ham chorasini topdi. Yiqqan-terganini ichkari cho‘ntagiga urib, bir nechta hamtovog‘i bilan, hayyo huyt Deya o‘zlarini o‘rmonga urdilar. Endi birorta mard ularni qidirib ko‘rsin-chi? Topadi-ya!
Yangi partizanlar o‘rmon oralab yo‘l topib, uy-uylariga ketish harakatida edilar. Kun o‘tgani sari yashash qiyinlashi borardi. O‘rmonda faqat kapalak tutib yeb kun o‘tkazdilar. Kapalak ham och qoringa shirin tuyularkan. Tartalo besh oltita kapalakni paqqos tushirgach, o‘tloqqa yumalab, osmonga tikilib, shirin xayollar surib ketardi. Xayolan, ko‘kka parvoz etar, o‘z qishlog‘i ustidan ham uchib o‘tardi. Ana osmoni falakdan o‘z uylari ko‘rindi. Xotini ovqat tayyorlash tadorigida. Parvozda mast bo‘lgan Tartalo kulimsiragancha, ortiga qaytardi. Bechora qayerdan bilsin, qayerdanam bilsin, vaqti kelib…
…Uni hinorang villisda uyiga olib kelishganda, xotinining oy kuni yaqin qolgandi. Opkelishga-ku, opkelishdi-ya, ammo, qay holatda deng? Ikki qulog‘i kar, ikki ko‘zi ko‘r, cho‘ntaklari esa, pulga liq to‘la. Xotini naq aqldan ozayozdi. Sochlarin yulib faryod soldi. Axir ko‘r, kar eri bilan endi qanday yashaydi? O‘sha oqshom ayolni dard tutdi. Tartaloning esa, hech gapdan xabari yo‘q edi. Hech narsani ko‘rolmasa, hech narsani eshitolmasa, qayerdanam xabari bo‘lsin? Faqat, derazaning raxiga tayanganicha o‘zicha ming‘irlab o‘tirardi:
— Agar men yetti martadan ko‘p yo‘limdan adashsam, meni kechirarmiding? Agar men…
Xotini ming bir azob ichida ko‘zi yoridi. Hammasiga chidadi. U ojiza ham qursog‘idan qo‘ng‘ir sochli, olma yonoqli, qo‘chqordek bir o‘g‘il tushini orzu qilgandi-da. Xoh ishonig, xoh ishonmang, undan yuzini ajin bosgan, ko‘rinishi sakson yoshli cholni eslatadigan bir qariya dunyoga keldi. Ayol bechora ham nima qilsin? O‘zi qornida to‘qqiz oy ko‘targan farzandi-da, Ko‘kragini qari go‘dakka tutdi. Go‘dak ham tamshanib emishga tushdi va. Xudoning qudrati bilan onaning ko‘z oldida yoshara boshladi. Tartalo esa, hamon hech narsani ko‘rmas, eshitmas, deraza oldida o‘tirgancha bir gapni qaytarardi:
“Agar men yetti martadan ko‘p lafzimdan qaytsam meni kechirarmiding? Agar men yetti martadan…”
Shu payt yana bir ajoyibot yuz berdi. Ayol tezlikda qarimsiq tusga kira boshladi. Qari go‘dak esa, tobor yasharib, kuch-quvvatga to‘lardi. Hovlida kech tushgan, quyosh tog‘larni tepalarni, tog‘larni qon rangiga bo‘yayotgan edi. Ha, nega munaqa qaraysiz? Ishonmayapsizmi?
Xullas, ona suti chaqaloq vujudiga tarqalgani sayin unga qudrat baxsh etardi. Bechora ona, bir pasda bir hovuch ustuxonga aylandi qoldi. Qisqa fursatda bola Tartaloning urushga ketmasidan avvalgi qiyofasiga kirdi. Ona esa, bir pasda qarib-qartayib, omonatini topshirdi.
…Vaqt o‘tib borar, Tartalo esa, deraza oldida o‘tirgancha, ming‘irlardi:
“Agar men yetti martadan ko‘p qoqqilsam, meni kechirarmiding? Agar men yetti martadan ko‘p xiyonat qilsam kechirarmiding? U yerda, o‘rmonda biz yetti nafar emas. Undan ikki hissa ko‘proq edik. Har birimiz, o‘t-olov edik, Badagnimizdan kuch yog‘ilardi. Asta-sekin ilgarilab borardik. Izg‘irin kuzakning bizga ham, o‘rmonga ham rahmi kelmasdi. Dushmanlarimiz biz berkingan joyni bilishardi. Ba’zan otishmalar ham bo‘p turardi. Qo‘ldan kelgancha javob qaytarardik. Hammamiz o‘rmon bo‘ylab ketaverdik. Sovuq naq enamizni ko‘rsatardi. Kapalaklar ham uchramay qo‘ydi. Suv-ku, muammo emasdi. U taraflarda yomg‘ir ko‘p yog‘adi. Bir amallardik. Oshqozonni faqat suv bilan aldardik. Kir-chir, soqollarimiz o‘sgan holda tuproqqa uzanib uxlar, sovuqdan o‘lmaslik uchun bir-birimizning pinjimizga tiqilib tong ottirardik. O‘sha qishloqqa borguncha o‘lib-tirilib yo‘l bosdik. Bu paytda bor-yo‘g‘i sakkiz kishi qolgandik. Umidimiz borgan sari so‘nib borardi. Yo‘l-yo‘lakay o‘zimni aylantirib so‘kardim: Men ahmoq qishloqda tinch yuraversam bo‘lmasmidi? Yo bo‘lmasa, piyoda askarlar safida qaytsam nima bo‘lardi? Pulim ham yetarlicha edi. Insoning ko‘zi och-da, och. Yana ozroq pul to‘play, yana ozroq, deb shu ahvolga tushib o‘tiribman. Nima bo‘ldi? Mana, baliqdan orttirganim ham namda, yomg‘irda ivib, chirib bitdi. Kuz payti, o‘rmonda, bunaqa namgarchilikka odam chidolmayapti-ku, qog‘oz chidarmidi?
…Boshimizning ustidan o‘qlar vizillab o‘ta boshladi. Ajab bo‘ldi, xo‘b bo‘ldi! Vaqtida ko‘zing ochilmadi, endi kuningni ko‘rasan.
Xullasi kalom, umidsiz kunlarning birida biz jarlikning etagida Chloxlar yashaydigan qishloqqa yetib bordik. Ularni uylaridan tanidik. Faqat o‘shalargina ana shunday usulda uy qurishadi. G‘alati xalq bular — hech vaqt birovlarning ishiga tumshuq suqmaydilar, Urush boshlanganidan beri qo‘llariga qurol tutishmagan. Hech kimning tarafini olishmagan. O‘z kunlarini o‘zlari ko‘rib, mol boqib, sutini ichib yurgan odamlar-da!
Uzoqdan ko‘rib bildikki, qishloqdagi patrul xodimlari bizga qarshi urushayotgan to‘dadan ekan. Ammo, kuch-quvvatimiz qolmagandi. Bu yerda biroz nafas rostlamasak. Holimiz xarob edi. Nima qilishniyam bilmasdik. Hatto qarshilik ko‘rsatishga yetadigan patronimiz qolmagandi. Dushmanga ko‘ngilli ravishda taslim bo‘lish esa, o‘lim bilan baravar. Bir payt qarasak, uzoqdan mahalliy chloxlardan biri biz tarafga kelayotir. Yoshi o‘tibroq qolgan, yuzlari ajinga to‘la, soqolli chlox bizga rahmi keldi. Bilsak, qishloq oqsoqoli ekan. Qosh qorayishini kutdik, keyin patrulning ko‘zini shamg‘alat qilib, chlox bizni qishloqqa olib kirdi. Qarasak, patrulchilar uyquni urishyapti. Besh o‘nta o‘q bilan ularning masalasini hal qilsak bo‘lardi. Oqsosoql qo‘ymadi. Bizni har xil uylarga joylashtirib chiqdi. Bir necha kundan keyin bir ilojini topib, katta yo‘lgacha olib chiqib qo‘yishga va’da berdi….
Chloxlar juda oqko‘ngil, mehribon odamlar bo‘lishadi. Bizni yedirib ichirdilar, yuvib taradilar, kiyimlarimimzni yangilab berishdi. Patrul hech narsadan xabar topmadi. Bu yerdan eson-omon katta yo‘lga chiqib olsak. Oxir-oqibat uy-uyimizga yetib olamiz-da! Lekin, xom-xayol qilgan ekanmiz…
Pul nima ekanini o‘zingiz yaxshi bilasiz. Pul bu obro‘-e’tibor, kuch-qudrat, sayru sayohat degani. Pul qimmatbaho chet el mashinalari, shahar markazidagi besh xonali kvartira, tog‘ yon bag‘ridagi hashamatli dala hovli degani. Pul –sog‘-salomatlik, go‘zallik, xursandchilik degani. Pul, baland ovoz, tik qomat, jannat havosi, xullas bularning bari bir paytda mavjud bo‘lishi demakdir.
Ja ko‘p gapirvordimmi? Qisqasi, oramizdan kimdir sotqin bo‘lib chiqdi. Bizni pulga sotdi, patrulga xabar yetkazdi… Hammamizni safga tizib, o‘qqa tutdilar. Xoin ana shu pulni deb bizga xiyonat qildi. Patrul xodimlari quvonchdan o‘zlarini qo‘yarga joy topa olmasdilar. Axir bu ular uchun juda katta mukofot, unvon, yuksalish degani edi. Pulga sotilgan hamrohimizni ham obdon siylab, cho‘ntagini pulga to‘ldirib, vaqtincha yashab turishi uchun chloxlar qishlog‘iga qaytardilar.
Siz chloxlarni bilasizmi? Ular xiyonatni, sotqinlikni aslo kechira olmaydilar. O‘zgalar tugul hatto, o‘z odamlarini ham ayamaydilar. Haligi sotqinni bir ovloqqa olib o‘tdilar. Avvaliga rosa kaltakladilar. Keyin… Ikki qulog‘ina kar qilishdi, ikki ko‘zini o‘yib olishdi. Endi na ko‘radi, na eshitadi. Lekin, uning bir tiyiniga ham tegmadilar. Pullari cho‘ntagida qoldi. O‘shandan beri u ana shunday yashab kelyapti….
Ha, qalay, endiyam ishonmayapsizmi? Har odam o‘zidan o‘tganini o‘zi yaxshi biladi. Menam bilganim, esimda qolgan narsalarning deyarli hammasini sizga aytib berdim. Hech narsa esimdan chiqmadi shekilli.
…U keksa odam edi, tamomila kuchdan qolgan, bechorahol. Ko‘zlari ham harakatsiz. Ro‘parasida hech kim bo‘lmasa-da, yo‘q “tinglovchi” bilan bosh irg‘ab xayr-manzur qilgan bo‘ldi. Aslida hikoya boshlanganidan to tugaguncha stul bo‘m-bo‘sh edi. Hassasini do‘qqillatgancha eshik tarafga qarab yurdi:
— Agar yetti martadan ko‘proq adashsam, meni kechirarmiding? Agar…
Kimsasiz qishloq yemakxonasida faqat shu so‘zlarning aks-sadosi qoldi. Tashqariga esa sovuq etni junjiktirardi.
Bugun mana shunday dilbar, qutlug‘ bahor ayyomida siz, munis onalarimiz, hurmatli opa-singillarimiz, suluv qizlarimizni o‘zlaringiz kabi go‘zal bayramingiz – Xalqaro xotin-qizlar kuni bilan chin qalbimdan muborakbod etaman.
Sizlarning timsolingizda butun O‘zbekiston xotin-qizlarini tabriklab, barchangizga chuqur hurmat-ehtirom va ezgu tilaklarimni bildiraman.
Qadrli yurtdoshlar!
Hammamiz yaxshi tushunamiz, “Mehr – hayotning ustuni”, degan so‘zlarda chuqur ma'no va mazmun mujassam.
Bu haqda gapirganda, muqaddas ona, ayol zoti – chinakam mehr bulog‘i, mehr quyoshi, desak, har tomonlama to‘g‘ri bo‘ladi. Shu quyosh bor ekan, mehr-oqibat, ezgulik va adolat, vafo va sadoqat kabi buyuk qadriyatlar necha asrlardan buyon bezavol yashab kelmoqda.
Shu bois bugungi quvonchli ayyomda avvalo dunyoda “fidoyi” degan so‘zga eng munosib bo‘lgan Ona siymosi oldida ta'zim qilamiz. Hayotimiz quvonchi, xonadonlarimiz ko‘rki bo‘lmish aziz ayollarimiz sha'niga eng go‘zal tilaklarimizni izhor etamiz.
yer yuzida so‘z va soz san'ati, shoiru hofiz, rassom va haykaltarosh paydo bo‘libdiki, ona va ayol zoti yuksak pardalarda tarannum etib kelinadi. Ulug‘ shoirimiz Erkin Vohidov aytganlaridek, “Olamda ayol madhiga doston tugamaydi”. Chunki, ayol siymosi Yaratganning tengsiz mo‘jizasi bo‘lib kelgan va hamisha shunday bo‘lib qoladi.
Bizga mana shu yorug‘, go‘zal olamni yanada go‘zal va yorug‘ qilib turganlaringiz uchun katta rahmat sizlarga!
Biz – O‘zbekistonning mard o‘g‘lonlari, er yigitlari siz, azizlarga bo‘lgan hurmatimiz, mehr va muhabbatimizni oilalarimiz, el-yurtimiz hayotini yanada obod va farovon qilishga qaratilgan amaliy ishlarimiz bilan izhor etishga intilmoqdamiz.
Biz xalqimiz roziligini avvalo, siz, muhtarama onalarimiz, opa-singillarimizning roziligi deb tushunamiz. Sizlarning sog‘-salomat bo‘lib, baxtli bo‘lib yashashinǵizni amalga oshirayotgan barcha-barcha islohotlarimizning asosiy maqsadi va mezoni deb bilamiz. Bu yo‘lda erishgan natijalarimiz faqatgina birinchi qadamlar bo‘lib, sizlarning qo‘llab-quvvatlashingiz, duolaringiz, hyech shubhasiz, bizga cheksiz kuch-g‘ayrat bag‘ishlaydi.
Qadrli opa-singillar!
Ma'lumki, hozirgi vaqtda mamlakatimiz aholisining qariyb 50 foizini xotin-qizlar tashkil etadi. Lekin sizlarning barcha sohalardagi samarali mehnatingiz, farzandlar tarbiyasi, oila hayotidagi ulkan xizmatlaringizni hisobga olib aytadigan bo‘lsak, jamiyatdagi o‘rningiz, O‘zbekistonimiz erishayotgan yutuqlardagi beqiyos hissangizni hyech narsa bilan o‘lchab, baholab bo‘lmaydi.
Bugungi kunda davlat va jamoat tashkilotlari tizimida 1 ming 400 ga yaqin opa-singillarimiz rahbarlik lavozimlarida ishlamoqda. Xotin-qizlarning ulushi sog‘liqni saqlash va ijtimoiy xizmatlar sohasida 82 foizdan ziyodni, ilm-fan, ta'lim-tarbiya, madaniyat va san'at sohalarida 72 foizni, qishloq xo‘jaligida 45 foizdan ortiqni, sanoatda 38 foizni tashkil etmoqda. Va sizlarning sidqidildan qilayotgan mehnatlaringiz davlatimiz, xalqimiz tomonidan munosib taqdirlanmoqda.
Mustaqillik yillarida 2 ming 180 nafardan ortiq xotin-qizlarimiz yuksak davlat mukofotlariga sazovor bo‘lgani ham shundan dalolat beradi. Ularning orasida o‘nlab O‘zbekiston Qahramonlari, Fan arboblari, Xalq o‘qituvchilari, Xalq shoirlari, Xalq artistlari borligini alohida ta'kidlab aytmoqchiman. Bugungi davramizda turli jabhalarda astoydil mehnat qilayotgan ana shunday jonkuyar, oqila, mehr-oqibatli ayollarimizni, ularning davomchilari bo‘lgan iste'dodli qizlarimizni ko‘rib turganimdan xursandman. Ularning barchasi O‘zbekiston insoniy salohiyatining oltin fondini tashkil etadi, desak, hyech qanday mubolag‘a bo‘lmaydi.
Mamlakatimiz taraqqiyotini yangi, yanada yuksak bosqichga ko‘tarish yo‘lidagi samarali mehnatingiz, ezgu fazilatlaringiz bilan hammaga o‘rnak bo‘lib kelayotganingiz uchun sizlarga o‘z nomimdan, ko‘pmillatli butun xalqimiz nomidan chuqur minnatdorlik bildiraman.
Hurmatli yurtdoshlar!
Barchangizga ma'lumki, biz “Xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash va oila institutini mustahkamlash sohasidagi faoliyatni tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” Prezident farmonini qabul qildik. O‘tgan qisqa davrda ushbu farmon doirasida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1 ta farmoni, 2 ta qarori, hukumatimizning 6 ta qarori va 4 ta farmoyishi qabul qilindi.
Ana shu hujjatlar asosida ilgari imkoniyatlari cheklanib, faoliyati susayib qolgan Xotin-qizlar qo‘mitasi va uning hududiy bo‘limlari butunlay yangi asosda tashkil etildi.
Ularga qo‘shimcha vakolat va imkoniyatlar berilib, samarali faoliyat yuritishi uchun zarur sharoitlar yaratildi. Hozirgi kunda ushbu tizimda katta bilim va hayotiy tajribaga ega bo‘lgan 10 mingdan ortiq opa-singillarimiz xizmat qilmoqda.
Xotin-qizlar qo‘mitasining hududiy bo‘limlari qoshida “Huquqshunos ayollar”, “Ilm-fan va ayol”, “Ijodkor ayollar”, “Tashabbuskor ayollar”, “Ayol va salomatlik”, “Faxriy ayollar” jamoatchilik uyushmalari tashkil etildi. “Yil ayoli”, “Ibratli oila” tanlovlari o‘tkazilmoqda. Eng asosiysi, amalga oshirilgan ana shunday muhim chora-tadbirlar bugun o‘z samarasini bermoqda.
O‘zbekiston Xotin-qizlar qo‘mitasi va yurtimizdagi siyosiy partiyalar o‘rtasidagi hamkorlik kuchaytirilib, 3 mingga yaqin yetakchi xotin-qizlardan iborat kadrlar zaxirasi shakllantirilgani e'tiborga loyiqdir. Ayni vaqtda ijtimoiy faol ayollarni rahbarlik lavozimlariga tayyorlab borish, ularni o‘qitish, malakasini oshirish tizimi yaratilmoqda. Bularning barchasi mamlakatimizda xotin-qizlar harakati katta salohiyat va istiqbolga ega ekanini ko‘rsatadi.
Xabaringiz bor, bu yil yurtimizda milliy parlamentimiz va mahalliy kengashlarga saylovlar bo‘lib o‘tadi. Ana shu saylovlarga ayollarimiz ham katta tayyorgarlik ko‘rmoqda.
Shu maqsadda joylarda “Deputatlikka start” aksiyalari tashkil etilayotganini biz albatta qo‘llab-quvvatlaymiz.
Sizlarga ma'lumki, hozirgi paytda mamlakatimiz deputatlar korpusining 30 foizini xotin-qizlar tashkil etadi. O‘tgan ikki yillik tajribamizni, ayollarning siyosiy ongi va saviyasi oshib borayotganini inobatga olib, bu raqamni ancha ko‘paytirsak, o‘ylaymanki, adolatdan bo‘ladi.
Xotin-qizlar qo‘mitasining xalqaro faoliyati ham kuchayib bormoqda. Masalan, yangi tuzilgan O‘zbekiston ixtirochi ayollari markazi tashabbusi bilan yurtimiz olimalari o‘tgan yili Koreya Respublikasida tashkil etilgan xalqaro forumda munosib ishtirok etdilar.
Muhtaram do‘stlar!
Bugungi davramizda O‘zbekistonda faoliyat ko‘rsatayotgan Fransiya Respublikasining Favqulodda va muxtor elchisi Violen de Vilmor, Xitoy Xalq Respublikasining Favqulodda va muxtor elchisi Szyan Yan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti vakolatxonasi rahbari Xelena Freyzer, shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkilotining mamlakatimizdagi turli vakolatxonalarining rahbarlari bo‘lgan Ashita Mittal, Mieko Yabuta, Lian Kuppens, Mariya del Pilar Alvarez-Laso xonimlarni ko‘rib turganimizdan g‘oyat mamnunmiz.
Mamlakatimiz bilan hamkorlik aloqalarini rivojlantirishga munosib hissa qo‘shayotgan ana shu hurmatli mehmonlarimizni Xalqaro xotin-qizlar kuni bilan qutlab, ezgu tilaklarimizni bildirishga ijozat bergaysiz.
Aziz opa-singillar!
Barchangizga ma'lumki, biz uchun mehr-muhabbat qo‘rg‘oni bo‘lgan oila institutini mustahkamlash keyingi paytda yurtimizda davlat siyosati darajasiga ko‘tarildi. Ana shu siyosatni belgilaydigan muhim hujjat – O‘zbekiston Respublikasida oila institutini mustahkamlash konsepsiyasi qabul qilindi. Mazkur konsepsiyani hayotga tatbiq etish maqsadida “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi qayta tashkil etildi.
Oila masalasini kompleks o‘rganib, mavjud holatni tahlil etish, monitoring qilish va baho berishga, ilmiy tadqiqotlar orqali oila farovonligini oshirishga xizmat qiladigan yangi tizim yaratildi.
Ilgari Adliya vazirligi tasarrufida bo‘lgan fuqarolik holatiga oid hujjatlarni qayd etish idoralari tuman va shahar hokimi o‘rinbosari – Xotin-qizlar qo‘mitasi raisiga bo‘ysundirildi. Hozirgi vaqtda ular tomonidan oila institutini mustahkamlash, ajralishlarning oldini olish bo‘yicha faol ish olib borilmoqda.
Albatta, bu borada belgilangan chora-tadbirlarning mazmuni, sifati va samarasini oshirish uchun hali ko‘p ish qilishimiz kerak. Bugungi kunda izchil amalga oshirilayotgan “Obod qishloq” va “Obod mahalla”, “Yoshlar – kelajagimiz”, “Har bir oila – tadbirkor” kabi dasturlar ayni shu maqsadlarga qaratilgani bilan ahamiyatlidir.
Bugun “Xotin-qizlarning mehnat huquqlari kafolatlarini yanada kuchaytirish va tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlashga oid chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarorni imzoladim.
Bu qarorda ayollarning mehnat va pensiya sohasidagi huquqlari, gender tengligini ta'minlash bo‘yicha mutlaqo yangi kafolatlar belgilab berilmoqda. Ayollarga o‘z biznesini tashkil etish, biznes g‘oyalarini tayyorlashda yordam berish, uzoq vaqt davomida bola tarbiyasi bilan band bo‘lgan, og‘ir iqtisodiy ahvolga tushib qolgan ayollarni talab katta bo‘lgan kasbga tayyorlash va ishga joylashish uchun ularga ko‘maklashish maqsadida Xotin-qizlar tadbirkorlik markazlari tashkil etilmoqda. Ayollarga tadbirkorlik bilan shug‘ullanishlari uchun 100 milliard so‘m ajratiladi. Bu mablag‘ ularga imtiyozli kredit sifatida beriladi. Mazkur mablag‘larning kamida 50 foizi qishloq joylarda yashayotgan xotin-qizlar o‘rtasida tadbirkorlikni rivojlantirish uchun yo‘naltiriladi.
Biz opa-singillarimizni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash maqsadida bu boradagi ezgu ishlarni bundan buyon ham davom ettiramiz.
Qadrli yurtdoshlar!
Xalqimizda “El sog‘lig‘i – yurt boyligi” degan maqol bor. Haqiqatan ham, tinchlik bilan sog‘liqni asrasak, qolgan hamma narsaga erishamiz.
Bu masalada hurmatli ayollarimizning salomatligini mustahkamlash biz uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Hozirgi paytda barcha hududlarimizda perinatal, skrining, reproduktiv salomatlik va diagnostika markazlari faoliyat ko‘rsatmoqda. Tug‘ruq bo‘limlari, ko‘p tarmoqli poliklinikalar va qishloq oilaviy poliklinikalari soni ortib bormoqda. Ushbu tibbiyot maskanlarida ayollar va qizbolalar yil davomida chuqurlashtirilgan ko‘rikdan o‘tkazilib, ularga doimiy patronaj xizmati ko‘rsatilmoqda. Bu esa onalar va bolalar salomatligini mustahkamlash uchun zamin yaratishi shubhasiz.
Xotin-qizlarda uchraydigan kasalliklarni barvaqt aniqlash va davolash ishlari samarali tashkil etilayotgani tufayli ayollar o‘rtasida kasalliklar qariyb 2 barobar, onalar o‘limi 3 marta, go‘daklar o‘limi esa salkam 4 marta kamaydi. O‘tkazilgan skrining tekshiruvlari natijasida 2018 yilda 5 ming nafar chaqaloqda og‘ir nuqsonlar bilan tug‘ilish xavfi bartaraf etildi.
O‘tgan yildan boshlab biz bu borada yana bir katta ishni boshladik. Ya'ni, barcha shahar va tumanlar, ayniqsa, uzoq va borish qiyin bo‘lgan hududlardagi markaziy poliklinikalar va qishloq oilaviy poliklinikalari qoshida ayollar uchun maslahatxonalar va bolalar salomatlik markazlari tashkil qilinmoqda.
Yaxshi bilasizlar, men “Bog‘chaga borgan bola bilan bog‘chaga bormagan bolaning o‘rtasida katta farq bor”, degan fikrni, hayotiy haqiqatni takror-takror aytishdan, uni hamma joyda da'vat qilishdan charchamayman. O‘tgan davrdagi ikki yillik tajribamiz va joylarda aholi bilan olib borayotgan muloqotlarimizdan kelib chiqib, ana shu fikrga qo‘shimcha qilib aytmoqchiman: “Bog‘chaga borgan bolaning onasi bilan bog‘chaga bormagan bolaning onasi o‘rtasida ham katta farq bor”. Chunki har kuni tarbiyachilar, pedagog mutaxassislar, psixologlar, tibbiyot xodimlari bilan muloqotda bo‘lib, bolasidagi ijobiy o‘zgarishlarni ko‘rib, onalarning ham bilimi, hayotiy tajribasi, madaniy saviyasi oshadi. Bolalari bilan birga ular ham ijtimoiy-ma'naviy tarbiya muhitiga, jamiyatga yaqinlashadi, faollashadi. Shularning barchasini hisobga olib, biz maktabgacha ta'lim sohasiga ulkan e'tibor bermoqdamiz.
O‘ylaymanki, mehribon onalar, buvijonlar sifatida buning ahamiyatini sizlar hammadan ko‘ra ko‘proq tushunasizlar.
Bugungi kunda mamlakatimizda 7 ming 104 ta maktabgacha ta'lim maskani faoliyat ko‘rsatmoqda. Keyingi 2 yil davomida 2 ming 211 ta yangi bog‘chalar tashkil etilib, ularga qo‘shimcha 243 ming bola qabul qilindi. Boshqacha aytganda, yurtimizda bog‘cha yoshidagi bolalarni maktabgacha ta'lim muassasalari bilan qamrab olish darajasi so‘nggi bir yarim yilda 12 foizga oshib, 38 foizni tashkil etmoqda.
Biz yaqin 4-5 yilda yurtimizdagi bog‘cha yoshidagi barcha bolalarni maktabgacha ta'lim muassasalariga to‘liq qamrab olish vazifasini o‘z oldimizga maqsad qilib qo‘yganmiz. Bu – bizning ayollarimiz, bolalarimiz oldidagi qarzimiz, kerak bo‘lsa, kelajak oldidagi muqaddas vazifamiz va biz uni albatta ado etamiz.
Oliy ta'lim sohasida ham katta o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Hozirgi vaqtda mamlakatimizda Janubiy Koreya, Buyuk Britaniya, Rossiya, Hindiston, Italiya, Singapur, Latviya kabi davlatlarning 14 ta universitet va institutlarining filiallari faoliyat ko‘rsatmoqda. Bundan tashqari, viloyatlarda tashkil etilgan respublika oliy o‘quv yurtlarining 23 ta bo‘limi ham ish olib bormoqda.
Bugungi kunda yurtimizdagi oliy ta'lim maskanlarida 373 ming 500 ga yaqin yoshlarimiz ta'lim olmoqda. Ulardan 168 ming 470 nafarini, ya'ni, 45,1 foizini qizlar tashkil etishi alohida e'tiborga loyiq.
Hurmatli anjuman ishtirokchilari!
Mamlakatimizda bolalar va xotin-qizlar huquqlarini himoya qilish, ularning bilim olishi, mehnat qilishi, munosib hayot kechirishini ta'minlash bo‘yicha erishilayotgan natijalar nafaqat yurtimiz aholisi, balki xalqaro hamjamiyat, xususan, Xalqaro mehnat tashkiloti tomonidan ham e'tirof etilmoqda.
Bu borada ba'zi misollarga e'tiboringizni qaratmoqchiman.
Oxirgi ikki yilda xotin-qizlarni tadbirkorlikka jalb etish, oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish maqsadida kreditlar ajratish hajmi 2 barobar oshirildi.
Qiyoslash uchun aytadigan bo‘lsak, agar 2014-2016 yillarda tijorat banklari tomonidan xotin-qizlarga tadbirkorlik uchun jami 3 trillion 800 milliard so‘m kredit ajratilgan bo‘lsa, birgina 2018 yilning o‘zida esa bu ko‘rsatkich 3 trillion 361 milliard so‘mni tashkil etdi.
O‘ylaymanki, mana shu raqamlarning o‘zi ham ko‘p narsadan dalolat beradi.
Bundan tashqari, yangi tashkil etilgan Xotin-qizlarni va oilani har tomonlama qo‘llab-quvvatlash jamoat fondi mablag‘lari hisobidan yillik to‘lovi 7 foiz bo‘lgan imtiyozli kreditlar berish tizimi joriy etildi. Bu maqsadlar uchun o‘tgan yili 50 milliard so‘m ajratildi. Bu esa ayollarning oiladan, farzand tarbiyasidan ajralmagan holda, hunarmandlik, kasanachilik, tomorqa xo‘jaligi bilan shug‘ullanishi uchun zarur sharoitlar yaratib berishga xizmat qiladi.
Xotin-qizlar qo‘mitasi tashabbusi bilan joylarda 2018 yilda 2 mingdan ziyod kichik sex tashkil etilib, 18 mingga yaqin xotin-qizlar ish bilan ta'minlandi.
Andijon, Namangan, Farg‘ona viloyatlarida “Hunarmand” uyushmasi bilan hamkorlikda “Ustoz-shogird” tizimi asosida ishsiz xotin-qizlar bandligini ta'minlash yo‘lga qo‘yildi. Hozirgi vaqtda bu tajribani barcha hududlarda qo‘llash bo‘yicha ish olib borilmoqda.
Xotin-qizlarning haq-huquqlarini himoya qilish maqsadida hududlarda zo‘rlikdan jabŕ ko‘rgan shaxslarni reabilitatsiya qilish va moslashtirish bo‘yicha 155 ta markaz, “Ishonch telefonlari” tashkil etildi.
Xabaringiz bor, o‘tgan qisqa davrda yurtimizda uyma-uy yurib, ijtimoiy-ma'naviy muhitni o‘rganish, mavjud muammolarni hal etish bo‘yicha samarali tizim yaratildi. Ushbu tizim asosida 2018 yilda 47 ming 690 nafardan ortiq og‘ir sharoitda yashayotgan, shuningdek, 13 ming 344 nafar nogironligi bo‘lgan xotin-qizlarning muammolari joyida o‘rganildi.
Ko‘rilgan chora-tadbirlar natijasida ana shunday xotin-qizlarning 14 ming 750 nafardan ziyodiga tibbiy yordam ko‘rsatildi, 13 ming 636 nafari ishga joylashtirildi, 24 ming 660 nafardan ortig‘iga 21 milliard 540 million so‘mga yaqin moddiy yordam berildi. Shu toifaga mansub, uy-joyga ehtiyoji bo‘lgan opa-singillarimizga 4 mingga yaqin arzon uy-joylar topshirilib, davlat tomonidan ularning boshlang‘ich badallari to‘lab berildi. Ana shu turar-joylar atrofida tikuvchilik sexlari tashkil etilib, qariyb 1 ming nafar xotin-qizlar ish bilan ta'minlandi.
Biz bu ishlarni bundan buyon ham albatta izchil davom ettiramiz. Jumladan, 2019 yilda 1 ming 576 nafar sharoiti og‘ir xotin-qizlar uy-joylar bilan, shu toifaga mansub 13 ming nafardan ziyod qizlar ish bilan ta'minlanadi.
Xotin-qizlarni va oilani har tomonlama qo‘llab-quvvatlash jamoat fondi tomonidan og‘ir sharoitda yashayotgan, nogironligi bo‘lgan 1 ming 460 nafardan ziyod xotin-qizlarga arzon uy-joylar uchun 54 milliard 580 million so‘mdan ortiq boshlang‘ich badallar to‘lab berildi.
Albatta, haqiqatan ham ko‘makka muhtoj bo‘lgan bunday ayollarga keyingi 10 yilda arzon uy-joylar berilganini hyech kim eslay olmasa kerak. Chunki bunday tizimning o‘zi yo‘q edi.
Shuningdek, joriy yilda og‘ir ijtimoiy ahvolda yashayotgan, nogironligi bo‘lgan 15 ming 282 nafar ayolga tibbiy yordam ko‘rsatiladi. Shu toifaga kiradigan 10 mingga yaqin xotin-qiz nogironlik aravachasi, eshitish va harakatlanish vositalari bilan ta'minlanadi.
Ayollarning mehnat va turmush sharoitini yaxshilashga qaratilgan bunday misollarni yana ko‘plab keltirish mumkin. Lekin o‘zining uy-joyiga, ish o‘rniga ega bo‘lgan har bir ayolning ortida oilasi, farzandlari, ota-onasi, yaqinlari borligini hisobga oladigan bo‘lsak, qancha xonadonga quvonch kirgani, qancha odamning ruhi ko‘tarilib, ularda hayotga, kelajakka ishonch paydo bo‘lgani biz uchun eng muhim natijadir.
Muhtaram yig‘ilish ishtirokchilari!
Barchangiz yaxshi bilasiz, xalqimiz, millatimiz qiz farzandlarini doimo asrab-avaylab, mehr bilan voyaga yetkazadi.Ularni “ona qizim” deb ardoqlaydi. Chindan ham, qizlarimiz – bizning kelajagimiz, millatimiz genofondini asraydigan, munosib davom ettiradigan insonlardir va ularni jismoniy hamda ma'naviy barkamol etib tarbiyalash – ezgu burchimizdir.
Ayniqsa, hozirgi kunda qizlarimizga zamonaviy ta'lim, milliy va umumbashariy qadriyatlar asosida tarbiya berish, ularni kasb-hunarga o‘rgatish, oilaga tayyorlash o‘ta dolzarb ahamiyat kasb́ etmoqda. Shu maqsadda barcha ta'lim maskanlari va mahallalarda faoliyat ko‘rsatayotgan “Qizlarjon”, “Qiz bola va yosh oila”, “Mustaqil hayot ostonasida”, “Orasta qizlar” kabi klublar faoliyatini real hayotga, yoshlarimizning orzu-intilishlariga yanada yaqinlashtirish kerak, deb o‘ylayman.
Shu o‘rinda yaqinda Namangan viloyatida aytgan bir fikrimni yana takrorlamoqchiman.
Agar siz farzandingizga dang‘illama uy qurib bersangiz – vaqti-soati kelib, u eskirishi mumkin. Agar eng zo‘r mashina olib bersangiz – uyam tez orada eskirishi mumkin. Agar unga moddiy boylik, pul qoldirsangiz – uyam bir kun sarf bo‘lib tugashi mumkin. Ammo dunyoda hyech qachon eskirmaydigan, yo‘qolmaydigan bebaho bir boylik borki, u ham bo‘lsa, farzandingizga bergan bilim va hunardir. Lekin bilim va ma'rifatni qaerdan, nimadan olish mumkin? Avvalo, kitob degan xazinadan.
Men yurtimiz yoshlari o‘rtasida o‘tkazilayotgan “Eng yaxshi kitobxon” ko‘rik-tanlovini muntazam kuzatib boraman. Bu bellashuvlarda qizlarimizning eng yuqori o‘rinlarni egallayotgani ularning intellektual salohiyat va tirishqoqlik bobida hammani qoyil qoldirayotganidan dalolat beradi.
Shu nuqtai nazardan qaraganda, “Qizlar kutubxonasi” nomli mobil ilova yaratilib, ishga tushirilgani e'tiborga loyiq.
Bugungi kunda buyuk shoiramiz Zulfiya nomidagi davlat mukofotiga sazovor bo‘lgan qizlarimiz soni 283 nafarga yetdi. Ularning ko‘pchiligi hokimiyatlar, turli vazirlik, idora va tashkilotlarda, ommaviy axborot vositalari, ta'lim-tarbiya sohasida muvaffaqiyatli faoliyat olib bormoqda. Bu mukofotning eng katta ahamiyati shundaki, unga sazovor bo‘lgan har bir qizimizga yuzlab, minglab yoshlar havas qilib, ularga eŕǵashadi. Yoshlar uchun ibrat timsoli – yetakchilik, liderlik timsoli paydo bo‘ladi. Eng muhimi, bunday ibrat o‘z qizlarimiz orasidan, o‘zimizning ma'naviy muhitdan yetishib chiqmoqda. Ularni ko‘rib, yoshlarimizda o‘ziga, o‘z kuchi va salohiyatiga ishonch, kelajakka intilish paydo bo‘lmoqda.
Mana, bugungi davramizda Zulfiya nomidagi davlat mukofotining bu yilgi yangi sovrindorlari ham ishtirok etmoqda. Bugun sizlarning huzuringizda ularga ana shu mukofotlarni tantanali ravishda topshiramiz.
Hurmatli anjuman qatnashchilari!
Barchamiz yaxshi tushunamizki, biz bunday yig‘ilishlarda nafaqat yutuqlarimiz haqida gapirishimiz, ayni vaqtda kamchilik va nuqsonlarimiz haqida ham ochiq-oshkora so‘z yuritib, ularni hal qilish yo‘llarini birgalikda izlashimiz zarur.
Takror aytaman, xalqimiz, avvalo, siz, hurmatli opa-singillarimiz bilan maslahatlashib ish olib borsak, xato albatta kam bo‘ladi.
Shu ma'noda, ayollar o‘rtasida huquqbuzarlikning barvaqt oldini olish masalasi ham doimiy e'tiborimiz markazida turishi lozim. Bu borada, birinchi navbatda, huquqbuzarlikka moyilligi bo‘lgan shaxslar bilan yakka tartibda ish olib borish hamda jazoni ijro etish maskanlaridan ozod qilingan xotin-qizlarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish bo‘yicha tizimli chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Shuningdek, muqaddam sudlangan, diniy ekstremistik oqimga daxldorlikda gumon qilinganlar ro‘yxatidan chiqarilgan 3 ming nafardan ziyod ayol va notinch oilalarda yashayotgan xotin-qizlarga amaliy yordam berishga alohida ahamiyat qaratilmoqda.
Ayni vaqtda sudlarda xotin-qizlarning huquq va manfaatlarini himoya qilish maqsadida Xotin-qizlar qo‘mitalari vakillari jamoatchilik asosida himoyachi bo‘lib ishtirok etmoqda. Bunday yangi amaliyot natijasida 2018 yilda jinoyat sodir etgan va huquqbuzarlikka qo‘l urgan 893 nafar xotin-qiz kafillikka olinib, jazodan ozod etildi.
Oilaviy muammolar tufayli kelib chiqadigan jinoyatlarni keskin kamaytirish maqsadida 10 ming 14 ta notinch oila bilan profilaktika ishlari olib borildi va 71 foiz shunday oilaning notinchligi bartaraf etildi.
Xotin-qizlar, mahallalar, profilaktika inspektorlarining hamkorlikda olib borgan ishlari va ko‘rilgan choralar natijasida xotin-qizlar o‘rtasida jinoyatchilik 2018 yilda 34 foizga kamayganini alohida ta'kidlash lozim.
Bundan tashqari, Oliy sud bilan Xotin-qizlar qo‘mitasi o‘rtasida memorandum imzolanib, ajrashish uchun ariza bergan shaxslarni dastlab Xotin-qizlar qo‘mitasida suhbatdan o‘tkazish va ajrim yuzasidan xulosasini olish yo‘lga qo‘yildi.
Keng jamoatchilik vakillari o‘zaro hamkorlikda olib borgan ishlar tufayli 2018 yilda ajralish yoqasiga kelib qolgan oilalarning 26 mingga yaqini yarashtirildi. Eng muhimi, buning natijasida 36 ming 500 nafarga yaqin bola ota yoki ona mehridan judo bo‘lishdan saqlab qolindi.
Yurtimizda to‘g‘ri yo‘ldan adashgan insonlar bo‘lmasligi uchun bu boradagi ishlarni jaholatga qarshi ma'rifat asosida izchil davom ettirishimiz zarur.
Fursatdan foydalanib, siz, azizlarga, bugun meni eshitayotgan barcha yurtdoshlarimizga da'vat qilib aytmoqchiman: xalqimiz, Vatanimiz taqdiri va kelajagiga bevosita daxldor bo‘lgan
bu masalada hyech kim befarq bo‘lib chetda turmasligi kerak. Bu borada nafaqat xotin-qizlar qo‘mitalari, nafaqat mahalla faollari, balki barchamiz birgalikda qattiq ish olib borsak, vaziyat ijobiy tomonga albatta o‘zgaradi.
Bu maqsadga erishishda biz xotin-qizlarimizning og‘irini yengil qilish, ularning hayotiy muammolarini yechish, orzu-intilishlari, qobiliyat va salohiyatini ro‘yobga chiqarish uchun davlatimiz va jamiyatimizning bor imkoniyatlarini ishga solamiz. Siz, aziz opa-singillarimiz bu masalada avvalo o‘zlaringiz tashabbuskor bo‘lib, faol ishtirok etasizlar, deb ishonaman.
Muhtaram do‘stlar!
Sizlarga ma'lumki, onalik va bolalikni himoya qilish, yoshlarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash bo‘yicha ibratli faoliyat olib borayotgan xotin-qizlar uchun “Mo‘tabar ayol” nishoni ta'sis etilgan edi. Bu yil 8 mart bayrami arafasida ushbu mukofot bilan 260 nafar opa-singillarimiz taqdirlandi.
Fursatdan foydalanib, ularni sizlarning nomingizdan, o‘z nomimdan samimiy tabriklayman.
Bugungi bayram munosabati bilan Vatanimiz taraqqiyoti, xalqimiz farovonligini oshirish, sog‘lom va barkamol avlodni voyaga yetkazish, oilalarni mustahkamlash borasidagi munosib xizmatlari uchun xotin-qizlarimizdan bir guruhi davlatimizning yuksak unvonlari, orden va medallari bilan taqdirlandi. Mukofotlanganlar orasida o‘zining noyob iste'dodi bilan Vatanimiz shuhratini dunyoga tarannum etgan atoqli olimlarimiz, shoir va adiblarimizning sadoqatli umr yo‘ldoshlari ham borligini alohida ta'kidlamoqchiman. Ularning ko‘pchiligi bugungi davramizda ishtirok etmoqdalar.
Haqiqatan ham, o‘zining ilmiy va adabiy maktabini yaratgan ulkan olim va ijodkorning rafiqasi bo‘lish oson emas. Buni bilgan biladi, bilmaganlar bilib qo‘ysa, faqat foyda bo‘ladi.
Mana shunday mehribon, oqila, zukko opa-singillarimiz o‘z umr yo‘ldoshlari – mashhur ilm-fan va adabiyot namoyandalarini doimo qo‘llab-quvvatlab, ularga ilhom bag‘ishlab kelganlari, ma'naviy tayanch bo‘lib, fidoyilik namunasini ko‘rsatganlari har qanday yuksak tahsinga loyiqdir.
Yuksak unvonlar, orden va medallar bilan taqdirlangan opa-singillarimizni, Zulfiya nomidagi davlat mukofotiga sazovor bo‘lgan qizlarimizni chin qalbimdan tabriklab, barchangizga sihat-salomatlik, yangi-yangi muvaffaqiyatlar, oilaviy baxt tilayman.
Munis va mehribon opa-singillar!
Biz sizlarning mana shunday ochilib, hayotdan rozi bo‘lib yurishingiz uchun, sizlarning baxtu saodatingiz uchun doimo sidqidildan xizmat qilishga tayyormiz.
Istaymizki, mana shunday quvonchli kunlarimiz ko‘p bo‘lsin!
Barchangizni bugungi bahor va nafosat, go‘zallik bayrami bilan yana bir bor samimiy tabriklayman.
