"Yettinchi osmon" iborasi haqida
“Yettinchi osmon” iborasi nimani anglatadi?
Odamlar “men yettinchi osmondaman” deganda, odatda, cheksiz baxt, hayajon yoki ruhiy yuksalish holatini nazarda tutishadi. Bu ibora metaforik ma’noda insonning eng oliy, eng sof quvonch darajasini ifodalaydi.
Masalan, kimdir uzoq kutilgan orzusiga yetganida yoki muhabbatda o‘zini g‘oyat baxtli his qilganida “go‘yo yettinchi osmondaman” deydi. Bu yerda “osmon” — ruhiy yuksaklik, “yettinchi” esa — mukammallik, ilohiy daraja ramzi sifatida ishlatiladi.
Tildagi qo‘llanilishiga misol:
“Uning so‘zlarini eshitib, men o‘zimni yettinchi osmonday his qildim.”
Yoki:
“Farzandining tug‘ilganini eshitgan otaning yuzida yettinchi osmon jilvasi bor edi.”
Bu ibora zamonaviy psixologiyada ham “emotsional ekstaz” holatini ifodalovchi timsolga aylangan. Shunday qilib, “yettinchi osmon” — inson quvonchi, tinchligi va ruhiy yuksakligining badiiy ifodasidir.
“Yettinchi osmon” iborasining kelib chiqish tarixi
“Yettinchi osmon” tushunchasi qadimiy manbalarda — Bobil, yahudiy, islom va yunon falsafiy an’analarida uchraydi.
1. Bobil (Mesopotamiya) manbalari
Qadimgi Mesopotamiya e’tiqodida olam ko‘p qatlamli osmonlardan tashkil topgan deb hisoblangan. Bobil yozuvlarida etti qatlamli osmon haqida ma’lumotlar uchraydi; bu qatlamlarning har biri turli xudolarga tegishli bo‘lgan. Bu haqda qadimgi matnlardan biri — Enuma Eliš dostoni (mil. avv. XIII asr)da tilga olinadi (manba: The Babylonian Epic of Creation: Enuma Elish, transl. L. W. King, 1902).
2. Yahudiy va nasroniy manbalari
Yahudiy diniy matnlarda ham “yetti osmon” konsepsiyasi mavjud. Masalan, Talmudda (Chagigah 12b) olamda yetti osmon borligi, har birining o‘z vazifasi borligi aytiladi. Eng yuqori — “Araboth” osmonda Xudoning arshi joylashgan deb ishonilgan. Bu tushuncha keyinchalik nasroniy adabiyotiga ham kirib kelgan (manba: The Talmud of the Land of Israel, Jacob Neusner, 1989).
3. Islom manbalari
Islomda esa “yetti osmon” tushunchasi Qur’onda bir necha marotaba zikr etilgan. Jumladan, “U sizlar uchun yetti osmonni yaratgan Zotdir” (Nuh surasi, 15–16-oyatlar). Payg‘ambar Muhammad (s.a.v.)ning Mi’roj voqeasida u zot yetti osmon orqali ko‘tarilgani haqida hadislar mavjud (Sahih Muslim, Kitab al-Iman, hadis №259). Bu rivoyatlarda har bir osmon alohida payg‘ambar bilan bog‘lanadi — birinchi osmonda Odam (a.s.), ikkinchisida Iso (a.s.), oxirgisi — yettinchi osmonda Ibrohim (a.s.) joylashgan.
4. Yunon falsafasi va o‘rta asrlar
Aristotel va Ptolemey koinotni yetti osmon sferasidan iborat deb qarashgan — har biri sayyoralar harakati bilan bog‘liq edi. Ularning yettinchisi “eng mukammal gumbaz” sifatida, ilohiylik manbai sifatida tasvirlangan (manba: Aristotle’s On the Heavens, Cambridge University Press, 1984).
5. Tilda shakllanishi
Bu e’tiqod va falsafiy qarashlar keyinchalik tilda o‘z ifodasini topib, “to be in the seventh heaven” (inglizcha), “être au septième ciel” (fransuzcha), “на седьмом небе” (ruscha) kabi iboralarga aylangan. Ularning barchasi — “eng oliy baxt” ma’nosini bildiradi (manba: Oxford English Dictionary, 3rd ed., “Seventh Heaven” maqolasi, 2010).
“Yettinchi osmon” iborasi insoniyat tarixida faqat diniy yoki mifologik ramz emas, balki ruhiy yuksaklik va ichki tinchlik timsoli sifatida yashab kelmoqda. U qadimdan beri odamzodning osmon sari intilishi, ilohiy mukammallikka yetishish istagini ifodalaydi.
Bugungi kunda esa bu ibora diniy ma’nodan ko‘ra ko‘proq psixologik va badiiy ma’noda ishlatiladi — inson o‘z ichki dunyosida, baxt va muhabbat lahzalarida “yettinchi osmon”ni his qiladi.
Demak, “yettinchi osmon” — bu joy emas, ruhiy holatdir. Uni topish uchun inson osmonni emas, o‘z qalbini ko‘tarishi kerak.