ROGOR NVITARDEBA CNOBIEREBA
ბავშვი დედის მკლავებში ზის და უცებ ოთახში უცხო ადამიანი შემოდის. რას აკეთებს ბავშვი?
⠀
ეს ნამდვილად დამოკიდებულია ასაკზე. უფრო სწორად, არც ეს. მხოლოდ გარკვეული ასაკიდან არის შესაძლებელი მიზეზ-შედეგობრივი კავშირის დამყარება გარე სტიმულს - უცნობს - და ბავშვის ქცევას - ის რაღაცას აკეთებს ზუსტად იმიტომ, რომ უცხო შემოვიდა.
⠀
ეს ასაკი არის ცხოვრების დაახლოებით მერვე თვის მიღწევა. ყველა რეაქცია, რომელსაც ჩვენ დავაკვირდებით ბავშვში ამ ასაკამდე, ყველაზე ხშირად ჩვენი პროგნოზები და ვარაუდებია და არა სამყაროს რეალური სურათი.
⠀
”ის სხვისი მკლავებში ტირის”, - რვა თვემდე არის მშობლების დამოკიდებულებები, რომლებიც არ დასტურდება ობიექტური დაკვირვებით. რა თქმა უნდა, ბავშვს შეუძლია სხვისი მკლავებში ტირილი, მაგრამ ასევე შეუძლია დედის მკლავებში ტირილი. თუმცა, თუ ბავშვი მის ხელებში ტირის, ის ტირილის სხვა მიზეზს დაეძებს.
⠀
ეს ჰგავს ცხოველებთან მოთხრობაში, რომელზედაც ჩვენ ადვილად ვაპროექტებთ ზოგიერთ ემოციას და ვამბობთ, რომ ძაღლს ბედნიერი ან საწყალი სახე აქვს, კატა კი ამპარტავანი და გულგრილია. ამის შესახებ უკვე საკმაოდ ბევრი დაიწერა, მაგრამ, როგორც წესი, შინაური ცხოველების პატრონები ყოველთვის გადიან იმ მარტივი მიზეზის გამო, რომ სწორედ ამ პროგნოზების მოქმედების მიზნით ვიღებთ შინაურ ცხოველებს.
⠀
იგივე ამბავია ახალშობილთან. უმეტესობა, რაც მას ემართება, სხვა არაფერია, თუ არა ჩვენი სახელმწიფოების ან მსოფლმხედველობის პროექცია მასზე. ანუ ვფიქრობთ, რომ მისი საქციელი განპირობებულია იმ მიზეზებით, რომლებიც ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, თუმცა რეალურად ბავშვისთვის ეს მიზეზები პრინციპში უბრალოდ არ არსებობს. არ არსებობს ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ დედამიწა მრგვალია.
⠀
ასე რომ, რვა თვის ასაკიდან, როცა უცნობის სახე ჩნდება, ბავშვი შუბლს იკრავს, თავს ახვევს, დედას ემალება და ამ უცნობის სახეს მალულად ათვალიერებს. ამას ჰქვია მეორე გონებრივი ორგანიზატორი ან რვათვიანი შფოთვა. დედის ნაცნობი სახის ანაბეჭდი საბოლოოდ ჩაიბეჭდა ბავშვის გონებაში და ახლა ხედავს შეუსაბამობას. ნაცნობი სახეების გონებრივი გამოსახულება არ ემთხვევა უცხო ადამიანების სახეებს - მათთვის ჯერ არ არსებობს გონებრივი ანაბეჭდი.
ასე რომ, ფსიქიკის მეორე ორგანიზატორი არის შეუსაბამობის შფოთვა. სამყაროს სურათი იწყება ჰეტეროგენული და გაუგებარი და ეს აწუხებს ბავშვს. ამ შფოთვის თავიდან აცილება მოითხოვს სამყაროს სურათში ახალი საგნების შეყვანას და ცნობიერების გაფართოებას იმ ადამიანების წრეში, რომლებიც ჩნდებიან, თუმცა უფრო იშვიათად, ვიდრე მშობლები, მაგრამ ახლა ისინი არიან სამყაროს სურათზე და რამდენიმე თვე. ადრე მას შეეძლო მათი თვალებით დანახვა, მაგრამ არა შენი ცნობიერებით დანახვა. ზუსტად იმიტომ, რომ იმ დროს ცნობიერებას მხოლოდ ძალიან მარტივი ფენომენების გაცნობიერება შეეძლო.
ბავშვის ცნობიერება მთლიანად იყო დამოკიდებული იმაზე, თუ რა სინაფსები ჩამოყალიბდა იმ მომენტში. არანაირი სინაფსები - არანაირი ცნობიერება - არანაირი გონებრივი აქტივობა. ადამიანის ფსიქიკა მის სხეულს უკავშირდება ნერვული სისტემის მეშვეობით, რომელიც ვითარდება და გადის ეტაპებს ცხოვრების მანძილზე. თუ არსებობს ფსიქიკის პირველი ორგანიზატორი, რომლის შესახებაც მე უკვე დავწერე და მეორე, რომელზეც ეს ტექსტია, მაშინ არის სხვებიც, როგორც თქვენ წარმოიდგინეთ.
პრინციპში შესაძლებელია ნეიროფსიქიური პროცესების მთელი ჯაჭვის იდენტიფიცირება, რომელიც ქმნის ადამიანის სურათს და მის მსოფლმხედველობას. უფრო მეტიც, ადამიანის შემდგომი ქცევა და ცხოვრების წესი, მათ შორის მის მიერ გაკეთებული არჩევანი იქნება დამოკიდებული იმაზე, თუ რომელ ეტაპზე და რა სირთულეები მოახერხა ან ვერ გადალახა. მაგრამ ეს ჯაჭვი სრულწლოვანების დადგომით არ მთავრდება, ის გზას ჰგავს, რომელიც მთებსა და ხეობებს შორის ტრიალებს, ხან ჩიხში მთავრდება და ხან სავაჭრო ქარავანს უერთდება.
როგორც ბავშვი პირველად აღმოაჩენს სამყაროში რაღაცას, რაც მანამდე ბევრჯერ უნახავს, მაგრამ ვერ შეამჩნია, რადგან მისი ცნობიერება ჯერ არ გაიზარდა, ასევე ჩვენ ვუყურებთ სამყაროს და ხშირად ვერ ვხედავთ, ვერ ვამჩნევთ რაღაცას მანამ. შემდეგ ახალი დონის გათენებამდე. შემდეგ კი ჩნდება შფოთვა, რომლისგანაც ყოველთვის გსურს თავი აარიდო და უკან დაიმალო დედაში, რომელთანაც უკვე ყველაფერი ნათელი და სასიამოვნოა. ბავშვს არ აქვს შანსი გაექცეს უცნობებს, ადრე თუ გვიან მიიღებს მათ. მაგრამ არის თუ არა იმის შანსი, რომ თავი დავანებოთ იმას, რაც გვაწუხებს და გვაშინებს? შეგვიძლია შევჩერდეთ და რა მოხდება, თუ გავჩერდებით?