Malaka oshirish kurslarida noʻananaviy darslarni tashkil etishda zamonaviy ta'lim vositalaridan va innovatsion usullardan foydalanish

A. Jumabayev

Umumta'lim maktablari oʻqituvchilari malaka oshirish kurslarida noʻananaviy darslarni tashkil etishda zamonaviy ta'lim vositalaridan va innovatsion usullardan foydalanish orqali oʻquv jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilishlari mumkin. Quyida noʻananaviy darslarni tashkil etishda foydalanish mumkin boʻlgan vositalar va ularning afzalliklari keltirilgan:

1. Raqamli ta'lim vositalari

Raqamli vositalar noʻananaviy darslarni tashkil etishda asosiy yordamchi vosita hisoblanadi. Ular oʻquvchilarning faolligini oshirish va bilimlarni mustahkamlashga yordam beradi.

·               Interaktiv doska:

·               Dars materiallarini vizual tarzda ifodalash, videolar, rasmlar va animatsiyalar koʻrsatish.

·               Oʻquvchilar bilan interfaol mashqlar oʻtkazish.

·               Elektron darsliklar va multimediya ilovalar:

·               Multimedia ilovalar (masalan, Quizlet, Kahoot) orqali testlar va oʻyinlar tashkil etish.

·               Elektron darsliklardan foydalanib mavzuni chuqurroq tushuntirish.

·               Onlayn platformalar:

·               Google Classroom, Microsoft Teams, Moodle kabi platformalar orqali oʻquv materiallarini ulashish va uy vazifalarini boshqarish.

·               Zoom yoki Meet orqali virtual darslar oʻtkazish.

2. Gamifikatsiya (Oʻyin elementlari)

Gamifikatsiya – bu oʻquv jarayoniga oʻyin elementlarini kiritish orqali oʻquvchilarning qiziqishini oshirish va motivatsiyasini orttirish usuli.

·               Oʻyinli mashqlar:

·               "Kim millioner boʻlishni xohlaydi?", "Sovgʻa topishmoq" kabi oʻyinlarni darsda qoʻllash.

·               Quizizz, Kahoot yoki Mentimeter kabi onlayn oʻyinlar orqali bilimlarni sinash.

·               Liderlar reytingi va ragʻbatlantirish:

·               Oʻquvchilarga ballar, medallar yoki sertifikatlar berish orqali ularni faollashtirish.

3. Loyihali ta'lim (Project-Based Learning)

Loyihali ta'lim – bu oʻquvchilarga amaliy loyihalar ustida ishlash orqali nazariy bilimlarni amalda qoʻllash imkoniyati beradigan metod.

·               Guruhlarda ishlash:

·               Oʻquvchilarni guruhlarga ajratib, har bir guruhga alohida loyiha berish.

·               Masalan, "Maktab bogʻini loyihalash" yoki "Yaqin atrofdagi ekologik muammolarni oʻrganish".

·               Taqriz va himoya:

·               Loyihani yakunlab, oʻquvchilarga natijalarni taqdim etish va himoya qilish imkoniyati berish.

4. Flipped Classroom (Teskarisiga aylantirilgan sinf)

Bu metodda oʻquvchilar uyda nazariy materiallarni oʻrganadilar, darsda esa amaliy mashgʻulotlar va muhokamalar olib boriladi.

·               Uy vazifasi sifatida video-darslar:

·               YouTube yoki Vimeo kabi platformalardan foydalanib, oʻquvchilarga mavzu boʻyicha video-materiallar koʻrsatish.

·               Darsda amaliy ishlar:

·               Nazariy bilimlarni amalda qoʻllash uchun mashqlar, stsenariylar yoki laboratoriya ishlari tashkil etish.

5. STEAM ta'lim (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics)

STEAM ta'lim – bu fanlararo integratsiya asosida oʻquvchilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan metod.

·               Fanlararo bogʻliqlik:

·               Matematika, fizika, biologiya va sanʼatni birlashtirib, real hayotdagi muammolarni hal qilishga yoʻnaltirilgan mashqlar tashkil etish.

·               Robototexnika va dasturlash:

·               Arduino, Lego Mindstorms yoki Scratch kabi vositalardan foydalanib, oʻquvchilarga texnologik mahoratlar oʻrgatish.

6. Ta'limda sun'iy intellekt (AI) va chatbotlar

Sun'iy intellekt vositalari oʻquvchilarga individual yondashuvni ta'minlash va ularning savollariga darhol javob berish imkonini beradi.

·               Chatbotlar:

·               Oʻquvchilarga savollar berish va ularni baholash uchun chatbotlardan foydalanish.

·               Adaptiv oʻqitish platformalari:

·               Duolingo, Khan Academy yoki Coursera kabi adaptiv oʻqitish vositalaridan foydalanish.

7. Tadqiqotga yo'naltirilgan darslar

Tadqiqotga yoʻnaltirilgan darslar oʻquvchilarning mustaqil fikrlash va izlanish koʻnikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.

·               Kichik ilmiy ishlar (KII):

·               Har bir oʻquvchiga alohida mavzu berib, ularni tadqiqot olib borishga undash.

·               Eksperimentlar va kuzatuvlar:

·               Tabiatshunoslik, fizika yoki kimyo fanlarida amaliy eksperimentlar oʻtkazish.

8. Vizual va multimedia vositalari

Vizual vositalar oʻquvchilarning diqqatini jalb qilish va mavzuni tushunarli tarzda yetkazishda yordam beradi.

·               Infografika:

·               Mavzuni infografika shaklida ifodalash orqali oʻquvchilarga mantiqiy bogʻliqlikni tushuntirish.

·               Video va animatsiyalar:

·               YouTube, TED-Ed yoki Vimeo kabi manbalardan foydalanib, mavzu boʻyicha video-materiallar namoyish etish.

9. Jamoaviy ishlar va diskussiyalar

Jamoaviy ishlar va diskussiyalar oʻquvchilarning fikrlash koʻnikmalarini rivojlantirishga yordam beradi.

·               Debatlar va munozaralar:

·               Har bir guruhga alohida nuqtai nazarni berib, ularni munozara qilishga undash.

·               Aqliy hujum (Brainstorming):

·               Mavzu boʻyicha guruhlar ichida aqliy hujum oʻtkazish orqali yangi gʻoyalarni yaratish.

Xulosa: Noʻananaviy darslarni tashkil etishda yuqorida keltirilgan vositalar va usullardan foydalanish orqali oʻquv jarayoni yanada qiziqarli, samarali va innovatsion boʻladi. Bu vositalar oʻquvchilarning faolligini oshirish, ularning bilimlarini mustahkamlash va zamonaviy talablarga javob beradigan kompetensiyalarni shakllantirishga yordam beradi. Oʻqituvchilar malaka oshirish kurslarida bu vositalarni oʻrganib, ularni amaliyotga tatbiq etishni oʻrganishlari muhimdir.