O’zbekistonga Jahon savdo tashkiloti kerakmi yoki Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqimi?
304-guruh talabasi ; Asaloy Inoyatullayeva
O‘zbekiston uchun Jahon savdo tashkiloti (JST) va Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi (YOII) o‘rtasida tanlov qilish masalasi ko‘plab omillarni o‘z ichiga oladi. Ikkala tashkilotning ham iqtisodiy va siyosiy afzalliklari bor, lekin ularning maqsadlari, harakat yo‘nalishlari va O‘zbekiston manfaatlariga ta’siri farq qiladi. Ushbu tashkilotlardan qaysi biri mamlakat uchun afzalroq ekanligini aniqlash uchun turli jihatlarni ko‘rib chiqish zarur.
Jahon Savdo Tashkiloti (JST)JSTga a’zolik dunyo bo’ylab xalqaro savdo jarayonlariga keng kirish imkoniyatini beradi va raqobatbardosh iqtisodiy muhit yaratadi.
Afzalliklari: 1. Xalqaro savdo imkoniyatlari kengayishi — JST a’zoligi orqali O‘zbekiston global bozorga kengroq kirish imkoniyatini oladi, bu esa eksport hajmini oshirishi va iqtisodiy o‘sishga hissa qo‘shishi mumkin. 2. Investitsiyalarni jalb qilish — JST a’zosi bo’lish O‘zbekistonga xorijiy investitsiyalar oqimini oshirishi mumkin, chunki investorlar iqtisodiy va savdo tartib-qoidalarining shaffofligini va barqarorligini his qilishadi. 3. Savdo siyosatining shaffofligi — JST shartlari O‘zbekistonni savdo siyosatlarini xalqaro standartlarga muvofiq olib borishga undaydi, bu esa iqtisodiyotdagi islohotlarni chuqurlashtiradi. 4. Tovarlar va xizmatlar eksportini rag‘batlantirish — JST a’zoligi mahsulotlar eksporti uchun savdo cheklovlarini pasaytiradi va O‘zbekistonni global zanjirga qo‘shadi.
Kamchiliklari:1. Ichki raqobatning kuchayishi — JSTga a’zolik orqali mamlakat bozoriga global o‘yinchilar kirib keladi, bu esa O‘zbekistonning ayrim sanoat tarmoqlarida raqobat kuchayishiga olib kelishi mumkin.2. Ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlashga cheklovlar — JST qoidalariga muvofiq, davlat tomonidan subsidiyalar berish yoki ba’zi sohalarni himoya qilish imkoniyati cheklanadi.Yevroosiyo Iqtisodiy Ittifoqi (YOII)YOIIga qo‘shilish esa mintaqaviy iqtisodiy hamkorlikka asoslangan bo‘lib, asosan Rossiya, Qozog‘iston, Belarus, Qirg‘iziston kabi davlatlar bilan savdo aloqalarini mustahkamlaydi.
• JST global bozorlar va xalqaro savdo siyosati uchun keng imkoniyatlar yaratadi, bu O‘zbekistonning jahon iqtisodiyotida raqobatbardoshligini oshirishi mumkin.
• YOII esa mintaqaviy integratsiya va savdo qilishda qulayliklar taklif etadi, lekin xalqaro bozorlar bilan raqobatlashish imkoniyatlarini kamaytirishi va Rossiya iqtisodiy siyosatiga bog‘liqlikni oshirishi mumkin.
O‘zbekiston uchun JST uzoq muddatda global bozorga chiqish va iqtisodiy rivojlanishni kuchaytirish uchun ko‘proq imkoniyatlarni taqdim etishi mumkin, lekin YOIIga a’zolik mintaqaviy savdo va qisqa muddatli iqtisodiy manfaatlar uchun qulay bo‘lishi mumkin. Eng maqbul qaror O‘zbekistonning uzoq muddatli iqtisodiy maqsadlariga va global integratsiyadagi o‘rniga bog‘liq.