Javascript Haqida Tshunchalar:

Variables:

O'zgaruvchilarni e'lon qilish uchun var, let, yoki const,operatorlaridan foydalanamiz.

VAR:JavaScriptda o'zgaruvchilar e'lon qilish uchun ishlatiladi. Quyidagi xususiyatlariga ega.

console.log(x); // undefined
var x = 5;
console.log(x); // 5adi:
var x;
console.log(x); // undefined
x = 5;
console.log(x);
 // 5

Yangi kod yozish paytida, let yoki const operatorlaridan foydalanish tavsiya etiladi, chunki ular varning xususiyatlariga nisbatan ko'proq taminlangan va xususan blok darajasida ishlaydi.

LET:JavaScriptda o'zgaruvchilar e'lon qilish uchun ishlatiladi va var bilan qarshiqlashgan tartibda keng qo'llaniladi. Quyidagi xususiyatlarga ega.

console.log(x); // Error: ReferenceError: Cannot access 'x' before initialization
let x = 5;
console.log(x); // 5

Bu kod let bilan e'lon qilingan o'zgaruvchilarni hoisted qilmasligini ko'rsatadi va xato chiqaradi, chunki xni chaqirish x e'lon qilinmagan vaqt ishlab chiqariladi.

letni vardan foydalanish,hoisting yuklanishini boshqarishda, va qayta e'lon qilish imkoniyatini cheklashda afzal ko'rish mumkin. Bu esa kodni aniqroq va xavfsizroq qiladi.

CONST:JavaScriptda o'zgaruvchilar uchun ishlatiladigan bir so'z. U "constant" degan atamani ifodalaydi, ya'ni o'zgartirilmaydigan o'zgaruvchi.

constni o'zgaruvchi turini o'zgaruvchining uchun mos vaqtaning doimiy ekanligi maqsadida ishlatish tavsiya etiladi. Bu usul bilan kodni xavfsizroq va dasturni aniqligi yuqori darajada oshiriladi.

const PI = 3.14;
console.log(PI); // 3.14

// PI ni qayta ishlatish mumkin emas
PI = 3.14159; // TypeError: Assignment to constant variable.

Bu misol constni qanday ishlatishni ko'rsatadi. PI o'zgaruvchisiga bir marta qiymat berilganidan so'ng, uni qayta atash mumkin emas.

DATA TYPE:

JavaScriptda turli xil ma'lumot turlari mavjud. Ularning har birining xususiyatlari va ishlatish usullari mavjud. Quyidagi turli JavaScript ma'lumot turlari keng qamrovli ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatiladi:

String (Matn): Matn ma'lumotlarini ifodalaydi. Masalan, "salom dunyo" yoki "JavaScript".
Number (Raqam): Sonlar, butun sonlar va o'nlik sonlar uchun ishlatiladi. Masalan, 42, 3.14.
Boolean (Mantiqiy qiymat): Faqat ikkita qiymatga ega bo'lgan ma'lumot turi: true va false.
Array (Massiv): Ko'p elementli ma'lumotlarni bir qatorda saqlash uchun ishlatiladi. Masalan, [1, 2, 3, 4].
Object (Ob'ekt): Xususiyatlardan va ularning qiymatlari bilan o'zlashtirilgan o'zgaruvchilar qatorini ifodalaydi. Masalan, { name: 'John', age: 30 }.
Function (Funksiya): Amalni ifodalaydigan yordamchi bloklarni ifodalaydi.
Undefined: Agar bir o'zgaruvchi qiymat olinmagan bo'lsa, uning qiymati undefined bo'ladi.
Null: "Bo'sh" yoki "yo'q" qiymatni ifodalaydi.
Symbol: Unikal ma'lumotlarni ifodalash uchun ishlatiladi.
BigInt: JavaScriptda sanoq kengaytmasi sonlarni ifodalash uchun ishlatiladi.

JavaScriptda ma'lumot turlari oddiy turkumdagi ma'lumotlarni ifodalash uchun ishlatiladi. Ularning kombinatsiyalari va qo'shimcha xususiyatlari JavaScript dasturlashida keng foydalaniladi. Ma'lumot turlari JavaScriptning keng qamrovli funksiyonalligini yaratishda katta ahamiyatga ega.

SCOPES:

JavaScriptda o'zgaruvchilar (variables) va funksiyalar (functions) uchun o'zgaruvchi doiralar (scopes) mavjud. Doiralar o'zgaruvchilarni, funksiyalarni va obyektlarni qaysi qismda vaqtincha yoki doimiy ravishda aniqlashni ta'minlaydi.

Quyidagi uch turdagi doiralar mavjud:

Global Scope (Umumiy doira): Barcha skriptni yoki dastur blokini o'z ichiga oladi. Buning ma'naning shundan iboratki, umumiy doira global o'zgaruvchilar va funksiyalar barcha funksiyalar va bloklar orasida o'zgaruvchilarga kiradi. Global doira boshida o'zgaruvchilar va funksiyalar window obyektining xususiyatlari sifatida mavjud bo'ladi.
Local Scope (Mahalliy doira): Mahalliy doira funksiya ichida o'zgaruvchilar va funksiyalar uchun o'z ichiga oladi. Bu yerel doira yarilgan funksiyalar, if va loop bloklari kabi bloklar orqali yaratilishi mumkin.
Block Scope (Blok doirasi): Blok doirasi if, for, while va boshqa bloklar bilan chegaralangan doira hisoblanadi. JavaScript ES6-dan boshlab let va const operatorlari bilan yaratilgan o'zgaruvchilar uchun blok doirasini taqdim etdi. var bilan yaratilgan o'zgaruvchilar esa faqat funksiya doirasiga ta'sir qiladi.

// Global Scope
var a = 10;
function myFunction() {
    // Local Scope
    var b = 20;
    console.log(a); // Yordamchi funksiya kengaytmasidan o'zgaruvchi
    console.log(b); // Mahalliy o'zgaruvchi
}

myFunction();

// console.log(b); // Xato: b aniqlanmagan

Bu misolda a o'zgaruvchi global doiraga, b esa mahalliy doiraga tegishli. b ning global doirada aniqlanmaganligini ko'rsatish uchun uni yordamchi funksiyasidan chiqarmasdan oldingi qatordan chiqarishimiz mumkin emas.

Blok doirasi misoli:

{
    // Block Scope
    let c = 30;
    console.log(c); // Blok ichida aniqlangan o'zgaruvchi
}

// console.log(c); // Xato: c aniqlanmagan

Bu misolda esa c o'zgaruvchi blok doirasiga tegishli va uni blokdan tashqarida chaqirish mumkin emas.

MATEMATIK OPERATORLAR:

Qo'shish (+): Ikkita sonni yig'ish uchun ishlatiladi. Masalan: x + y.
Ayirish (-): Bir sonni boshqasidan ayirish uchun ishlatiladi. Masalan: x - y.
Ko'paytirish (*): Ikkita sonni ko'paytirish uchun ishlatiladi. Masalan: x * y.
Bo'lish (/): Bir sonni boshqa son bilan bo'lish uchun ishlatiladi. Masalan: x / y.
Qoldiqni olish (%): Ikkita sonni bo'lish va qoldiqni qaytarish uchun ishlatiladi. Masalan: x % y/x sonini y ga bo'lishdan qoldiqni qaytarad

QO'SHISH:

let summa = 5 + 3; // 5 va 3 ni qo'shadi, natija 8
let concatenation = "Hello " + "world"; // "Hello " va "world" ni birlashtiradi, natija "Hello world"

AYRISH:

let farq = 10 - 5; // 5 ni 10 dan ayiradi, natija 5
let negativ = -3; // -3 ni negativ qiymat beradi

Ko'paytirish :

let kopaytma = 4 * 5; // 4 ni 5 ga ko'paytiradi, natija 20

Bo'lish :

let bo'lish = 20 / 4; // 20 ni 4 ga bo'lib, natija 5

Qoldiq :

let qoldiq = 10 % 3; // 10 ni 3 ga bo'lib qoldiqni ko'rsatadi, natija 1

MALUMOT UCHUN:

JavaScript (JS) web dasturlashining katta qismini tashkil etuvchi, brauzerlarda interaktiv veb saytlar yaratish uchun ishlatiladigan dasturlash tili. Quyidagi asosiy xususiyatlarga ega:

Brauzerlarda yoki engellarni interaktiv ravishda boshqarish: JavaScript brauzerlardagi HTML va CSS bilan birga ishlaydi va foydalanuvchilarga interaktivlik imkoniyatlarini beradi. Masalan, foydalanuvchilarga tugmani bosish, matn yozish, formalar bilan ishlash va boshqa harakatlar amalga oshirish imkoniyatlarini beradi.
Asinxron ixtisoslash: JavaScript asinxron va sinxron amallarni bajarishga imkon beradi. Asinxron funktsiyalar va obyektlar, saytning asinxron yuklanishiga, foydalanuvchi bilan ma'lumot almashishga va boshqa vazifalarni bajarishga imkon beradi.
Yuzsiz amaliyotlar: Node.js yordamida JavaScript xotiradagi vositalarda yoki server tomonidagi skriptlar yordamida yuritilishi mumkin. Bu JavaScriptni brauzerdan tashqarida server tomonida ham ishlatish imkoniyatini beradi.
Muntazam tarzda o'zini ishga tushirish: JavaScript modern brauzerlarga, masalan, Google Chrome, Mozilla Firefox, Safari, Microsoft Edge va boshqalarga integratsiya qilingan va bu yordamda veb ilovalarining yaxshi tajribasini ta'minlash uchun imkon beradi.
Hosil qilish, tekshirish va xato javobni topish: JavaScript brauzerdagi skriptlarni yozish, tekshirish va qayta ishlash uchun eng juda ishlatiladi. Bu, dasturchilarga xato javoblar va ishlash xato javoblarini aniqlash imkoniyatini beradi.

JavaScript kuchli va keng tarqalgan bir dasturlash tili sifatida taniladi. Uning keng yashash bosqichi, ya'ni xalqaro standartlari, kutubxonalar, va frameworklar yordamida ko'plab imkoniyatlarini oshirdi. Bu JavaScriptni brauzerdan tashqarida server tomonida ishlatilishi, mobil ilovalarni yaratish va boshqa sohalarda ham keng qo'llanilishi bilan bog'liq rivojlanib kelmoqda.

Aripov Bekmuhammad Najot T'alim o'quvchisi N9: