SIP Gateway bo‘yicha nazariy suhbat savollari va javoblari

Quyidagi savollar SIP Gateway bo‘yicha nazariy suhbatga tayyorgarlik ko‘rish uchun berilgan. Ular SIP protokoli, gateway turlari, SIP trunking, signalizatsiya jarayonlari, xavfsizlik, troubleshooting va integratsiya kabi yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi.

1️⃣ SIP Gateway tushunchalari

📌 SIP Gateway nima va qanday ishlaydi?

🔹 SIP Gateway – bu an’anaviy telefon tarmoqlarini (PSTN, ISDN, Analog) IP telefoniya (VoIP) tarmoqlari bilan bog‘lash uchun ishlatiladigan qurilma yoki dasturiy ta’minot.
🔹 SIP Gateway vazifalari:
✅ PSTN va VoIP o‘rtasida signalizatsiya va ovoz uzatish.
✅ Analog yoki raqamli telefoniya tizimlarini SIP orqali bog‘lash.
✅ Qo‘ng‘iroqlarni IP telefoniya va an’anaviy telefon liniyalari o‘rtasida yo‘naltirish.

2️⃣ SIP Protokoli va Qo‘ng‘iroq Jarayoni

📌 SIP protokoli qanday ishlaydi?

🔹 SIP (Session Initiation Protocol) – bu IP telefoniya qo‘ng‘iroqlarini boshlash, boshqarish va tugatish uchun ishlatiladigan signalizatsiya protokoli.
🔹 SIP qo‘ng‘iroqni o‘rnatish, autentifikatsiya qilish va sesiyani boshqarish uchun ishlatiladi.

📌 SIP Call Flow (Qo‘ng‘iroq jarayoni) qanday ishlaydi?

1️⃣ INVITE – Qo‘ng‘iroq boshlanadi.
2️⃣ 100 TRYING – Qo‘ng‘iroq qayta ishlanmoqda.
3️⃣ 180 RINGING – Telefon jiringlayapti.
4️⃣ 200 OK – Qo‘ng‘iroq qabul qilindi.
5️⃣ ACK – Tasdiqlash.
6️⃣ BYE – Aloqani uzish.

3️⃣ SIP Gateway Turlari va Ularga Qo‘yiladigan Talablar

📌 SIP Gateway turlari qanday?

📌 FXS va FXO nima va ularning farqi qanday?

🔹 FXS (Foreign Exchange Station) – Analog telefonlarni SIP Gateway orqali VoIP tarmoqqa ulaydi.
🔹 FXO (Foreign Exchange Office) – Analog telefon liniyalarini SIP Gateway bilan ulash uchun ishlatiladi.

4️⃣ SIP Trunking va Qo‘ng‘iroqlarni Yo‘naltirish

📌 SIP Trunking nima va qanday ishlaydi?

🔹 SIP Trunking – bu an’anaviy PSTN liniyalari o‘rniga internet orqali SIP orqali qo‘ng‘iroqlarni amalga oshirish.
🔹 SIP Trunking yordamida:
✅ Qo‘ng‘iroq xarajatlari kamayadi.
✅ Qo‘shimcha telefon liniyalarisiz cheksiz qo‘ng‘iroqlar yo‘nalishi mumkin.
✅ VoIP PBX va bulut telefoniya bilan integratsiya qilish oson bo‘ladi.

📌 Dial Plan va Routing Pattern nima?

🔹 Dial Plan – Qo‘ng‘iroqlar qaysi yo‘nalishga ketishini belgilovchi qoidalar.
🔹 Route Pattern – Qo‘ng‘iroqlarni oldindan belgilangan raqamlarga yo‘naltirish.

5️⃣ SIP Gateway va Xavfsizlik

📌 SIP Gateway xavfsizligini qanday ta’minlash mumkin?

🔹 SIP Register va autentifikatsiyani kuchaytirish – Foydalanuvchilarni ro‘yxatdan o‘tkazish.
🔹 TLS va SRTP ishlatish – Trafik shifrlash va himoya qilish.
🔹 SIP ALG funksiyasini o‘chirish – NAT ortida ishlovchi SIP qurilmalarning barqarorligini oshirish.
🔹 Qo‘ng‘iroq filtrlash va fraud detection – Nomaqbul raqamlar yoki DDoS hujumlarni oldini olish.

📌 SIP Gateway hujumlaridan qanday himoyalanish mumkin?

✅ DoS va DDoS hujumlariga qarshi SIP Flood Protection.
✅ SIP Authentication va Call Rate Limit sozlash.
✅ Firewall va Intrusion Prevention System (IPS) bilan integratsiya.

6️⃣ Troubleshooting va Muammolarni Bartaraf Etish

📌 SIP Gateway’dagi eng ko‘p uchraydigan muammolar va ularni yechish usullari

📌 SIP muammolarini tahlil qilish uchun qanday vositalar ishlatiladi?

✅ Wireshark – SIP va RTP paketlarini tahlil qilish.
✅ SIP Debug Logs – Gateway va PBX’dagi diagnostika loglari.
✅ tcpdump va sngrep – SIP trafikni real vaqt rejimida ko‘rish.
✅ ping va traceroute – Tarmoq ulanishlarini tekshirish.

7️⃣ Integratsiya va API ishlari

📌 SIP Gateway qanday tizimlar bilan integratsiya qilinadi?

🔹 VoIP PBX – Asterisk, FreePBX, 3CX, Cisco CUCM.
🔹 Call Center Platformalar – Genesys, Avaya, Twilio.
🔹 Bulut telefoniya va CRM tizimlari – Microsoft Teams, Salesforce, Zoho CRM.
🔹 Firewall va SIEM tizimlari – SIP trafikni monitoring qilish va xavfsizlikni ta’minlash.

📌 SIP API va avtomatlashtirish qanday ishlaydi?

🔹 SIP API yordamida qo‘ng‘iroqlarni avtomatik yo‘naltirish, IVR (Interactive Voice Response) va Call Recording tizimlari yaratish mumkin.
🔹 REST API va WebRTC orqali SIP Gateway’ni CRM yoki SaaS xizmatlari bilan bog‘lash mumkin.

Xulosa va tayyorgarlik uchun maslahatlar

✅ Asosiy tushunchalarni bilib oling – SIP protokoli, Call Flow, Gateway turlari.
✅ Qo‘shimcha troubleshooting savollar bo‘lishi mumkin – SIP debugging va logs tahlili.
✅ Haqiqiy tajribangizni misol sifatida keltirishga tayyor bo‘ling.