Proxy Server

📌 Internet xavfsizligi va tarmoq boshqaruvi zamonaviy IT infratuzilmasining muhim qismidir. Foydalanuvchilar va korxonalar internetga ulanishda xavfsizlikni ta’minlash, anonimlikni oshirish va tarmoq trafigini boshqarish uchun turli texnologiyalardan foydalanadi.

🔰 Proxy server – bu foydalanuvchilar va internet o‘rtasida vositachi sifatida ishlovchi server bo‘lib, u tarmoq trafigini nazorat qilish, identifikatsiyani yashirish va xavfsizlikni oshirish imkonini beradi.

1️⃣ Proxy nima va u qanday ishlaydi?

Proxy server – bu foydalanuvchining so‘rovlarini internetga uzatadigan va javobni qaytaradigan vositachi (proxy) tizim.

🔹 Ishlash prinsipi

1️⃣ Foydalanuvchi veb-saytga yoki xizmatga so‘rov yuboradi.
2️⃣ Proxy server so‘rovni o‘z serverida qayta ishlaydi va keyin internetga uzatadi.
3️⃣ Veb-sayt yoki xizmat javobni qaytaradi.
4️⃣ Proxy server javobni tekshiradi, optimallashtiradi va foydalanuvchiga yetkazadi.

⚡ Barcha trafik proxy orqali o‘tadi, bu esa tarmoq xavfsizligini oshirish va ma’lumotlarni himoya qilish imkonini beradi.

2️⃣ Proxy server turlari

🔸 1. Forward Proxy (O‘tkazuvchi proksi)

✅ Foydalanuvchilarning internetga chiqish so‘rovlarini boshqaradi.
✅ Anonimlik va xavfsizlikni oshiradi.
✅ Trafikni filtrlash va cheklash imkonini beradi.
🔹 Qo‘llanilishi: Katta korporatsiyalar, maktablar va hukumat tashkilotlari.

🔸 2. Reverse Proxy (Orqaga yo‘naltirilgan proksi)

✅ Internet foydalanuvchilarining serverga kirishini boshqaradi.
✅ Server yukini taqsimlash (Load Balancing) va xavfsizlikni oshirish uchun ishlatiladi.
✅ DDoS hujumlarga qarshi himoya.
🔹 Qo‘llanilishi: Web hosting provayderlari, bulut xizmatlari va xavfsizlik devorlari.

🔸 3. Transparent Proxy (Shaffof proksi)

✅ Foydalanuvchi uchun sezilmaydi, ya’ni qo‘shimcha sozlash talab qilinmaydi.
✅ Trafik monitoringi va nazorat qilish uchun ishlatiladi.
🔹 Qo‘llanilishi: Kompaniyalar va davlat tarmoqlarida.

🔸 4. Anonymous Proxy (Anonim proksi)

✅ Foydalanuvchining IP-manzilini yashiradi.
✅ Xavfsiz va shaxsiy sir saqlangan internet yurishlarini ta’minlaydi.
🔹 Qo‘llanilishi: Anonimlikni ta’minlash uchun.

🔸 5. High Anonymity Proxy (Elit proksi)

✅ IP-manzilni mutlaqo yashiradi va identifikatsiya qilishni imkonsiz qiladi.
✅ Maxfiylikni maksimal darajada ta’minlaydi.
🔹 Qo‘llanilishi: Ilg‘or xavfsizlik talab qilinadigan holatlar.

3️⃣ Proxy serverning afzalliklari

🔰 Proxy server bir qator muhim imkoniyatlarni taqdim etadi:

✅ Anonimlik – Foydalanuvchi IP-manzilini yashirish va maxfiylikni ta’minlash.
✅ Xavfsizlik – Trafikni filtrlash, zararli veb-saytlarga qarshi himoya va DDoS hujumlardan himoya.
✅ Trafikni boshqarish – Bandwidthni tejash va internet foydalanish qoidalarini nazorat qilish.
✅ Keshlash (Caching) – Oldin kirilgan sahifalarni saqlab, tezroq yuklash va internet tezligini oshirish.
✅ Geo-bloklarni aylanib o‘tish – Geografik cheklovlar bilan bloklangan saytlarga kirish imkoniyati.

4️⃣ Proxy server qanday ishlatiladi?

🔸 1. Korporativ tarmoqlarda

📌 Kompaniyalar va davlat idoralari foydalanuvchilarning internetdan foydalanishini nazorat qilish va xavfsizlikni ta’minlash uchun proxy serverlardan foydalanadi.

✅ Trafikni filtrlash va zararli saytlarni bloklash.
✅ Xodimlar tomonidan nomaqbul resurslarga kirishni cheklash.
✅ Ma’lumotlarni himoya qilish va monitoring qilish.

🔸 2. Maxfiylik va anonimlik

📌 Shaxsiy foydalanuvchilar anonim internet yurish uchun proksi serverlardan foydalanadi.

✅ IP-manzilni yashirish va kuzatuv tizimlaridan himoyalanish.
✅ VPN bilan kombinatsiyada yanada yuqori darajadagi maxfiylikni ta’minlash.

🔸 3. Bulut va hosting xizmatlari

📌 Hosting va bulut xizmatlari xavfsizlik, yuk balanslash va server yuklanishini optimallashtirish uchun proksi serverlardan foydalanadi.

✅ Reverse proxy orqali yuk balanslash (Load Balancing).
✅ DDoS hujumlarga qarshi himoya.
✅ Kontent tezligini oshirish va kechikishlarni kamaytirish.

5️⃣ Proxy va VPN farqlari

6️⃣ Eng mashhur proksi server dasturlari va xizmatlari

7️⃣ Proxy server qanday sozlanadi?

Windows va Mac’da proksi sozlash:

📌 Windows:
1️⃣ Settings → Network & Internet → Proxy
2️⃣ Manual proxy setup bo‘limiga kiring
3️⃣ Proxy server IP va portini kiriting
4️⃣ Saqlash va tekshirish

📌 Mac:
1️⃣ System Preferences → Network
2️⃣ Advanced → Proxies bo‘limiga kiring
3️⃣ HTTP yoki SOCKS5 proksi sozlamalarini kiriting
4️⃣ Saqlash va qo‘llash

8️⃣ Xulosa

🔰 Proxy serverlar xavfsizlik, maxfiylik va trafikni optimallashtirish uchun muhim vosita hisoblanadi.
🚀 U korporativ tarmoqlar, shaxsiy foydalanish va hosting xizmatlarida keng qo‘llaniladi.
🔗 Batafsil ma’lumot olish uchun: Squid Proxy | Nginx Proxy | Luminati