EDR va XDR

Endpoint qurilmalar (noutbuklar, ish stantsiyalari, serverlar) va butun tarmoq uchun kiberxavfsizlik sohasida EDR (Endpoint Detection and Response) va XDR (Extended Detection and Response) eng ilg‘or himoya texnologiyalaridan biri hisoblanadi. Ushbu texnologiyalar kiberhujumlarni erta aniqlash, real vaqtda monitoring va avtomatik tahdidlarni bartaraf etish uchun ishlatiladi.

1. EDR (Endpoint Detection and Response)

1.1. EDR nima?

EDR — bu Endpoint Detection and Response, ya'ni endpointlarda (ish stantsiyalari, noutbuklar, serverlar) kiberxavfsizlik hodisalarini aniqlash va ularga javob berish tizimidir. Bu an’anaviy antiviruslardan farqli o‘laroq, faqat zararli dasturlarni aniqlash bilan cheklanib qolmay, shubhali faolliklarni kuzatadi, hujum tahlilini olib boradi va tahdidlarni avtomatik bartaraf etadi.

1.2. EDR qanday ishlaydi?

Real vaqt rejimida monitoring – endpointlarda barcha jarayonlarni kuzatadi.
Xavfsizlik hodisalarini tahlil qilish – shubhali jarayonlarni (malware, exploit, ransomware) aniqlaydi.
Tahdidlarni tekshirish – zararlangan endpointlarni karantinga olish, xatoliklarni tahlil qilish.
Tahdidlarni avtomatik bartaraf etish – zararli jarayonlarni o‘chirib tashlash yoki to‘xtatish.
Tahdid haqida tahliliy hisobot berish – hodisalar haqida SIEM tizimlariga yoki xavfsizlik jamoalariga hisobot yuborish.

1.3. EDR imkoniyatlari

✅ Avtomatik tahdidlarni aniqlash va bloklash
✅ Endpointlar bo‘ylab harakatni kuzatish (Forensics & Logging)
✅ AI va Machine Learning asosida tahdidlarni oldindan bashorat qilish
✅ Ransomware va nol-kun (Zero-day) tahdidlarini to‘xtatish
✅ Tahdidlarning sababini tahlil qilish va to‘liq hodisa jarayonini ko‘rsatish

1.4. EDR'ning afzalliklari

Endpointlarni himoya qilishni avtomatlashtiradi.
Real vaqt monitoring orqali xavfsizlikni ta'minlaydi.
Hujum haqida to‘liq ma’lumot berib, hodisa tahlil qilish imkonini beradi.
SOAR va SIEM tizimlari bilan integratsiyalashgan.

2. XDR (Extended Detection and Response)

2.1. XDR nima?

XDR (Extended Detection and Response) – bu EDR'ning kengaytirilgan versiyasi bo‘lib, nafaqat endpointlarni, balki tarmoq, server, bulut va e-mail tizimlarida tahdidlarni aniqlash va oldini olish imkonini beradi.

Agar EDR faqat endpointlarga yo‘naltirilgan bo‘lsa, XDR barcha IT infratuzilmani qamrab oladi.

2.2. XDR qanday ishlaydi?

Tarmoq (Network), endpointlar, bulut xizmatlari va e-mail tizimlarini kuzatish
Har xil manbalardan (SIEM, firewalls, antiviruslar) ma'lumotlarni yig‘ish
Ilg‘or tahdidlarni AI va Machine Learning asosida tahlil qilish
Zero-day tahdidlarni oldindan bashorat qilish va bloklash
Hodisa sabablarini topish va hujumni tahlil qilish
Hujum bo‘ladigan joyni avtomatik aniqlash va uni izolyatsiya qilish

2.3. XDR imkoniyatlari

✅ Endpointlar, tarmoq, bulut va email himoyasi
✅ SIEM, SOAR, firewall va EDR bilan integratsiya
✅ AI asosida avtomatik tahdidlarni aniqlash va bashorat qilish
✅ Tahdidni butun tizim bo‘ylab tahlil qilish va bartaraf etish
✅ Zanjirli hujumlarni (APT – Advanced Persistent Threat) aniqlash va to‘xtatish

2.4. XDR afzalliklari

Endpointlardan tashqari tarmoq, e-mail va bulut xizmatlarini himoya qiladi.
Hujumlarning kelib chiqish nuqtasini va butun yo‘nalishini aniqlaydi.
Big Data va AI yordamida xavfsizlikni oldindan ta'minlaydi.
Tizim bo‘ylab avtomatlashtirilgan tahdid javobi va reaktsiyasi mavjud.

3. EDR va XDR o‘rtasidagi farqlar

4. Qaysi birini tanlash kerak?

5. Mashhur EDR va XDR tizimlari

Quyidagi kompaniyalar ilg‘or EDR va XDR yechimlarini taklif etadi:

Xulosa

EDR – endpoint qurilmalarni himoya qiladi va tahdidlarni tahlil qilib, ularga javob qaytaradi.
XDR – kengroq infratuzilma xavfsizligini ta’minlaydi, tarmoq, e-mail va bulut xizmatlarini ham qamrab oladi.
Agar faqat endpointlar himoya qilinishi kerak bo‘lsa, EDR yetarli bo‘ladi.
Agar butun tarmoq va IT infratuzilmani himoya qilish kerak bo‘lsa, XDR yechimini tanlash maqsadga muvofiq.

Sizning kompaniyangiz uchun qaysi variant mos kelishini bilish uchun, infratuzilmangiz va xavfsizlik ehtiyojlaringizni baholash kerak.