High Availability (HA) – Yuqori Ishlash Barqarorligi 

High Availability (HA) – Yuqori Ishlash Barqarorligi

📌 Zamonaviy IT tizimlarining asosiy talablaridan biri – xizmatlarning uzluksiz ishlashini ta’minlashdir. Tizimdagi nosozliklar va to‘satdan yuzaga keladigan avariyalar moliya, biznes jarayonlari va mijozlarga xizmat ko‘rsatish jarayoniga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

🔰 High Availability (HA) – bu IT infratuzilma, serverlar, tarmoqlar va ilovalar uchun uzluksiz ishlashni ta’minlash va nosozliklar yuz berganda avtomatik tiklanish imkonini beruvchi texnologiyalar va strategiyalar to‘plami.

1️⃣ High Availability (HA) nima?

High Availability (HA) – bu tizimning yuqori ishlash qobiliyatini saqlab qolish va har qanday nosozlikda xizmatni tezda tiklash imkonini beruvchi arxitektura. HA serverlar, tarmoqlar, bulut xizmatlari va ilovalarda keng qo‘llaniladi.

⚡ Asosiy maqsadlar:
✅ Tizimning doimiy ishlashini ta’minlash
✅ Nosozliklar yuz berganda xizmatlarni avtomatik tiklash
✅ Tizimga yuk tushganda samarali ishlashni saqlash
✅ Tarmoq va serverlarning uzluksiz ishlashini kafolatlash

2️⃣ High Availability qanday ishlaydi?

HA bir nechta texnik yondashuvlardan foydalanadi, jumladan zaxira tizimlar, avtomatik yuk balanslash va xatoliklarni tiklash mexanizmlari. Quyida HA qanday ishlashini tushuntirib beramiz:

🔹 1. Redundancy (Zaxiralash)

✅ Asosiy tizim ishlamay qolganda uni zaxira tizim almashtiradi.
✅ Tizim doimiy ishlashini ta’minlash uchun bir nechta server, tarmoq yoki disk maydoni zaxira sifatida ishlatiladi.
✅ Nosozlik yuz berganda avtomatik ravishda boshqa ishlaydigan resursga o‘tish.

🔹 2. Load Balancing (Yuk muvozanati)

✅ Serverlar va tarmoq infratuzilmasi bo‘ylab yuk taqsimlanadi.
✅ Agar bitta server haddan tashqari yuklansa yoki ishlamay qolsa, boshqa server yukni qabul qiladi.
✅ Tizim barqarorligi va resurslardan samarali foydalanish.

🔹 3. Failover (Nosozlikdan tiklanish)

✅ Agar tizim ishlamay qolsa, avtomatik ravishda zaxira server yoki tarmoqga o‘tish.
✅ Server klasterlarida yoki tarmoq infratuzilmasida keng qo‘llaniladi.
✅ Minimal uzilish va xizmatni tiklash vaqti (Recovery Time Objective – RTO) qisqa bo‘ladi.

🔹 4. Clustering (Klasterlash)

✅ HA klasterlar – bir nechta serverlar bir tizim sifatida ishlaydi.
✅ Agar bitta server ishlamay qolsa, boshqasi avtomatik ravishda vazifani davom ettiradi.
✅ Yuqori yuklangan tizimlarda, ma’lumot markazlari va bulut xizmatlarida qo‘llaniladi.

3️⃣ HA qanday muhitlarda qo‘llaniladi?

🔸 1. Server infratuzilmasi

✅ HA serverlar (Clustered Servers) – Bir nechta serverlar o‘zaro bog‘langan bo‘lib, har qanday nosozlikda xizmatni uzluksiz davom ettirish uchun ishlaydi.
✅ Failover Server – Agar asosiy server ishlamay qolsa, zaxira server avtomatik ravishda vazifani bajarishni boshlaydi.

🔸 2. Ma’lumot bazalari (Database High Availability)

✅ MySQL/MariaDB Galera Cluster, PostgreSQL HA, Oracle RAC kabi HA klaster texnologiyalari katta hajmdagi ma’lumotlarni himoyalaydi.
✅ Ma’lumotlar replikatsiyasi – Har bir o‘zgarish zaxira serverga yoziladi, shunda server ishdan chiqsa, ikkinchisi tayyor holatda bo‘ladi.

🔸 3. Tarmoq infratuzilmasi

✅ Tarmoqda High Availability – BGP, VRRP, HSRP, SD-WAN va tarmoq klaster texnologiyalari yordamida tarmoqlar uzluksiz ishlaydi.
✅ HA Firewall’lar (Active-Active yoki Active-Passive rejim) – FortiGate, Cisco, Palo Alto, Check Point kabi xavfsizlik devorlarida qo‘llaniladi.

🔸 4. Bulut xizmatlari va SaaS tizimlari

✅ AWS, Azure va Google Cloud kabi bulut provayderlari HA arxitekturalaridan foydalanadi.
✅ Auto-Scaling va Load Balancing orqali nosozliklarni minimallashtirish.
✅ SaaS xizmatlarda, masalan, Office 365, Google Workspace kabi tizimlarda HA texnologiyasi qo‘llaniladi.

4️⃣ HA ning turlari

5️⃣ High Availability qanday joriy qilinadi?

⚙ HA ni yo‘lga qo‘yish bosqichlari:

1️⃣ Tizim infratuzilmasini tahlil qilish – Qaysi komponentlarga HA kerakligini aniqlash.
2️⃣ Zaxira tizim va replikatsiya strategiyalarini ishlab chiqish.
3️⃣ Failover va Load Balancing mexanizmlarini sozlash.
4️⃣ Monitoring va avtomatik tiklash mexanizmlarini yo‘lga qo‘yish.
5️⃣ Test o‘tkazish va HA tizimining ishonchliligini tekshirish.

6️⃣ High Availability ning afzalliklari

✅ Tizim ishlash barqarorligini oshiradi – Xizmat uzilishlarini minimal darajaga tushiradi.
✅ Nosozliklarga qarshi mustahkam himoya – Avtomatik tiklanish va zaxira tizim orqali uzluksiz xizmat ko‘rsatish.
✅ Tarmoq va server infratuzilmasining samaradorligini oshiradi – HA Load Balancing texnologiyalari orqali yuk balanslanadi.
✅ Kiberxavfsizlik tahdidlariga qarshi kurash – HA Firewall va HA VPN orqali xavfsizlikni oshirish.

7️⃣ HA ni joriy qiluvchi eng mashhur kompaniyalar va texnologiyalar

8️⃣ Xulosa

🔰 High Availability (HA) – bu har qanday IT infratuzilmaning barqaror ishlashini ta’minlash uchun muhim strategiya hisoblanadi.
🚀 HA texnologiyalari serverlar, tarmoqlar, ma’lumot bazalari va bulut xizmatlari uchun ishlatiladi.
🔗 Batafsil ma’lumot olish uchun: AWS HA | Cisco HA | Fortinet HA