Kompyuter tarmoqlari bo‘yicha nazariy suhbat savollari va javoblari

Quyidagi savollar OSI modeli, TCP/IP, tarmoq uskunalari, routing, firewall, xavfsizlik, troubleshooting kabi kompyuter tarmoqlari bo‘yicha nazariy suhbatga tayyorgarlik ko‘rish uchun tuzilgan. Har bir savolga batafsil tushuntirish va texnik izoh berilgan.

1️⃣ OSI modeli va TCP/IP modeli

📌 OSI modeli nima va uning vazifasi qanday?

🔹 OSI (Open Systems Interconnection) modeli – bu kompyuter tarmoqlarida ma’lumotlar uzatilishini tushuntirish uchun ishlab chiqilgan yetti qatlamli model.
🔹 Har bir qatlam ma’lumotni uzatish va qayta ishlash uchun ma’lum bir vazifani bajaradi.

📌 TCP/IP modeli va OSI modeli o‘rtasidagi farq nima?

🔹 OSI modeli – 7 qatlamli nazariy model, tarmoq aloqasini tushuntirish uchun ishlab chiqilgan.
🔹 TCP/IP modeli – 4 qatlamli real model, internet va tarmoqlarni boshqarish uchun qo‘llaniladi.

2️⃣ IP protokoli va marshrutizatsiya

📌 IPv4 va IPv6 farqlari qanday?

🔹 IPv4 – 32-bitli manzillar, to‘liq bo‘lib ketgan, NAT talab qiladi.
🔹 IPv6 – 128-bitli manzillar, ko‘proq adreslar, xavfsizlik va avtomatik konfiguratsiya yaxshiroq.

📌 IP-manzillar qanday sinflarga bo‘linadi?

🔹 IPv4 manzillari sinflarga bo‘linadi:

📌 Subnetting nima va nima uchun kerak?

🔹 Subnetting – bu katta tarmoqlarni kichik segmentlarga bo‘lish orqali IP manzillarni samarali ishlatish usuli.
✅ Trafikni kamaytiradi va xavfsizlikni oshiradi.
✅ Broadcast doirasini kichraytiradi.
✅ IP-manzillarni optimal taqsimlaydi.

Misol: 192.168.1.0/24 – 256 ta IP-manzil. 192.168.1.0/26 bo‘lsa, bu 64 ta IP-manzilga bo‘linadi.

3️⃣ Tarmoq uskunalari va protokollar

📌 Router va Switch o‘rtasidagi farq nima?

📌 VLAN nima va qanday ishlaydi?

🔹 VLAN (Virtual Local Area Network) – bu bitta switch ichida bir nechta mantiqiy tarmoqlar yaratish imkonini beruvchi texnologiya.
🔹 Afzalliklari:
✅ Trafikni segmentatsiya qilish.
✅ Xavfsizlikni oshirish.
✅ Broadcast doirasini kamaytirish.

Misol: VLAN 10 – Xodimlar, VLAN 20 – Mehmonlar, VLAN 30 – IP telefoniya.

4️⃣ Tarmoq xavfsizligi

📌 Firewall nima va qanday turlari bor?

🔹 Firewall – tarmoq trafigini nazorat qilish va xavfsizlikni ta’minlash uchun ishlatiladigan qurilma yoki dastur.

📌 IPS va IDS o‘rtasidagi farq nima?

🔹 IPS (Intrusion Prevention System) – real vaqt rejimida hujumlarni oldini oladi.
🔹 IDS (Intrusion Detection System) – hujumlarni aniqlaydi, lekin bloklamaydi.

5️⃣ Troubleshooting va diagnostika

📌 Tarmoqdagi eng ko‘p uchraydigan muammolar va ularning yechimlari

📌 Tarmoq troubleshooting buyruqlari

✅ ping [IP] – Tarmoq ulanishini tekshirish.
✅ traceroute [IP] – Paket yo‘nalishini ko‘rish.
✅ netstat -tunlp – Ochiq portlarni ko‘rish.
✅ tcpdump -i eth0 – Trafikni kuzatish.

Xulosa

✅ OSI modeli va TCP/IP farqlarini tushuning.
✅ Routing va Firewall asoslarini bilib oling.
✅ Qo‘shimcha troubleshooting savollarga tayyor bo‘ling.