Statik va Dinamik Marshrutizatsiya Protokollari

Tarmoqda marshrutizatsiya (routing) – paketlarni manzilga to‘g‘ri yetkazish uchun yo‘nalishlarni belgilash va boshqarish jarayoni hisoblanadi. Marshrutizatsiya statik yoki dinamik bo‘lishi mumkin. Quyida statik va dinamik marshrutizatsiya farqlari, afzalliklari, kamchiliklari va asosiy protokollar haqida batafsil tushuntirilgan.

1️⃣ Statik va Dinamik Marshrutizatsiya o‘rtasidagi farqlar

2️⃣ Statik Marshrutizatsiya

📌 Statik marshrutizatsiya nima va qanday ishlaydi?

🔹 Statik marshrutizatsiya – bu marshrut administrator tomonidan qo‘lda sozlanib, IP-manzillar va interfeyslar aniq ko‘rsatiladigan marshrutlash usuli.
🔹 Tarmoqda hech qanday avtomatik marshrutlash yo‘q, barcha yo‘nalishlar qo‘lda kiritiladi.

📌 Statik marshrut yaratish (misol – Cisco Router CLI)

bashКопироватьРедактироватьRouter(config)# ip route 192.168.2.0 255.255.255.0 10.1.1.2

✅ 192.168.2.0/24 tarmog‘iga yo‘nalish qo‘shildi, gateway – 10.1.1.2.

📌 Statik marshrutizatsiyaning afzalliklari va kamchiliklari

✅ Afzalliklari:
✔ Ishonchli – Trafik faqat belgilangan marshrut bo‘yicha harakatlanadi.
✔ Resurs talab qilmaydi – CPU va RAM yuklanishi kamroq.
✔ Xavfsizroq – Tashqi dinamik marshrutlardan himoyalangan.

❌ Kamchiliklari:
✘ Moslashuvchan emas – Agar yo‘nalishda muammo bo‘lsa, qo‘lda yangilash kerak.
✘ Yirik tarmoqlarda qo‘llash qiyin – Ko‘p marshrutlarni qo‘lda boshqarish noqulay.

3️⃣ Dinamik Marshrutizatsiya

📌 Dinamik marshrutizatsiya nima va qanday ishlaydi?

🔹 Dinamik marshrutizatsiya – bu marshrutlar avtomatik ravishda aniqlanadigan va tarmoq o‘zgarishlariga moslashadigan marshrutlash usuli.
🔹 Router’lar doimiy ravishda o‘zaro marshrutlash ma’lumotlarini almashadi va eng samarali yo‘nalishni avtomatik tanlaydi.

📌 Dinamik marshrutizatsiyaning afzalliklari va kamchiliklari

✅ Afzalliklari:
✔ Moslashuvchan – Agar biror yo‘nalish ishlamay qolsa, router avtomatik yangi yo‘nalish topadi.
✔ Katta tarmoqlar uchun mos – Internet provayderlar va yirik tarmoqlarda samarali ishlaydi.
✔ Qo‘lda sozlash shart emas – Router’lar o‘zlari marshrutlarni almashadi.

❌ Kamchiliklari:
✘ Murakkabroq – Konfiguratsiya va troubleshooting ko‘proq bilim talab qiladi.
✘ Resurs talab qiladi – Router’lar doimiy ravishda marshrutlarni yangilab turadi, bu esa protsessor va xotira yukini oshiradi.

4️⃣ Dinamik marshrutizatsiya protokollari

📌 Distance-Vector va Link-State farqi

📌 Eng mashhur dinamik marshrutizatsiya protokollari

📌 Dinamik marshrutizatsiya konfiguratsiyasi misoli

OSPF sozlash (Cisco Router CLI)

bashКопироватьРедактироватьRouter(config)# router ospf 1
Router(config-router)# network 192.168.1.0 0.0.0.255 area 0
Router(config-router)# exit

✅ OSPF marshrutizatsiyasi yoqildi va 192.168.1.0/24 tarmoq qo‘shildi.

RIP sozlash (Cisco Router CLI)

bashКопироватьРедактироватьRouter(config)# router rip
Router(config-router)# version 2
Router(config-router)# network 10.0.0.0
Router(config-router)# exit

✅ RIP marshrutizatsiyasi yoqildi va 10.0.0.0 tarmoq qo‘shildi.

5️⃣ Qachon statik va qachon dinamik marshrutizatsiyadan foydalanish kerak?

6️⃣ Xulosa va maslahatlar

✅ Statik marshrutizatsiya – kichik va barqaror tarmoqlar uchun ideal, lekin o‘zgarishlarga moslashuvchan emas.
✅ Dinamik marshrutizatsiya – yirik va o‘zgaruvchan tarmoqlar uchun samarali, lekin resurs talab qiladi.
✅ Dinamik marshrutizatsiya protokollari tarmoq hajmi va murakkabligiga qarab tanlanadi (RIP – kichik, OSPF – yirik, BGP – internet).
✅ Suhbatda amaliy misollar keltirishga tayyor bo‘ling – "Biz OSPF ishlatganmiz, chunki u tez va ishonchli" kabi.