ინფლაცია

ეკონომისტი სერგეი პეკარსკი ფასების ზრდის და დაცემის მექანიზმების, ინფლაციისა და დეფლაციის მაჩვენებლების გაზომვისა და ეკონომიკაზე მათი გავლენის შესახებ

ინფლაცია არის ფასების ზრდის დინამიური პროცესი, რომელიც მუდმივად არსებობს მსოფლიოს უმეტესი ქვეყნების ეკონომიკაში. არსებობს ინფლაციის რამოდენიმე მიზეზი. პირველი; ინფლაცია ვითარდება საქონელსა და მომსახურებაზე მოთხოვნის გაზრდის გამო: თუ ეკონომიკური აგენტები დაიწყებენ მეტი საქონლისა და მომსახურების შეძენას, ეს იწვევს მოთხოვნის და ფასების ზრდას. მეორე; ინფლაცია ვითარდება მწარმოებლების ხარჯების ზრდის გამო: თუ კომპანიის ხარჯები იზრდება, მაშინ ბაზარზე მიწოდება მცირდება და ფასები იზრდება. როგორც მოთხოვნადი ინფლაცია, ასევე ფასის ინფლაცია ნიშნავს პროდუქტისა და მომსახურების ბაზარზე გარკვეული დეფიციტის გაჩენას. საბაზრო სისტემა ამ დეფიციტს ფასების გაზრდით პასუხობს.

გარდა ამისა, ზოგჯერ შეინიშნება ინფლაციის კვალი თვითონ ქვეყნის ეკონომიკაში, რაც განპირობებულია ეროვნული წარმოების სტრუქტურით, პირველ რიგში გარკვეული ინდუსტრიების მონოპოლიზაციით. ასევე, ინფლაციას შეიძლება ჰქონდეს შეფერხებული პროცესის ხასიათი, როდესაც ფასები თავდაპირველად შეიცვლება და ზოგიერთი ეკონომიკური ძალის დემონსტრირების შემდეგ ისინი იწყებენ ზრდას. ასეთი პროცესის მაგალითია 1990-იანი წლების დასაწყისში რუსეთში ფასების ფეთქებადი ზრდა ცენტრალური ეკონომიკიდან საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლისას. ინფლაციის გასაზომად ისინი იყენებენ ფასების შედარებითი ან პროცენტული ცვლილების მაჩვენებლებს, მაგალითად, სამომხმარებლო ფასების ინდექსს, გარკვეული პერიოდის განმავლობაში - თვეში, კვარტალში ან წელიწადში. აუცილებელია განასხვავოთ ინფლაცია და ერთჯერადი ფასის ცვლილებები. თუ ფასები იზრდება ერთდროულად და შემდეგ აღარ იცვლება, ეს არ არის ინფლაციური პროცესი.

1970 -იანი წლებიდან მსოფლიოს უმეტეს ქვეყნებში ინფლაცია იქცა მუდმივ პროცესად, რომელთან ერთადაც ეკონომიკა წლიდან წლამდე თანაარსებობს. ზოგიერთ ქვეყანაში ინფლაცია შედარებით დაბალი და სტაბილურია. მაგალითად ევროკავშირისა და შეერთებული შტატების ქვეყნებში, ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ინფლაციის მაჩვენებელს არ გადაუჭარბებია 1–2%-თვის წელიწადში. სხვა ქვეყნებში ინფლაცია მაღალი და არასტაბილური ტემპით ვითარდება. რუსეთის ისტორიიდან ცნობილია, რომ ინფლაციის პროცესი საკმაოდ არასტაბილურია. ბოლო წლებში მისი მაჩვენებელი წელიწადში 8% -დან 14% -მდე მერყეობდა. თანამედროვე ეკონომიკა შექმნილია ისე, რომ ინფლაციის პროცესი აუცილებლად უნდა არსებობდეს. ეკონომიკაში მისი არარსებობის შემთხვევაში შესაძლოა წარმოიშვას პრობლემები, რომლებიც შეიძლება გამწვავდეს, თუ ინფლაცია შეიცვლება დეფლაციით.

დეფლაცია არის ფასების დაცემის პროცესი, რომლის დროსაც ინფლაციის მაჩვენებელი უარყოფითია. დეფლაციის მექანიზმები მსგავსია ინფლაციის მექანიზმებისა, თუმცა თუ მოთხოვნის ზრდა იწვევს ინფლაციას, მაშინ არასაკმარისი მოთხოვნა იწვევს დეფლაციას. თუ მოთხოვნა საქონელზე და მომსახურებაზე დაეცემა, მაშინ ფასები მცირდება. ეს ფენომენი არანაკლებ დამანგრეველია ეკონომიკისთვის, ვიდრე ინფლაცია. ამავე დროს, დეფლაციის მონაცემი შეიძლება იყოს მცირე. წელიწადში 1-2% -იანი დეფლაციაც კი საკმარისია იმისათვის, რომ გამოიწვიოს სერიოზული ეკონომიკური პრობლემები. კლასიკური მაგალითები დეფლაციისა და ეკონომიკური ვარდნის გამწვავებისა არის დიდი დეპრესია შეერთებულ შტატებში 1929-1933 წლებში. სწორედ ფასების დონის შემცირების გამო შეერთებულ შტატებში ეკონომიკური კრიზისი უფრო მწვავე ფორმით მიმდინარეობდა, ვიდრე ევროპის ქვეყნებში. დეფლაციის კიდევ ერთი მაგალითი, რამაც გამოიწვია დიდი პრობლემები, არის 1990 -იანი წლების დეფლაცია იაპონიის ეკონომიკაში, რომელიც ასოცირდებოდა სტაგნაციის პერიოდთან (ე.წ. დაკარგული ათწლეული).

დეფლაცია საშიშია ეკონომიკისთვის შემდეგი მიზეზების გამო: ფასების მახასიათებლების უმრავლესობა ეკონომიკაში, პირველ რიგში კი ხელფასები, მკაცრად მიმავალია ქვემოთ. ანუ, ფასების მაჩვენებლების შემცირება უფრო რთულია, ვიდრე გაზრდა. თუ დამსაქმებლები ვერ შეუმცირებენ თავიანთ მუშებს ხელფასს მაგრამ მათი პროდუქციის ფასები დაეცემა, წარმოიქმნება ზარალი და განვითარების პრობლემები. 2015 წელს როგორც ევროპის ქვეყნებს, ასევე იაპონიას შეექმნა დეფლაციის რისკი, ამიტომ ამ ქვეყნებმა განახორციელა რაოდენობრივი შემსუბუქების პოლიტიკა ეკონომიკის სტიმულირებისათვის. აშშ -ში საპროცენტო განაკვეთების ზრდა 2015 წელს ასევე გადაიდო შესაძლო დეფლაციის რისკების გამო.

ეკონომისტების უმეტესობა თანხმდება, რომ დეფლაციას არ შეუძლია დადებითად იმოქმედოს ეკონომიკაზე. რაც შეეხება ინფლაციას, მისი გავლენა ეკონომიკაზე დამოკიდებულია მაჩვენებელზე. მაგალითად, სტაბილურად დაბალი ინფლაცია 1-3% -ის ფარგლებში წელიწადში განიხილება, როგორც ფენომენი, რომელიც ახლავს ეკონომიკურ ზრდას, მაგრამ არანაირად არ აყენებს მას ზიანს. მაღალი ინფლაცია დაახლოებით 20-30% წელიწადში წარმოშობს ეკონომიკურ პრობლემებს, პირველ რიგში მომავლის ნომინალური საპროცენტო განაკვეთის პროგნოზირების უუნარობის გამო. ეს გავლენას ახდენს საინვესტიციო საქმიანობაზე და ზღუდავს მშპ -ს ზრდას. ჰიპერინფლაცია წელიწადში 1000% -ზე მეტით იწვევს ფინანსური სისტემის კატასტროფას და ღრმა ეკონომიკურ რეცესიას.