საქართველოს გენერალური პროკურატურა აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის პროკურატურა
საქართველოს გენერალური პროკურატურა აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის პროკურატურა
აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში ქართველი მოსახლეობის გენოციდის ფაქტზე აღძრულ სისხლის სამართლის საქმეზე დადგენილ გაროემებათა შესახებ.
აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში ქართველი მოსახლეობის გენოციდის ფაქტზე აღძრულ სისხლის სამართლის საქმეგე დადგენილ გარემოებათა გამო
აფხაზეთში მომხდარი ტრაგედიიდან თითქმის ექვსი წელი გავიდა. ამ ხნის განმავლობაში ბევრი რამ ხელახლა იქნა დანახული, გაცნობიერებული და განცდილი: დაშვებული მწარე შეცდომები, ქართველი მოსახლეობის გმირული და უთანასწორო შემართება დაქირავებულთა მომღვავებული ურდოების წინააღმდეგ, ყოვლად გაუმართლებელი და დაუმსახურებელი მიზღი ქართული ეთნოსისადმი, ცალკეულ მეზობელთა მუხანათობა, მტრული განწყობა და წლობით დაგროვილი ბოღმა, და რაცმთავარია , ფიზიოლოგიური შეურიგებლობა საქართველოს დამოუკიდებლობისადმი - ქართველი ხალხის დაუოკებელის ლტოლვისადმი ნანატრი თავისუფლებისაკენ.
აფხაზეთიდან ძალადობით გამოდევნილ ქართველობას ღრმად სწამს რომ შორს აღარ არის ის დრო, როდესაც ისტორიული სამართლიანობა გაიმარჯვებს , დაბრუნდებიან და პროგრესულ აფხაზებთან ერთად მოიშუშებენ წარსულის მძიმე ჭრილობებს, შერიკების მძიმე და ტკივილიან პროცესმე გავლით კვლავ აღადგენენ ძველ კეთილმეზობლურ და ნათესაერ დამოკიდებულებას, რომელიც რუსეთის რეაქციული ძალების მიერ ინსპირირებული აფხაზი სეპარატისტების უგუნურობით დააპირისპირა ეს მოძმე და სისხლით მონათესავე ერი.
განვლილმა პერიოდმა დაგვანახა, რომ აფხაზი სეპარატისტების კაცთმოძულე და სისხლიანმა პოლიტიკამ არც თვით აფხაზებს მოუტანა სიკეთე, ამის სამწუხარო შედეგები დღეს უკვე სახებეა. მათ საკუთარ ხალხს წილად არგუნეს ნგრევა, შიმშილი, სემარატისტთა ე. წ. აფხაზეთის რ ე ს პ უ ბ ლ ი კ ა. თ ვ ი თ ი ო ლ ა ც ი ა შ ი აღმოჩნდა დანარჩენი სამყაროსაგან, იგი მსოფლიოს არცერთ ქვეყანამ არ სცნო, როგორც დამოუკიდებელი სახელმწიფო, პირიქით, მისი არსებობა მხოლოდ ერთიანი საქართველოს სუვერენულ ფ ა რ გ ლ ე ბ შ ი აღიარეს. ამაზე უმაღლეს დონეზე არაერთი პოლიტიკური და სამართლებრივი დოკუმენტია, შექმნილი.
აფხაზი მოსახლეობის ერთი ნაწილი, ვინც ვერ აიტანა არძინბას რეჟიმი საკუთარი სამშობლოდან გაიქცა და დღესაც ლტოლვილის სტატუსით ცხოვრობს სხვა ქვეყნებში. ლტოლვილებად იქცნენ რუსები, ბერძნები, სომსები და სხვა. აღარაფერს ვამბობთ ომს გადარჩენილ ქართველებზე, რომლებიც რეალური ტერორის შიშით იძულებული გახდნენ დაეტოვებინათ თავიანთი მამაპაპეული ადგილები.
არსებობს უტყუარი მონაცემები, რ ო მ ა დ რ ე საქართველოს უმშვენიერესი კუთხე აფხაზეთი, დღეს ცალკეული კლანების, კრიმინალური ბანდები ს , ნარკობიზნესის, კონტრაბანდისტების სათარეშოდაა გადაქცეული. ხშირია მაფიოზური გარჩევები გავლენის სფეროებისიათვის, რომლებიც როგორც წესი, ხოცვა- ელეტით მთავრდება, დანგრეულია ეკონომიკა, პარალიზებულია ტრანსპორტი, ჩამკვდარია საკურორტო ცხოვრება, განადგურებულია ინფრასტრუქტურა, მძვინვარებს უმუშევრობა და სიღარიბე, ადამიანები შიმშილობენ და ფარულ პროტესტს გამოხატავენ არძინბასა და მისი გარემოცვის დიქტატის წინააღმდეგ, ირგვლივ მომავლის უპერსპექტივობი ს ს ე ვ დ ი ა ნ ი განწყობილებაა გამეფებული. აქა-იქ იგრძნობა სინანული მომხდართან დაკავშირებით და ნოსტალგია დახოცილი თუ გამოძევებული ქართველი მემობლებისა და ახლობლების მიმართ.
ა ფ ხ ა ე თ შ ი დ ა ტ რ ი ა ლ ე ბ უ ლ ი რ ა გ ე დ ი ი ს შ ე მ დ ე გ საქართველოს მთავრობას, აფხაზეთის ლეგიტიმურ ხელისუფლებასთან ერთად, არ შეუწყვეტია ბრძოლა მ შ ვ ი დ ო ბ ი ა ნ ი გ ე ბ ი თ გ ო ლ ვ ი ლ თ ა უ კ ა ნ დასაბრუნებლად და საქართველოს დარღვეული ტერიტორიული მთლიანობის აღსადგენად. და არც თუ უშედეგოდ. მიღებული იქნა გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ არაერთი მეტად სერიოზული და მნიშვნელოვანი დოკუმენტი, რომელთაც აღიარეს საქართველოს ტერიგორიული მთლიანობა, აფხაზეთში ქართველების მიმართ განხორციელებული ეთნიკური წმენდის მინიშნებით. მსოფლიოს არაერთმა წამყვანმა ქვეყანამ: ამერიკის შეერთებულმა შტატებმა, გერმანიამ, ინგლისმა, საფრანგეთმა და სხვებმა, მათ შორის რუსეთმაც, უყოყმანოდ აღიარეს საქართველო ს სუვერენიტეტი და ტერიგორიული მთლიანობა აფხაზეთის ჩათვლით.
აღნიშნული პერიოდის განმავლობაში საქართველოს ხელისუფლებამ შეძლო, დიამეტრულად შემოებრუნებინა მსოფლიო საზოგადოებრივი ახრი სიმართლის მხარეზე და ყველას დაანახა აფხაზური სეპარატიზმის ნამდვილი ჭეშმარიტი სახე.
საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის გამოსვლებმა უმაღლეს დონეზე თანამედროვ ე მსოფლიოს ლექსიკაში დაამკვიდრა აგრესიკლი სეპარატი8მის ცნება, ახსნა მისი დამანგრეველი მნიშვნელობა თანამედროვე მსოფლიო წესრიგისათვის. მისი სიტყვების წინასწარმეტყველური მნიშვნელობა დ ა დ ა ს ტ უ რ დ ა ო ს ნ ი ი ს დ ა ხ ვ ა
საერთაშორისო კონფლიქტების მაგალითზე. ამერიკის შეერთებულ შგატებში საქართველოს პრეზიდენტის ბოლო ვიზიტის დროს, მსოფლიო დონის პოლიგიკურ მოღვაწეებთან შეხვედრებზე საქართველოს პრეზიდენტმა კიდევ ერთხელ გაამწვავა ეს თემა და სერიოზული პარალელები გაავლო აფხაზე თ ს ა დ ა კოსოვოში მიმდინარე ტრაგიკულ მოვლენებს შორის და სინანული გამოთქვა მსოფლიო თანამეგობრობის მიერ ცალკეულ შემთხვევებში ერთი და იგივე მოვლენების შეფასებისას ორმაგი სტანდარტების გამოყენების თაობაზე. ჩატარდა სხვა მ ნ ი შ ვ ნ ე ლ ო ვ ა ნ ი დიიპლომატიური დემარშებიც, რომლებიც მიმართული იყო იმისიათვის, რომ დღევანდელ მსოფლიო ს ა ო გ ა დ ო ე ბ რ ი ო ბ ა ს უფრო კა რ გ ა დ გაეთვითცნობიერებია აფხაზეთში მომხდარი ტრაგედია და მიეცა შეფასება ვიდრე ეს ექვსი წლის წინათ იყო გაკეთებული. ამის ნათელი დასტურია ის გამოხმაურება, რაც აფხაზეთის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის თამაზ
ნადარეიშვილის გამოსვლას მოჰყვა ნატოში. ამ მიმართულებით გარკვეული პოლიტიკური ღონისძიებები აქვს ჩატარებული საქართველოს შ ე ს ა ბ ა მ ი ს ი და პ ა რ ლ ა მ ე ნ ტ ი ს ხ ე ლ მ ძ ღ ვ ა ნ ე ლ ო ბ ა ს ა ფ ხ ა ე თ ი ს პ რ ო ბ ლ ე მ ე ბ ი ს გადასაჭრელად.
მიუხედავად ყოველივე ამისა, ის მძიმე დანაშაულებრივი ტრაგედია, რომელიც ჩადენილია ა ფ ხ ა ზ ე თ შ ი ქ ა რ თ ვ ე ლ ი მ ო ს ა ხ ლ ე ობის წინააღმდეგ, მოითხოვს სამართლებრივ შეფასებას საერთაშორისო ი მ ნ ო რ მ ე ბ ი ს შ ე ს ა ბ ა მ ი ს ა დ , რ ო მ ლ ი ს მ ი ხ ე დ ვ ი თ ა ც რეგულირდება ურთიერთობა ხალხებს შორის, რომლის მიხედვითაც ცხოვრობს მთელი ცივი ლ ი ე ბ უ ლ ი მსოფლიო.
იუგოსლავიაში განვითარებულმა ბოლო მოვლენებმა კიდევ უფრო გაგვიმტკიცა იმის რწმენა, რომ არ შეიძლება გაეროსა და პააგის საერთაშორისო ტრიბუნალის ყურადღების გარეშე დარჩეს ეთნიკური წმენდის თითოეული ფაქტი, როგორც დანაშაული კაცობრიობის წინააღმდეგ - დამნაშავეებმა პასუხი უნდა აგონ.
ს ო რ ე დ ა მ ი მ ე დ ი თ დ ა ი წ ყ ო ს ა ქ ა რ თ ვ ე ლ ო ს გენერალურმა პროკურატურამ ამ ექვსიოდე წლის წინათ გამოძიება აფხაზეთში მომხდარი გენოციდის ფაქტებზე, რასაც დასაბამი მისცა საქართველოს პრეზიდენტის ედუარდ შევარდნაძის ცნობილმა ბრძანებულებამ "აფხაზეთის რეგიონში ქართული მოსახლეობის გენოციდისა და ეთნიკური წმენდის ფაქტების გამოკვლევისა და საერ თ ა შ ო რ ი ს ო გრიბუნალისიათვის მასალების მომზადების სახელმწიფო კომისიის შექმნის შესახებ".
"კომისიის შემადგენლობაში იმთავითვე შევიდნენ ქვეყნის თვალსაჩინო სახელმწიფო და საზოგადო მოღვაწეები, მეცნიერები, მასმედიის წარმომადგენლები, საქართველოსა და უცხოეთის ცნობილი ექსპერტები, სპეციალისტები.
საქმის სირთულისა და დიდი მოცულობის გათვალისწინებით გენერალური პროკურორის 1993 წლის 29 ოქტომბრის ბრძანებით შეიქმნა სპეციალური საგამოძიებო-ოპერატიული კგუფი: პროკურატურის, შინაგან საქმეთა ორგანოებისა და სახელმწიფო უშიშროების სამინისტროს მაღალკვალიფიციური და გამოცდილი მუშაკებისაგან. საქმეში აქტიურად ჩაებნენ აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის ლეგიტიმური პროკურატურის მუშაკები, რესპუბლიკის პროკურორის ანზორ ლაცუზბაიას ხელმძღვანელობით. ვაგუფის პროცესუალური ხელმძღვანელობა დაევალა გენერალური პროკურორის მოადგილეს ან8ორ ბალუაშვილს.
დღეისათვის გამოძიების მიერ დადგენილი დაკითხულია 25 ათასზე მეტი თვითმხილველი, მოწმე და და8არალებული, მოპოვებულია დიდძალ ი დოკუმენტები, ვიდეო და ფოგო მასალა, ჩატარებულია მრავალი ექსპერტიმა, ათეულობით გამომძიებლის და ოპერატიულ მუშაკთა მრავალწლიანმა შრომამ 200-ზე მეგი სქელტანიანი ტომი შეადგინა. ამ რთული და შრომ ატევადი საქმიანობის შედეგად საბოლოოდ დადგინდა: რომ აგრესიული სეპარატიზმი აფხაზეთში ათეული წლების განმავლობაში ინერგებოდადა ვითარდებოდა. ამ ანტისახელმწიფოებრივი შეთქმულების სათავეებთან იდგა აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის აფხაზი ეროვნების ხელმძღვანელი პარტიული და საბჭოთა ნომენკლატურა, რომელიც რუსეთის იმპერიალისტურ ძალებთან იყო პირდაპირ დაკავშირებული.
60-იანი წლებიდან აფხაზეთის ხელისუფლებისა და მმართველობის ორგანოების მაღალი თანამდებობისა და სხვა პირებისაგან ჩამოყალიბდა და მოქმედებდა ექსტრემისტ-შეთქმულთა ორგანიზებული ჯგუფი, რომელიც მიზნად ისახავდა საქართველოს სუვერენული უფლებების შემღუდვას და ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფას, საქართველოს შემადგენლობიდან აფხაზეთის ძალისმიერი გზით გამოყოფას.
ამ დანაშაულებრივი მი8ნების განხორციელების გასაადვილებლად დ ა ს ა ე რ თ ა შ ო რ ი ს ო საზოგადოებრიობის შეცდომაში შესაყვანად ექსტრემისტები განზრახ, მეთოდურად, ამახინჯებდნენ და აყალბებდნენ ისტორიულ ფაქტებს, მიმართავდნენ პოლიტიკურ ინსინუაციებს, მოვლებნების მიკერძოებულ ინტერპრეტაციას, თხმავდნენ ლეგენდებს ქართველთაგან აფხაზეთის ტერიტორიის დაპყრობის, აფხაზური ეთნოსის ჩაგვრისა და ფიზიკური განადგურების მცდელობის შესახებ.
სეპარატისტები ათეული წლების განმავლობაში ქადაგებდნენ და ამკვიდრებდნენ ქართველებისა და ა ფ ხ ა ე ბ ი ს ე რ თ ა დ მ შ ვ ი დ ო ბ ი ა ნ ი თ ა ნ ა ც ხ ო ვ რ ე ბ ის შეუძლებლობის კაცთმოძულე დოქტრინას, ეროვნული შუღლის გაღვივებით მათი საბოლოო გა უ ც ხ ო ე ბ ი ს მისაღწევად ერთმანეთს აპირისპირებდნენ და სხვა.
ფ ა შ ი ს ტ უ რ ი ე თ ო დ ე ბ ი თ თ ვ ი თ გ ა მ ო რ კ ვ ე ვ ი ს უფლებათა" რეალიზაციისათვის შეიარაღებული ბრძოლა, ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობის ძალადობრივი დარღვევა! დემოგრაფიული ვითარების შეცვლა ეთნიკური ჯგუფების განადგურებითა და განდევნით სახელმწიფო პოლიტიკად გადაიქცა.
(ისტორიული ორიენტაციის შესაცვლელად მეზობელ და მეგობარ ხალხებში საქართველოსაგან "მტრის" ხატს ქმნიდნენ, რუსეთში მავანთა გულის მოსაგებად, ჩვეული ცბიერებით, ამტკიცებდნენ, თითქოს აფხაზეთი რუსეთი იყო, რუსეთს ეკუთვნოდეს მთელი მათი სიმდიდრე: ყოფილი საკავშირო კურორტების ინფრასტრუქტურა, ბუნებრივი ნაკრძალები, სტრატეგიული დანიშნულების ობიექტები და სხვა.
ჩრდილოეთ კავკასიასა და უცხოეთში მცხოვრებ მუსულმანებს უმტკიცებდნენ, რომ კავკასია ერთიანი და განუყოფელი იყო მათთვის, თითქოს ქართველებიფიზიკურად ანადგურებდნენ აფხაზებს და სთხოვდნენ დახმარებას. მთელი ძალით ამოქმედდა ექსტრემისტებისა და მათი მხარდამჭერი უცხოეთის სპეცსამსახურების პროპაგანდისტული მანქანა. შესაშური გემპით გაიშალა მოძრაობა - "დაჩაგრული" აფხაზების გადასარჩენად, მატერიალური სახსრების და იარაღის შესაგროვებლად, უცხო ქვეყნებში მკვლელთა რაზმების დასაქირავებლად და საქართველოში შემოსაგზავნად, საინფორმაციო ომი, დაქირავებულ პრესის, ანგაჟირებული ტელეგედაცემებით და სხვა. სეპარატისტული იდეები საეჭვო ენთუზიაზმით აიტაცეს რიგი სახელმწიფოების საინფორმაციო საშუალებებმა და აშკარად პროაფხაზური პროპაგანდა გააჩაღეს "საბრალო და დევნილი" აფხაზეთის დასაცავად. "კაციჭამია" ქართველების წინააღმდეგ ჯვაროსნული ლაშქრობის მოსაწყობად.
ავტონომიური რესპუბლიკის სეპარატისტულმა ხელმძღვანელობამ "საგულდაგულოდ დაახშო საქართველოს საინფორმაციო არხები, რითაც აფხაზეთის მოსახლეობას შესაძლებლობა მოუსპო გარკვეულიყო საქმის რეალურ ვითარებაში.
1990 წლის 23 აგვისტოს ავტონომიური რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს სესიაზე პრეზიდიუმის თავმჯდომარემ ვ. კობახიამ, დეპუტატმა დ. აჯინჯალმა და სხვებმა თავიანთ გამოსვლებში სცადეს უხეშად გაეყალბებინათ ისტორიული ფაქტები, ამტკიცებდნენ, თითქოს საქართველოსთან აფხაზეთს არაფერი აკავშირებდა და ბიძგი მისცეს სიძულვილის ახალ ტალღას, რამაც უმძიმესი დარტყმა მიაყენა ქართველთა და აფხაზთა ტრადიციულ ძმურ ურთიერთობას.
სეპარატისტები თავიანთ საქმიანობაში მეთოდურად და გეგმამომიერად იყენებდნენ ნაციონალურ- პოლიტიკურ ორგანიზაცია "აიდგილარა"-ს, რომლის ძირითადი მიზანიც აფხაზურ-ქართული ურთიერთობის ისტორიული წარსულის გაყალბება იყო.
საქმის მასალებით დამაჯერებლად ა რ ი ს წარმოდგენილი "აიდგილარა"-ს და სხვა პოლიტიკური გაერთიანებების ლიდერთა ანტისახელმწიფოებრივ ქმედებათა მთელი სპექტრი. ისინი განუწყვეტლივ და გამიზნულად ავრცელებდნენ სხვადასხვა განცხადებებსა და მოწოდებებს, ე. წ. "მეცნიერულ გამოკვლევებს", რ ო მ ლ ე ბ ი ც ა მ ი ნ უ ლ ი ყ ო ს ა ქ ა რთველოს სახელმწიფოებრივი მთლიანობის დასარღვევად. ამგვარი ე. წ. "ნაშრომების"ჯი გამოცემა დღესაც დიდი გულმოდგინებით გრძელდება. იხილეთ "აფხაზია" ხრონიკა ნეობიავლენოი ვოინი", "ბელაია კნიგა აფხაზიი", "აფხაზსკაია ტრაგედია" და სხვ.
ა ფ ხ ა ზ ი ს ე პ ა რ ა ი ს ტ ე ბ ი ა მ კ ი ც ე ბ ე ნ , თ ი თ ქ ო ს ქართველები ესწრაფოდნენ აფხაზთა "გაქართველებას", რომ აფხაზეთი არასოდეს ყოფილა საქართველოს შემადგენელი ნაწილ, თითქოს იგი საუკუნეთა განმავლობაში იყო დამოუკიდებელი, სუვერენული სახელმწიფო.
სეპარატისტთა ერთ-ერთი მთავარი ვაი იდეოლოგისა და პირწავარდნილი შოვინისტის ალექსი გოგუას მტკიცებით, ქართველებმა აფხაზეთის "ინტელიგენციის" განადგურებით და დაკნინებით, აფხაზური სკოლების დახურვით, აფხაზეთის საუკეთესო მიწებზე საქართველოს სხვა რაიონებიდან 200 000-ზე მეტი კაცის ჩ ა ს ა ხ ლ ე ბ ი თ . მ კ ვ ი დ რ ი მ ო ს ა ხ ლ ე ო ბ ი ს ნ ა წ ი ლ ი ს ასიმილაცია მოახდინეს, კავკასიის ერთ-ერთი უძველესი ისტორიული ხალხი და მისი კულტურა დააკნინეს, ხოლო ავტონომია ფარაგინა ქაღალდად აქციეს (იხ. "დრუება ნაროდოვ"-ი 1989 წელი) იგივეს ქადაგებენ: ბ. თარბა, ბ. საღარია და სხვები.
ქართველების მიმართ შანტაჟსა და დემაგოგიაზე დახელოვნებულ აფხაზ სეპარატისტთა ცილისწამებებს დამაჯერებლად გადმოსცემს საყოველთაოდ ცნობილი მეცნიერი, დოქტორი, სვეტლანა ჩერვონნაია, თავის ნ ა შ რ ო მ შ ი წ ი გ ნ შ ი "ა ფ ხ ა 8 ი ა - 1 9 2 2 : პოსტკომუნისტიჩესკაია ვანდეა". მიმოიხილავს რა 1990- 1992 წლებში აგრესორ სეპარატისტთა საქმიანობას ასკვნის, რომ აღნიშნულ წლებში აფხაზეთის ნაციონალისტური პრესის ფურცლებზე, ავტონომიურ- რ ე ს პ უ ბ ლ ი კ უ რ დ ა ტ ე ლ ე ვ ი ი ა შ ი , უნივერსიტეტის აუდიგორიებში, ინსგიტუტებსა და სკოლებში, აფხაზი ხალხის მასობრივ ცნობიერებაში ინტენსიურად იქმნებოდა მტრის საგი - საქართველოს სახით. მტერი იყო ნებისმიერი ქართველი, უახლოესი მეზობლის ჩათვლით. მას ბრალდებოდა აფხაზი ხალხის ყველა უბედურება, ცხოვრების დაბალი დონე, სადღესასწაულო რიტუალების მოშლა, პირველადი მოხმარების საქონლის დეფიციტი, აფხაზთა ეროვნული სიმღერების მიტაცება და სხვა. ყოველი ქართველი ბანდიტად, მკვლელად და სადისტად იყო მიჩნეული. მტრობისა და შუღლის ასეთმა პროპაგანდამ დასაბამი მისცა ქართველების მიმართ ფი8ი ო ლ ო გ ი უ რ ი სიძულვილის იდეოლოგიას, რამაც საბედისწერო როლი ითამაშა აფხაზეთის ქართველობის ტ რ ა გ ე დ ი ი ს მომზადებაში.
1990 წლის 25 აგვისტოს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესმა საბჭომ მიიღო დეკლარაცია "აფხაზეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის სახელმწიფო სუვერენიტეტის შესახებ", რომელმაც ც ა ლ მ ხ რ ი ვ ა დ , ს ა ქ ა რ თ ვ ე ლ ო ს რ ე ს პ უ ბ ლ ი კ ი ს ა დ ა აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის კონსტიტუციების ს ა წ ი ნ ა ა ღ მ დ ე გ ო დ , ფ ა ქ ტ ო ბ რ ი ვ ა დ გ ა მ ო ა ც ხ ა და საქართველოს შემადგენლობიდან აფხაზეთის ცალმხრივი გასვლა ამ ე. წ. "დეკლარაციით" აფხაზეთის უზენაეს საბჭოში დაწესდა ამ ერის ინსტიტუციური უმრავლესობა, რომლის სახელწოდებაც ჰქონდარესპუბლიკას.
შეთქმულთა სეპარატისტული მი8ნები, აშკარად გამჟღავნდა აგრეთვე 1990 წლის 26 აგვისტოს დადგენილებაში "აფხაზეთის სახელმწიფოებრიობის დაცვის სამართლებრივი გარანტიების შესახებ".
ექსტრემისტებმა წინასწარ მოამზადეს აპარტეიდის კონცეპტუალური საფუძველი. 1991 წლის 27 აგვისტოს კანონში "უზენაესი საბჭოს დეპუტაგთა არჩევნების თაობაზე", რომელშიც შანტაჟითა და ძალადობით შეიგანეს ცვლილებები, რითაც აფხამეთში პრაქტიკულაპდ დაამკვიდრეს აპარტეიდი დე-იურე. ამ "კანონით" არჩევნების ჩატარებისას 28 საარჩევნო ოლქში დეპუტატობის კანდიდატებად მონაწილეობა მხოლოდ აფხაზებს შეეძლოთ, 26 ოლქში კი ქართველებს, დანარჩენ ოლქებში კენჭს სხვა ეროვნებათა წარმომადგენლები იყრიდნენ. ამ აშკარად აპარტეიდული კანონით აფხამებმა ხელოვნურად მიიღეს უპირატესობა უზენაეს საბჭოში და ხელყვეს ავტონომიურ რესპუბლიკაში მცხოვრები ქართველების, როგორც უმრავლესობის ელემენტარული სამოქალაქო უფლებები. გარდა ამისა, 1991-1992 წლებში ვ. არძინბას აქტიური მონაწილეობით, აფხაზეთის რესპუბლიკის კონსტიტუციის მოთხოვნათა უხეში დარღვევით მიიღეს კანონები და დადგენილებები, რითაც პრაქტიკულად შეზღუდეს საქართველოს იურისდიქცია და ხელყვეს მისი ტერიგორიული მთლიანობა. ეს ნორმატიული აქტები იყო: "საქართველოს რესპუბლიკაში ფულად-საკრედიტო სისტემის რეგულირების", "საქართველოს რესპუბლიკის ეროვნული ბანკის", "ბანკების და საბანკო საქმიანობის", "საქართველოს რესპუბლიკის კანონების შესახებ" და სხვა. ასევე საგარეო ეკონომიკური და რესპუბლიკებს შორის ურთიერთობათა კომიტეტის, საბაჟო სამსახურის, ა ფ ხ ა ზ უ რ ი ე რ ო ვ ნ უ ლ ი მ ო ნ ო ე თ ნ ი კ უ რ ი გ ვ ა რ დ ი ის, კავკასიის მთიელ ხალხთა კონფედერაციის აფხაზური ბატალიონის "აიდგილარა"-ს შეიარაღებული ძალების შექმნის, პროკურატურის, შინაგან ს ა ქ მ ე თ ა სამინისტროს, საჯარისო და მილიციის ნაწილების, უშიშროების, სახელმწიფო ქონების მართვისა და პრივატიზაციის კომიტეტების დაქვემდებარების შესახებ. ს ა მ წ უ ხ ა რ ო დ თ ა ვ ი ს დ რ ო ე ა მ ს ა მ ა რ თ ლ ე ბ რ ი ვ დივერსიას საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან არ მიეცა სათანადო შეფასება და არ აღიკვეთა იგი.
მეტიც: 1992 წლის 23 ივლისს ქართველი დეპუტაციის ნ ე ბ ი ს ს ა წ ი ნ ა ა ღ მ დ ე გ ო დ , ა თ ა უ ბ რ ა ლ ო უმრავლესობით, გააუქმეს აფხაზეთის 1978 წლის კონსტიტუცია და "აღადგინეს" ე. წ. აფხაზეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის 1925 წლის კონსტიტუცია, რომელსაც, სპეციალისტების დასკვნით, პრაქტიკულად არც არასდროს უმოქმედია.
"მშვიდობიანი ხერხებით" ( ბ რ ჭ ყ ა ლ ე ბ შ ი ) დემოგრაფიული ვითარების შეცვლის და აფხაზი მოსახლეობის მექანიკური მრდის მისაღწევა დ ავტონომიური რესპუბლიკის დღევანდელმა ხელმძღვანელობამ მიიღო ლ ი რ ი გ ი დ ი ს კ რ ი მ ი ნ ა ც ი უ ლ ი ხ ა ს ი ა თ ი ს დ ა დ გენილებები: "აფხაზეთში მოქალაქეთა ჩაწერის შეზღუდვის", "გვარის და ეროვნული კუთვნილების შეცვლის", და სხვათა შესახებ, რითაც რეგიონში ფაქტობრივად აკრძალა არა აფხაზი ეროვნების ცხოვრება. ეს დადგენილებები არ ვრცელდებოდა შორეული საზღვარგარეთის ქვეყნების მოქალაქეებზე, რომლების პირადობის ყოველგვარი დამადასტურებელიდოკუმენტების გარეშე თავს აფხაზებად ასაღებდნენ. მათი მუდმივად ჩაწერა ხდებოდა საიდუმლოდ და გამარტივებული წესით.
მარგო 1992 წლის მარტში სოხუმში, ოჩამჩირესა და სხვა რაიონებში - მუდმივად ცხოვრების ნება დართეს სირიიდან, იორდანიიდან და სხვა ქვეყნებიდან ჩამოსულ 100-ზე მეტ მოქალაქეს.
უკანონო ჩაწერის პრაქტიკა შემდგომშიც ინტენსიურად მიმდინარეობდა, ხოლო კონფლიქტის დაწყების შემდეგ მან განსაკუთრებით ფართო ხასიათი მ ი ი ღ ო . სეპარატისტები გადამთიელ "ბოევიკებს" ჯილდოდ აფხაზეთში ცხოვრებისა და, თარეშის უფლება ს აძლევდნენ. "ბოევიკთა" ინსტიტუტისადმი სახელმწიფო სტრუქტურების ოფიციალური პროგექციონი8მი, შეიძლება ითქვას, პირველად სწორედ აფხაზეთში დაფიქსირდა.
ეს კი იძლევა საფუძველს, რომ ჩეჩნეთის მოვლენები სწორედ აფხაზეთიდან-დაიწყო, ბუდ ი ო ნ ო ვ ს კ ი ს , პერვომაისკოეს და სხვა ადგილებში დატრიალებულ ტრაგედიათა სათავე სწორედ აფხაზეთის კონფლიქტში უნდა ვეძებოთ, რაც ბუმერანგივით უკან დაუბრუნდა რუსეთს.
გამოძიებით დადგენილია, რომ მოსკოვში, სანკტ- პეტერბურგში, კრასნოდარში, სტავროპოლში დ ა რუსეთის სხვა რეგიონებში, ისე როგორც ჩეჩნეთისა ჩრდილოეთ კავკასიის მოგიერთ ავტონომიაში, სადაც ხელისუფალთა ერთმა ნაწილმა აგრესიულ ი სეპერატიზმისადმი ლოიალური პოზიცია დაიკავა შეიქმნა ე. წ. მოხალისეთა შემკრები პუნქტების ფართო ქსელი. ერთ-ერთ მათგანს მიეკუთვნება ქ. სოჭის სასტუმრო "ჟემჩუჟინაში" შექმნილი ბაზა, რომელსაც ხელმძღვანელობდა ქ. სოფის შინაგან საქმეთა სამმართველოში განლაგებული ვ. არძინბას მიერ სპეციალურად შექმნილი შტაბი. ანალოგიური ბაზა არსებობდა ქ. ადლერის სანატორიუმ *8ელიონაი ა როშჩაში" და სხვა, საიდანაც დაქირავებული მკვლელები უწყვეტ ნაკადად მოედინებოდნენ აფხაზეთში, რომელთაც ავღანეთის სკოლა ჰქონდათ გავლილი.
საქმეში მოიპოვება მონაცემები იმ პ ი რ ე ბ ე , რომლებიც უშუალო მონაწილეობას ღებულობდნენ აფხაზი სეპარატისთა საომარ მოქმედებებში. კერძოდ: ქ. ბორისოგლებსკში დაბადებული თადარიგის პოლკოვნიკი ბორის აკულევიჩი, რომელიც ადრე მსახურობდა საბჭოთა არმიის რიგებში, ი ბ რ ძ ო დ ა ანგოლა, სირიასა და ავღანეთში, ეხმარებოდა აფხაზურ მხარეს საომარი მოქმედებების ორგანიზაციაში და მონაწილეობდა საბრძოლო ეპიზოდებში.
- რუსეთის საპაერო-სადესან, ო ძალების კაპიტანი მიხეილ ბონდარენკო ხელმძღვანელობდა 1993 წლის 16 მარტის სოხუმზე განხორციელებულ შგურმს.
- სანკტ-პეტერბურგში დაბადებული რუსული ლეგიონის წევრი იგორ ლუნევი, რომელმაც აფხაზურ მხარეს ჩამოუყვანა 32 დაქირავებული რუსი, ჩეჩეპი და ადიღეელი მებრძოლი;
- მოსკოველი ნიკოლაი ნოვიჩენკო განმარტავს: "...ქ. მოსკოვში გავრცელდა ხმები, რომ აფხაზები ქირაობდნენ მებრძოლებს, სწორედ ამ მიზნით ჩავედი აფხაზეთში. ვიყავით ხუთი დაქირავებულნი. ჩვენ გვითხრეს, რომ საომარი მოქმედებების დროს წავიდოდით მეორე ე შ ე ლ ო ნ ი თ, ს ი ნ ა მ დ ვ ი ლ ე შ ი ა ღ მ ო ვ ჩ ნ დ ი თ ო მ ი ს ქარცეცხლში. ბოევიკებმა, რ ა თ ა დამქირავებლებს არ გადაეხადათ შეპირებული თანხა, ჩემთან ბრძოლის ველზე დაქირავებული სამი რუსი მოზარდი და ერთი ჩეჩენი დახვრიტეს.
- ასლან მახტევმა ქ. გროზნოდან, ელდარ ხაირულინმა თათრეთიდან, მაგამედ მაგამედოვმა დაღესტნიდან და სხვებმა აჩვენა, რომ ჩამოვიდნენ გუდაუთაში, მიიღეს სამხედრო ფორმა და იარაღი, მათთან მოვიდა შტაბის უფროსი და განუცხადა "ვისაც გინდათ დარჩით აქ საცხოვრებლად, გამოგიყოფთ მიწის ნ ა კ ვ ე თ ე ბ ს , ჩაგწერთ, მოგცემთ საცხოვრებელ სახლებს და გექნებათ ყველა პირობა". ადგილზე მათ დახვდათ 40 თურქი და 9 სირიელი.
ასეთი პიროვნებები უამრავია და ყველმ მათგანის შესახებ გამოძიებას საკმარისი მტკიცებულებები გააჩნია. გამოძიების ხელთ არსებული დოკუმენტებით დასტურდება რომ 1993 წლის 11 მაისიდან 10 ივლისამდე ქ. ტყვარჩელში დისლოცირებული იყო და აფხა სეპარატისტებთან ერთად იბრძოდა დნეპრისპირეთის რესპუბლიკის შინაგან საქმეთა სამინისტრო ს სპეციალური დანიშნულების ქვედანაყოფის ჯგუფი სახელწოდებით "დელფინი". კაპიტან პ ი მ ე ნ ო ვ ი ს მეთაურობით; იგი ანგარიშვალდებული იყო დნეპრისპირეთის შინაგან საქმეთა მინისტრის პირველ მოადგილეს გენერალ-მაიორის ნიკოლაი მაგვეევის წინაშეც.
აფხა8 სეპარატისტთა მიერ მშვიდობიანი ქართველი მოსახლეობის მასიური დახვრეტით აშკარა დ დასტურდება თუნდაც ამ ჯგუფის მიერ დნეპრისპირეთის შინაგან საქმეთა მინისტრის პირველი მოადგილის გენერალ-მაიორ მატვეევის 1993 წლის 24 მაისს გაგმავნილი პატაკით, რომელშიც ნათქვამია: "სოფელ ჩლოუს მცხოვრებმა გურამ ჯოპუამ ავტომატიდან გასროლით დახვრიგა ქართველი ეროვნების 7 ტყვარჩელელი მშვიდობიანი მოქალაქე".
დაქირავებული მკვლელთა შეკრებასა და დაფინანსებაში განსაკუთრებით დიდია რუსეთის სპეცსამსახურების მხარდამჭერის - მთიე ლ ხ ა ლ ხ თ ა კონფედერაციის ე.წ. ლიდერის მუსა შ ა ნ ი ბ ო ვ ი ს "დამსახურება". ეს ის შანიბოვია, რ ო მ ე ლ მ ა ც საქართველო და მისი დედაქალაქი გერორისტული და დივერსიული აქტების ონად გამოაცხადა. ჩვენი თხოვნით მის მიმართ რუსეთის ფ ე დ ე რ ა ც ი ი ს გენერალურმა პროკურატურამ თავის დროზე სისხლის სამართლის საქმეც კი აღივრა, მაგრამ შემდეგ, შეწყვიტა დანაშაულის, თითქოსდა დაუდასტურებლობის გამო.
ა ფ ხ ა ე თ ი ს მ თ ე ლ ტ ე რ ი ო რ ი ა ე მ შ ვ ი დ ო ბ ი ა ნ ი მ ო ს ა ხ ლ ე ო ბ ი ს , უ მ წ ე ო ქ ა ლ ე ბ ი ს , მ ო ხ უ ც ე ბ ი ს ა დ ა ბ ა ვ შ ვ ე ბ ი ს ხ ო ც ვ ა - ჟ ლ ე ტ ი თ ა დ ა წამებით თავი განსაკუთრებით გამოიჩინა შამილ ბასაევმა და მისმა გარემოცვამ, რომელთა დაუსჯელობაც საკმაოდ ძვირად დაუჯდათ თვით რუსეთს და მის მოქალაქეებს. ამასთან დ ა კ ა ვ შ ი რ ე ბ ი თ ს ა ქ ა რ თ ვ ე ლ ო ს გ ე ნ ე რ ა ლ უ რ პროკურორის არაერთგმის თხოვნის მიუხედავად რ უ ს ე თ ი ს ს ა მ ა რ თ ა ლ დ ა მ ც ა ვ მ ა რ გ ა ნ ო ე ბ მ ა , დაქირავებული მკვლელების მიერ საქართველოში ჩადენილ უმძიმეს დანაშაულობებს თავის დროჩე არ მისცეს სათანადო შეფასება რითაც ს ა ბ ო ლ ო ო დ თვითონვე მძიმედ იმარალეს... სწორედ მათი დახმარებით შესძლეს ექსტრემისტებმა ქართველი მოსახლეობის გამოძევება. აფხამეთიდან. სეპარატისტები აქტიურად ემზადებოდნენ ომისათვის. იძენდნენ საბრძოლო იარაღღსა და ტექნიკას. მათ დიდ დახმარებას უწევდა აფხაზეთში დისლოცირებული რუსეთის საჯარისო შენაერთების კორუმპირებული სარდლობა, რომელიც შესაბამისი გასამრჯელოს ნაცვლად ხალისით უთმობდა მათ ი ა რ ა ღ ი თ ა და
საბრძოლო მასალებით სავსე საწყობებს. ასეთი მძიმე ვითარების ფონზე დასავლეთ საქართველოსა და აფხაზეთში ექსპრეზიდენტ ზვიად გამსახურდიას მომხრეებმა გააჩაღეს ანტისახელმწიფოებრივი საქმიანობა, ისინი შევიდნენ რა დანაშაულებრივ ალიანსში აფხა8 სეპარატისტებთან, ცდილობდნენ ქვეყანაში დესტაბილიზაციის გამოწვევას, რევანშიზმის იდეებით დაბრმავებულები საკუთარი ქვეყნის წინააღმდეგ აწყობდნენ დივერსიულ და ტერორისტელ აქტებს; აფეთქებდნენ რკინიგზებს, ხიდებს; სატრანსპორტო კომუნიკაციებს, ძარცვავდნენ სატვირთო მაგარებლებს და მგზავრებს, იტაცებდნენ ადამიანებს, აწიოკებდნენ მშვიდობიან მოსახლეობას, სოხუმში შექმნეს ე.წ. საგაფიცვო კომიტეტები, გადაკეტეს რ კ ი ნ ი გ ი ს ა დ ა ა ე რ ო პ ო რ ტ ი ს მ ი ს ა ს ვ ლ ე ლ ე ბ ი დ ა ხმამაღლა დაიწყეს ლაპარაკი იმაზე, რომ ამ ვანდალური აქციებით შიმშილით ამოხოცავდნენ აღმოსავლეთ საქართველოს და განსაკუთრებით კი - თბილისს. ა ხ ა ე თ ი ს ა ს ს რ უ ზ ე ნ ა ე ს ი ს ა ბ ჭ ო ს 1992 წლის საგაზაფხულო სესიაზე სეპარატისტთა ერთ-ერთმა ლიდერმა აწ გარდაცვლილმა იური ვორონოვმა განაცხადა:
"ჩვენ აქ რაგომღაც ძალიან მშვიდად ვსაუბრობთ საგაფიცვო კომიტეტზე, სოხუმში კეტავენ სასიცოცხლო არგერიებს - საავტომობილო და ს ა რ კ ი ნ ი გ ო მაგისტრალებს. ჩვენ კვლავ შევხვდებით ამ საგაფიცვო კომიტეტის ხელმძღვანელებს, მაგრამ არ გვავიწყდება მათთან ამასწინანდელი შეხვედრა პრეზიდიუმის სხდომაზე, სადაც მათ დაგვიხატეს "წარმტაცი" სურათი გამარჯვების პერსპექტივისა, როცა უკვე შიმშილით ამოხოცავენ თბილისის მოსახლეობას, მათ შორის უმწეო ბავშვებსა და ქალებს და მათ ამის გაკეთება სურთ ჩვენი ხელით, აფხაზეთის ხელით. ჩვენ სერიოზულად უნდა ვიფიქროთ იმაზე, თუ მომავალი შ ე ვ ე დ რ ი ს ა ს კონკრეტულად რაზე ვეთათბიროთ სა ა ფ ი ც ვ ო კომიტეტის ხელმძღვანელებს"...
- 1992 წლის პირველ ნახევარში აფხაზეთის მთელ ტერიტორიაზე თითქმის შეწყდა სარკინიგზიო , საავტომობილო და საავიაციო გრანსპორგის მოძრაობა. საქართველო და მისი მეზობელი ქვეყნები, განსაკუთრებით სომხეთი ეკონომიკური ბლოკადის წინაშე აღმოჩნდნენ.
სარკინიგ8ო ხიდებისა და გზების აფეთქებამ განსაკუთრებით მასიური სასიათი მიიღო: კელასური დრანდის, ტამიში - ოჩამჩირის, დრანდა - ამიუჟბას, ცაცხვი - ინგირისა და ინგირი - ზუგდიდის გადასარბენზე.
გამოძიებით დადგენილია, რომ სამეგრელოსა და აფხაზეთში, გაგრის, ბზიფის, განთიადის, გუდაუთის, დრანდის, მუგდიდის და სხვა რკინიგზის სადგურებიდან ბანდიტური თავდასხმების შედეგად გაგაცებული იყო საქართველოსა სასომხეთის კუთვნილი 11 მილიარდი მანეთის (იმდროინდელი კურსით) 1923 ვაგონი ტვირთი, მარტო 1992 წლის პირველ ნახევარში სამეგრელოსა და აფხაზეთში აფეთქებით განხორციელებული დივერსიისა და ბანდიტური თავდასხმის 1150-მდე შემთხვევა იყო დაფიქსირებული.
ტერორისტთა და დივერსანტთა ბანდები რესპუბლიკის სახელმწიფო სტრუქტურების ქმედითუნარიანობის მოშლასთან, ერთად ხელყოფდნენ მ შ ვ ი დ ო ბ ი ა ნ ი მოსახლეობის, მათ შორის თანამდებობის პირების სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას, კანონიერ უფლებებს და ინტერესებს.
1992 წლის 8აფხულში განსაკუთრებით გახშირდა სახელმწიფო ხელისუფლების მაღალი თანამდებობის პირთა მძევლად აყვანა და აფხაზეთში წაყვანა მათი გადამალვის მიზნით, მოკლეს ჩხოროწყუს გამგებელი და სხვები.
ბანდიტურ ფორმირებათა თარეშის აღსაკვეთად, რ კ ი ნ ი გ ი ს ტ რ ა ნ ს პ ო რ ტ ი ს უ ს ა ფ რ თ ხ ო მ ო ძ რ ა ო ბ ი ს უზრუნველსაყოფად, კანონიერების და მართლწესრიგის აღსადგენად, საქართველოს ხელისუფლებამ 1992 წლის 10 აგვისტოს რკინიგზაზე საგანგებო წესები შემოიღო, რომლის შესრულების უზრუნველყოფაც დაევალათ თავდაცვის და შინაგან საქმეთა სამინისტროების შეიარაღებულ ძალებს, რკინიგმის სამმართველოს გასამხედროებული დაცვის შენაერთებს. ამასთან ძალოვან სტრუქტურათა ხელმძღვანელებს სახელმწიფო საბჭომ კატეგორიულად მოსთხოვა არ დაეშვათ ქალაქებსა და სხვა დასახლებულ პუნქტებში მათ შორის აფხაზეთის ტერიტორიაზე შეიარაღებული ძალების და ტექნიკის თავმოყრა.
ამრიგად, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის წინააღმდეგ საქართველოს მთავრობას არავითარი საომარი მოქმედება არ დაუგეგმავს, როგორც სეპარატისტთა ლიდერები და მათი დამქაშები ამას დღეს ამტკიცებენ. საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან რ ა ი მ ე " ა გ რ ე ს ი ი ს ა დ ა ო კ უ პ ა ც ი ი ს " მ ც დ ე ლ ო ბ ა ე მსჯელობა, როგორც ეს აფხაზეთის მხარეს უნდა წარმოადგინოს, უსაფუძვლოა, და აბსოლუტურად არ შეესაბამება მოვლენათა ფაქტობრივ გარემოებებს.
პირიქით, საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს მაშინდელ ხელმძღვანელობას დაევალა შეიარაღებული ძალების აფხაზეთში გადაადგილების და" მოქმედების გეგმა შეეთანხმებინა ავტონომიური რესპუბლიკის ხელმძღვანელობასთან, როგორც შემდეგ აღმოჩნდა, სახელმწიფოს მეთაურის ედუარდ შევარდნაძის ეს დავალება არ შესრულდა, რაც სეპარატისტებმა მარჯვედ გამოიყენეს აფხაზი მოსახლეობის პროვოცირებისათვის.
1992 წლის 14 აგვისტოს აფხაზეთის ტერიტორიაზე გადაადგილებულ საქართველოს შეიარაღებულ ძალებს მეამბოხე სეპარატისტებმა ცეცხლი გაუხსნეს, მოკლეს და დაჭრეს პოლიციის მუშაკები, რასაც გამოძიება სხვა მტკიცებულებებთან ერთად ვიდეო მასალითა ც ა დ ა ს ტ უ რ ე ბ ს. ა ღ ნ ი შ ნ უ ლ ი ქ მ ე დ ე ბ ი თ ა ფ ხ ა მ მ ა სეპარატისტებმა პრაქტიკულად დაიწყეს რეალიზაცია იმ საიდუმლო გეგმისა, რასაც შედეგადე უნდა მოჰყოლოდა აფხამეთში მცხოვრებ ქართველებისა და სხვა ერის წარმომადგენელთა გენოციდი და ეთნიკური წმენდა.
1948 წლის საერთაშორისო კონვენციაში ამომწურავად არის განსაზღვრული გენოციდის იურიდიული ბუნება, კონფენციის საფუძველზე მიღებული საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 65 მუხლის მიხედვით გენოციდი არის ქმედება, რომელიც მიმართული ა რ ო მ ე ლ ი მ ე ე რ ო ვ ნ უ ლ ი . . . ჯ გ უ ფ ი ს მ თ ლ ი ა ნ ა დ ა ნ ნაწილობრივ მოსასპობად, რაც გამოიხატება ასეთი ჯგუფების წევრთა მკვლელობებით, მ ა თ ი მ ძ ი მ ე დაშავებით, ან განზრახ ცხოვრების ისიეთი პირობების შექმნით, რომელიც გამიზნულია მათი მთლიანად ან ნაწილობრივ გასანადგურებლად.
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ა ს ა მ ბ ლ ე ა მ 1992 წლის 17 დეკემბრის M 47 121 რეზოლუციით, "ეთნიკური წმენდა" გენოციდის ერთ-ერთ ფ ო რ მ ა დ ა ღ ი ა რ ა , რ ი ს გ ა მ ო ც სსაერთაშორისო სამართალში ეს ტერმინი მტკიცედ დამკვიდრდა და იურისტებშიც არავითარ დავას არ იწვევს. ზუსტად საერთაშორისო სამართლის მოთხოვნათა დაცვით იქნა მ ი ღ ე ბ უ ლ ი ს ა ქ ა რ თ ვ ე ლ ო ს ს ი ს ხ ლ ი ს ს ა მ ა რ ი ი ს კოდექსში 65 მუხლი, რომელმაც განსამღვრა, რომ ეთნიკური წმენდა არის ეროვნული ჯგუფი ს დეპორტაცია, ანდა იმგვარი იძულებითი გასახლება მისი მუდმივი საცხოვრებელი ადგილიდან, აგრეთვე ძალადობის მუქარა, რაც აიძულებსს ასეთ ჯგუფს თვითონ დატოვოს თავისი მუდმივი საცხოვრებელი ა დ გ ი ლ ი . ა ფ ხ ა 8 ე ქ ს რ ე მ ი ს თ ა მ ი ე რ ჩ ა დ ე ნ ი ლ ი ბოროტმოქმედებანი ამ დანაშაულობათა კლასიკურ ნიმუშს წარმოადგენს. თავისი დანაშაულებრივი მიზნებას განსასორციელებლად, ეთნიკური წმენდისა დ ა გენოციდის გასაადვილებლად სეპარატისტებს აფხაზი მოსახლეობა საბრძოლო მოქმედების ტერიტორიიდან წინასწარ გაპყავდათ. ისინი კარგად იყენებდნენ ცეცხლის შეწყვეტითა და პუმანიტარული დახმარების მიწოდების აუცილებლობით გამოწვეულ დროებით შესვენებებს. გუდაუთის რაიონი ყველა აფხაზის თავშეყრის ადგილად გამოცხადდა, რამაც აგრესორებს საშუალება მისცა ქართველი მშვიდობიანი მოსახლეობისა და მეომრების წინააღმდეგ გამოეყენებინათ ომის წარმოების უსასტიკესი ფორმები და მეთოდები.
ქართველთა აყრა და გაძევება საცხოვრებელი ადგილებიდან ხდებოდა მიზანსწრაფულად. იმათ, ვინც სიკვდილს გადაურჩა, ძალით აწერინებდნენ განცხადებას სახლკარისა და მთელი ქონების "ნებაყოფლობით" აფხაზეთისათვის დატოვების შესახებ. აღნიშნული, გამოძიების-მასალების გარდა დადასტურებულია ს ა ე რ თ ა შ ო რ ი ს ო კომისიების შესაბამისი დოკუმენტებითაც.
როგორც ირკვევა, გენოციდი აფხაზეთში ჩაფიქრებული იყო და ხორციელდებოდა ეტაპობრივად - 1992 წლის 14 აგვისტოდან 2 ოქტომბრამდე გუდაუთის ზონაში, იმავე წლის 2 ოქტომბრიდან 1993 წლის 15 სექტემბრამდე გაგრაში, ხოლო 1993 წლის 16 სექტემბრიდან სოხუმის, ოჩამჩირის, გალის რაიონებსა და ქალაქ ტყვარჩელში. გასული წლის 20 მაისს გალის ტერიტორიაზე დაიწყო გენოციდის ასალი გალღა, რომელიც სამწუხაროდ დღესაც გრძელდება.
ქართველი მოსახლეობის გეგმაზომიერი ეთნიკური წმენდა და და გენოციდი, პირველ რიგში ინტელიგენციის, ექიმების, პედაგოგების, ჟურნალისტების, მწერლების, ხელოვნების დარგის მუშაკთა მასობრივ მოსპობაში გამოიხატა 1993 წლის 27 სექტემბერს სოხუმში აწამეს და დახვრიტეს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე, შემდგომში საქართველოს სახელგანთქმული ეროვნული გმირი ჟიული შარტავა, მთავრობის სხვა წევრები, ქალაქის მერი გ. გაბისკირია, პოლიციის უფროსი რაფავა, გაგრის ადმინისტრაციის უფროსის მოადგილე მიხეილ ჯინჭარაძე და სხვები.
დახოცეს ასზე მეტი ხელოვნების მუშაკი, მათ შორის ქალები. წამებით მოკლეს 37 წლის ნატო მილორავა - გუმისთის კულტურის სახლის ს ა მ ხ ა ტ ვ რ ო ხელმძღვანელი, დრამატული თეატრის მსახიობები: ვასილ ჩხეიძე, თეიმურამ ჟვანია, გურამ გელოვანი, სოხუმის კულტურისა და დასვენები ს პარკის დირექტორი იური დავითაია და სხვები.
მოკლეს 30-ზე მეტი მედიცინის მუშაკი, რომელთა უმრავლესობა ქალები და იყვნენ: მათ შორის ვერა ყოლბაია, თინა წოწორია, ნინო შონია, არიადნა შელია, ოლია ტყებუჩავა, მზია ბესელია და სხვები. სამსახურეობრივი მოვალეობის შესრულების ა ს სიცოცხლეს გამოასალმეს ექიმები: მელიმხან დანელია, გია სიჭინავა, რაზმიკ ისპექჩიანი, გიორგი ბარკალაია, შალვა გვაზავა და სხვები. გულრიფშის რაიონში, ტუბსაავადმყოფოს ეზოში ახლობლების თვალწინ დახვრიტეს მთავარი ექიმი შოთა ჯღამაძე, ასევე გაუსწორდნენ რესპუბლიკის საავადმყოფოს ექიმს პეტრე სიჭინავას.
სეპარატისტებმა და მათმა გადამთიელმა დამქაშებმა დახვრიტეს 200-ზე მეტი პედაგოგი, აქედან 60-ზე მეტი ქალი, მათ შორის იყვნენ: ვენერა სიგუა, იულია გოგოხია-ჭითანავა, ცაცა ძანძავა, ეკა ფილფანი, ლაა აქუბარდია, ძაბული ფაჩულია, გულნარა ჩალაძე და სხვები.
ეთნიკური კუთვნილების ანუ ქართველობის გამო ჯერ სასტიკად აწამეს და შემდეგ მოკლეს გულრიფშის მეურნეობის დირექტორი მამული აფხაზავა, ფინანსთა სამინისტროს თანამშრომელი ტრისტან გაბელია, ს ა მ შ ე ნ ე ბ ლ ო ს ა მ მ ა რ თ ვ ე ლ ო ს უ ფ რ ო ს ი ლ ე ო ნ ჯალაღონია, აფხაზეთის პროკურორის უფროსი თანაშემწე ვლადიმერ ყალიჩავა, გამომძიებელი ემზარ ლაშხია, სუბტროპიკული ინსტიტუტის კათედრის გამგე იური ნარაკიძე, ამავე ინსტიტუტის დოცენტი კარლო ჩხენკელი, სოხუმის მთავარი არქიტექტორი თამაზ თავაძე, სამუდამოდ დაასახიჩრეს აფხამ ე თ ი ს პროკურატურის მუშაკი სიმონ გურგენიძე და სხვები.
სეპარატისტებისა და მათი თანამზრახველების გეგმა აფხაზეთში ქართული ეთნოსის მასობრივ მოსპობას და გაძევებას ითვალისწინებდა.
ქართველთა მასობრივი ხოცვა-ჟლეტა და გამოძევება დაიწყო სოხუმის და გუდაუთის რაიონებიდან, სადაც სეპარატისტთა ბანდიტურ ფორმირებათა ძირითადი ძალები იყვნენ თავმოყრილნი. კონფლიქტიის დაწყების პირველსავე დღეებში ეშერიდან, ლისნიდან, არაღუდან, ახალსოფლიდან გააძევეს 5000 კაცი, 70 წლის ინდიკო გრძელიძეს საჯაროდ ამოგლიჯეს გული, ხალხის თვალწინ ცულით დაჩეხეს ელგუკა მაისურაძე, ხოლო 65 წლის ნიკოლომ ქვაბზინაძე ტრაქტორს გამობმული ათრიეს და წამებით ამოხადეს სული.
გაგრის დაცემის შემდეგ სეპარატისტთა ბანდებმა დაიწყეს მშვიდობიანი მოსახლეობის მასიური დარბევა, ხოცვა-ჟლეტა, ძარცვა და დაწიოკება.
თვითმხილველთა ჩვენებებით, 5 ოქტომბერს დაბა ლესელიძეში აწამეს და ელექტრონის ბოძებზე ჩამოახრჩვეს 50-მდე ქართველი.
განსაკუთრებული სისასტიკით გაუსწორდნენ გაგრის, სალხინოს, განთიადის, ბიჭვინთის, ლიძავას, ალახაძის, ბზიფის მოსახლეობას. ისინი განურჩევლად კლავდნენ მოხუცებს, ქალებს, უმწეო ბავშვებს. საჯაროდ ხვრეტდნენ მშვიდობიან მოსახლეობას, მათ შორის დასვრეტილ იქნენ: ალექსანდრე ქომეთიანი, ჯემალ კუჭუხიძე, ნოდარ ჩარკვიანი, საშა ბობოხიძე, შალვა გვამავა და სხვები.
ოჯახის წევრების თვალწინ მოკლეს ომარ ბჟალავა, მეუღლის თვალწინ დახვრიტეს ბორ ი ს კ უ ც ი ა , ქ ა ლ ი შ ვ ი ლ ი ს თ ვ ა ლ წ ი ნ ვ ლ ა დ ი მ ე რ ბ ე ნ ი ძ ე , მ ა მ ი ს თვალწინ გია ღლონტი. 65 წლის პედაგოგი ვასილ სამხარაძე ქუჩაში შეიპყრეს და საჯაროდ მოჰკვეთეს თავი, ჭირისუფლებს უფლება არ მისცეს დაემარხათ იგი, რის გამოც ქუჩაში უპატრონოდ დაგდებული მიცვალებული ძაღლებმა და ღორებმა შებილწე რაც შეეხება გიორგი ფიფიას, მას ჯერ ყურები მოსჭრეს, შემდეგ ცხვირი და ასე გამოასალმეს სიცოცხლეს.
თვითმხილველი მოწმე ხარაიშვილის ჩვენებით ქ. გაგრაში ქართველთა წამების, მათი ქონების დატაცებისა და განადგურებისას, სეპარაგისტები სახალხოდ ყვიროდნენ გაგრა-ლესელიძის 8ონაში ყველა ქართველის გაჟლეტის, ქართული წიგნების, კულტურის ძეგლებისა და ქართველთა სახლების გადაწვის შესახებ. სიკვდილით ემუქრებოდნენ ყველას, ვინც ქართველებს დაეხმარებოდა.
თინა ბარკალაიას ჩვენებიდან: "აფხაზებმა თვალწინ მომიკლეს ბიძაშვილი, ლიძავაში მცხოვრები ცეზარ ქველიძე, რომელსაც ჯერ ცხვირი მოაჭრეს, შემდეგ ყური და ერთი ფეხი მუხლის ქვემოთ, შემდეგ კი დახვრიტეს. ასეთივე წამებით მოკლეს 70 წლის ანდრო სიმონიშვილი".
მ თ ე ლ ი ღ ა მ ე მ უ ხ ლ ე ბ ა მ დ ე წ ყ ა ლ შ ი ყ ა ვ დ ა თ ჩაყენებული შიშველი შოთა მგელაძე, რომელსაც ერთ- ერთმა ჩეჩენმა "ბოევიკმა" დანით გადაუჭრა მარცხენა ხელი, მისი სისხლით აავსო ჭიქა და მსხვერპლს შესთავაზა დაელია, მაგრამ როდესაც უარი მითი ღ ო , ცინიკურად მოუბოდიშა და უთხრა: "რა ვქნა ძმაო, არ გეწყინოს, მე შენს სისხლს კი არა ყველა ქართველის სისხლსა ვსვამო" და დალია, თან დაემუქრა, თუ აფხაზეთის ტერიტორიას ქართველები არ დატოვებენ, ყველას სიკვდილი მოელისო.
გაგრის საკურორტო სამმართველოს უფროსის ალექსანდრე ბარამიას რომელსაც ოჯახში სტუმრები პყავდა თავს დაესხნენ აფხაზი და ჩეჩენი "ბოევიკები". მის გარდა ამ დროს სახლში იყვნენ: მეუღლე, ბარამიას ქალიშვილი ცისია და სტუმრები. ბარამიას ქალიშვილი ჯერ გააუპაგიურეს, შემდეგ თავი მოჰკვეთეს. მეუღლესაც თავი მოჰკვეთეს წამების შემდეგ. ბოლოს კი ალექსანდრე ბარამია და მასთან სტუმრად მყოფი , შალვა გვაზავა და ბორის კუციაც დახვრიტეს.
კონფლიქტში მონმწილე მხარეების 1993 წლის 27 ივლისის შეთანხმების შემდეგ სეპარატისტებმა კიდევ უფრო გააძლიერეს ფიზიკური და ფსიქიკური მეწოლა ქართველ მოსახლეობაზე. ბზიფში ჩამოართვეს პასპორტები და თვითნებურად მოახდინეს მათი ამოწერა საცხოვრებელი ადგილებიდან. მოკვლის მუქარით აიძულეს ისინი ხელი მოეწერათ თხოვნაზე თითქოს საკუთარი სურვილით გოვებდნენ დაბას.
1993 წლის 9 აგვისტოს სეპარატისტებმა ქართული მოსახლეობის ერთი ნაწილი ფიზიკური განადგურების მუქარით წაიყვანეს ადლერის აეროპორტში, სადაც დაერიგეს საცხოვრებელი ადგილიდან ამოწერის დოკუმენტები. ა მ გზით მარტო ბ ი ფ ი დ ა ნ დეპორტირებული იყო 250 ოჯახი. ბზიფელი გივი კიკნაძე და მისი 12 წლის ქალიშვილი თამუნა მარტო იმისიათვის დახვრიტეს, რომ უარი თქვეს მშობლიური სოფლიდან წასვლაზე. ამ საბაბით სხვებიც უმკაცრესად დაისავნენ. მოპოვებულია მასალები 1992 წლის ოქტომბერში გაგრის ოკუპაციის შემდეგ ქალაქის სტადიონზე და მასობრივი შეკრების სხვა ადგილებში ქართველების "ჯგუფური დახვრეტების შესახებ.
მოწმე ოთარ გობეჯიშვილის ჩვენებიდან: გაგრის აღების მეორე დღეს დაიწყო ხალხის მასიური ხოცვა- ჟლეტა. არ დაინდეს ორსული ქალებიც კი, რომლებსაც მუცლებს უფატრავდნენ და იქიდან ამოღებულ ნაყოფს ფეხით თელავდნენ.
გაგრის საავადმყოფოს ექთნის, მოწმე - ლალი მასხარაშვილის ჩვენებიდან: აფხაზებმა საავადმყოფოში მოიყვანეს შუაზე ხერხით გაღაჭრილი ქართველი გოგონას გვამი წერილით, სადაც რუსულად ეწერა: "როგორც ამ გოგონას სხეულს ვერ გააერთიანებთ, ისე ვერ გააერთიანებთ საქართველოს და აფხაზეთსო".
1. მოწმის სახით დაკითხულმა გაგრელმა იონა გულბანმა უჩვენა: *1992 წლის სექტემბრის ბოლოს გაგრის რაიონის სოფელ ბზიფში მეზობლად მცხოვრებ ოთარ არღვლიანის სახლში შეიჭრნენ რამოდენიმე შეიარაღებული აფხაზი. მათ სახლიდან გაიყვანეს და დახვრიტეს მარგარიგა ხვისტანი, ჭიჭი ჩოჩქიანი, ძაძუ ჩოჩქიანი, ამირან ქალდანი და გივი კიკვიძე. ეს უკანასკნელი ტყვიის ჯერით შუაზე გადაჭრეს. 1994 წლის 15 იანვარს აფხაზებმა განსაკუთრებული სისასტიკით მოკლეს მისი და ნაზიკო გულბანი. იმავე ღამეს საკუთარ სახლში ჩაწვეს ცოლ-ქმარი ოთარი და ეთერი ხვისტანები. წამებით მოუკლეს მერე კი დაუშვეს მისი შვილი გიორგი გულბანი.
2. ნათელა იაშვილმა უჩვენა: "1992 წლის სექტემბრის ბოლოს სოფელ ლიძავაში აფხაზმა შეიარაღებულმა 8- კაციანმა ჯგუფმა სახლიდან გაიყვანა ჩემი მეუღლე, რომელიც ჩემს თვალწინ დახვრიგეს, მე მოვასწარი დამალვა. მათ იმავე დღეს დახვრიტეს ცოლ-ქმარი პეტრე და ციალა რაზმაძვეები, მიტუშა ბენდიაშვილი, ცოლ- ქმარი 80-90 წლის ლადო და ჯავარა ბენდიაშვილები, ასევე ჩვენი სოფლის მკვიდრი 37 წლის დათო მამასახლისი. განსაკუთრებული სისასტიკით მოკლეს ამირან კოსაძის მეუღლე: იგი ჯერ დასვეს გავარვარებულ ღუმელმე, შემდეგ მოაჭრეს მკერდი, დასთხარეს თვალები, შემდეგ კი გამოასალმეს სიცოცხლეს.
3. საქმეზე მოწმის სახით დაკითულმა გია გიორგის ძე ხურცილავამ უჩვენა, რომ 1992 წლის 18 ოქტომბერს ქ. გაგრაში აფხა8 და სომეხმა შეიარაღებულმა ჯგუფის ერთ-ერთმა წევრმა ავტომატიდან გასროლით მოკლეს მისი ძმა 33 წლის გიორგი ხურცილავა და მეუღლე 30 წლის ლიანა კვარაცხელია.
4. მოწმე ხათუნა მეტრეველმა უჩვენა: "1992 წლის 5 ოქტომბერს აფხაზმა ბოევიკებმა საკუთარ სახლში, სოფელ კოლხიდაში, მამაჩემს ომარი მეგრეველს ჯერ ცალი ხელი მოაჭრეს, შემდეგ წამებით მოკლეს. მისი საცხოვრებელი სახლი კი დაწვეს".
5. მოწმის სახით დაკითხულმა სვეტლანა ძიძიგურმა საქმის ირგვლივ აჩვენა, რომ მის შვილს მიხეილ ძიძიგურს, ჰყავდა აფხაზი ეროვნების მეუღლე და იმის იმედით, რომ ის იყო მათი სიძე, იგი დარჩა ბიჭვინთაში. 1993 წლის 27 იანვარს, საღამოს მასთან მივიდა შეიარაღებული კიგუფი, რომლის ერთ-ერთი წევრი იყო იური წვიჟბა. ამ დაჯგუფების წევრებმა მიხეილ ძიძიგურს შეუკრეს ხელ-ფეხი და წაიყვანეს. იგი იპოვეს ბიჭვინთის ქბის პირას. მისი სხეული იყო დაცხრილული, ხელ-ფეხი გადამტვრეული, ნაწლავები და სხვა შ ი ნ ა გ ა ნ ი ორგანოები გარეთ პქონდა გადმოყრილი, ავტომატური იარაღიდან გასროლის შედეგად უპეებიდან ჰქონდა თვალები ამოვარდნილი.
6. დაკითხულმა ლილი ხვინგიამ უჩვენა: "1993 წლის მაისში, გაგრის დაცემის მესამე დღეს ა ფ ხ ა მ ა შეიარაღებულმა ბოევიკებმა მოკლეს ჩემი მეუღლე ვლადიმერ ხვინგია. იგი სხვა მეზობლებთან ერთად ჩააგდეს ცეცხლმოკიდებულ სახლში და დაწვეს".
გამოძიებით დადგენილია, რომ სეპ ა რ ა ტ ი ს ტ თ ა სადისტური მოქმედებების შედეგად გაგრაში ცოცხლად გადარჩენილმა 17 ათასმა ქართველმა უპირობოდ დატოვა სახლ-კარი და გადაიხვეწა.
მშვიდობიანი მოსახლეობის მასობრივი დახვრეტის უმძიმესი ფაქტებია დადგენილი ქ. სოხუმის, ტყვარჩელისა და ოჩამჩირის რაიონებში:
თვეების განმავლობაში ბომბავდნენ სეპარატისტები ქ. სოხუმს, რამაც 400-ზე მეტი მშვიდობიანი მცხოვრების სიცოცხლე შეიწირა. როგორც წესი, საჰაერო თავდასხმა
ხდებოდა ღამით, როდესაც ქალაქსა ეძინა. საგულდაგულოდ იბომბებოდა საცხოვრებელი უბნები. ისარგებლეს რა იმით, რომ 1993 წლის 27 ივლისს მიღწეული შეთანხმების თანახმად, ქართულმა მხარემ სოხუმიდან და ოჩამჩირიდან გაიყვანა მძიმე გექნიკა და არგილერია, რუსეთის დაინტერესებული ჩინოვნიკისა და გენერლის სეპარატისტებმა მუხანათურად დაიწყეს 16 სექტემბერს სოხუმისა და ოჩამჩირის დაბომბვა. 1992 წლის, 10 დეკემბერს რუსეთის სამხედრო საჰაერო ძალებმა დღის სხვადასხვა მონაკვეთში დაბომბეს ქართველებით კომპაქტურად დასახლებული ოჩამჩირის რაიონის სოფელი ახალდაბა, სადაც არანაირი საომარი მოქმედებები არ მიმდინარეობდა, რის შედეგადაც დაიღუპა 11 მშვიდობიანი მოქალაქე, იმავე'დღეს საჰაერო ძალებმა დაიწყეს ქ. სოხუმის საცხოვრებელი ქართველთა განსახლების ადგილების სისტემატიური დაბომბვა. დაიღუპა 315 მშვიდობიანი მოქალაქე, მთლიანად ან ნაწილობრივ დაინგრა 500-8ე მეტი საცხოვრებელი სახლი, 43 სამეურნეო დანიშნულების ობიექტი, 12 სამედიცინო: და 17 კულტურულ-საგანმანათლებლო დაწესებულება.
1993 წლის 20 თებერვალს რუსეთის სამხედრო საჰაერო ძალების მიერ ქ. სოხუმში კვლავ ჩამოგდებული იქნა 11 ნახევარტონიანი ბომბი. მთლიანად დ ა ი ნ გ რ ა 2 0 "საცხოვრებელი სახლი, დაიღუპა 9 ქართველი მშვიდობიანი მოქალაქე.
მ ი უ ხ ე დ ა ვ ა დ ი მ ი ს ა , რ ო მ რ უ ს ე თ ი ს ს ა რ დ ლ ო მ ა უარყოფდა და დღესაც უარყოფს ს ა ბ რ ძ ო ლ ო ოპერაციებში აფხაზი სეპარატისტეშის მ ხ ა რ ე ზ ე მონაწილეობას, ცნობილი ფაქტია, რომ 1993 წლის 19 მარგს, 20 სთ-სა და 14 წთ-ზე საქართველოს საჰაერო სივრცე. უკანონოდ დაარღვია სუ-24 ტი პ ი ს თვითმფრინავმა, რომელიც ჩამოვარდა 7 კმ-ის დაშორებით, მფრინავი კი დაიღუპა. ის აღმოჩნდა როსტოვის ოლქის ქ. კუსკოვოში განლაგებული რუსეთის სამხედრო საპაერო ძალების ერთ-ერთი ქვედანაყოფის მეთაური, მაიორი - ვაცლავ ში პცო. მას დათვალიერების დროს აღმოაჩნდა საბუთები, რომლებიც მიუთითებდნენ, რომ ის 11 მარტიდან მივლინებული იყო ქ. გუდაუთაში. ეს იყო კიდევ ერთი რუსეთის სიმბოლიკიანი სამხედრო თვითმფრინავი სრული სამხედრო აღჭურვილობით.
ომის მსვლელობის როს, განუწყვეტელი თავდასხმის ობიექტად იქცა სოხუმის აეროპორტი, სადაც ათასობით ქართველი, რუსი და სხვა ეროვნების მოქალაქე იყო თავმოყრილი და თვითმფრინავს ელოდებოდა.
პირდაპირი დამიზნებით ჩამოაგდეს რამოდენიმ სამოქალაქო თვითმფრინავი, რასაც მოჰყვა ადამიან დიდი მსხვერპლი. ასე მაგალითად: 1993 წლის 21 სექტემბერს ბაბუშერას აეროპორტის მისადგომებთან აფხაზი სეპარატისტების მიერ ჩამოყალიბებულმა შეიარაღებულმა ფორმირებამ კატარღიდან გასროლით ჩამოაგდო ქ. სოჭიდან მომავალი "..."-40 ტიპის თვითმფრინავი. დაიღუპა 22 მგზავრი და ექვსკაციანი ეკი პაჟი, მათ შორის 17 ქალი, 10 მამაკაცი და 1 სამი წლის ბავშვი.
ანალოგიურად, 1993 წლის 22 სექტემბერს 18 საათზე ჩამოგდებულ იქნა "ტუ-154" ტიპის სამოქალაქო თვითმფრინავი მარშრუგით თბილისი-სოხუმი, რომელიც დაეცა აეროპორტის ტერიტორიაზე 107 მგზავრით, რომელთაგან დაიღუპა 93, ხოლო სასწაულებრივად გადარჩა 9 მგზავრი და 5 კაციანი ეკი პაჟი.
საფუძველს მოკლებულია იმის მტკიცება, რომ აფხაზი ბოევიკები დ ა მ ო უ კ ი დ ე ბ ლ ა დ , ს ა მ ხ ე დ რ ო კვალიფიცირებული სპეციალისტების გარეშე შესძლებდნენ აღნიშნული სამგზავრო თვითმფრინავების ჩამოგდებას და ქართველებით კომპაქტურად დასახლებული ადგილების დაბომბვას.
ქ. სოხუმის 119.18 მცხოვრებიდან 49.460 ქართველი იყო. მათი აბსოლუტური უმრავლესობა სიკვდილის მუქარით ქალაქიდან იქნა განდევნილი.
სოხუმის დაცემის შემდეგ სეპარატისტებმა, საქმეში არსებული მონაცემებით, წამებით დახოცეს 1000-8ე მეტი ქართველი. მათ შორის: ინვალიდები, ქალები, უმწეო მოხუცები და მცირეწლოვანი ბავშვები.
სეპარატისტთა მიერ სოხუმში ჩადენილ უმძიმეს დანაშაულთაგან, რამოდენიმეზე შევჩერდებით:
ეთერ ბერულავას ჩვენებიდან: კომკავშირის ქუჩის N 22-ში მცხოვრებ ავთანდილ დავითაიას ჯერ სახლი დაუწვეს, შემდეგ წამებით მოკლეს, განსაკუთრებული სისასტიკის მოკლეს ოთარ ბერია და მისი ოჯახის 5 წევრი. წამებით მოკლეს მიშა გახარია, ამირან კვარაცხელია, ვლადიმერ კალანდია მეუღლითურთ, ჟორა და ბოშია კალანდიები და და ბევრი სხვა.
როზა გაბედავა: 1993 წლის 27 სექტემბერს სოხუმის დაპყრობის შემდეგ, მათ თავს დაესხნენ აფხაზი და სხვა ეროვნების ბანდები. ამ დროს მისი ქმარი მურმან თოდუა და შვილი ზურაბი მეზობლებთან და პოლიციის მუშაკებთან ერთად დამალული იყვნენ საცხოვრებელი სახლის შენობაში, ბანდიტებმა ისინი იპოვნეს და შვიდი კაცი სადისტურად დახვრიტეს. მეზობლების დახმარებით გაბედავამ მალულად გათხარა საფლავი და დახოცილი ქმარშვილი, სხვებთან ერთად, მარტომ დაასაფლავა.
სადისტური წამების შემდეგ დახვრიტეს სოხუმელი ცოლ-ქმარი ვაჟა და ლამარა რუხაიები, მშობლების თვალწინ - მახლომხედველი, დაბადებით ინვალიდი- მიშა კვანტალიანი, შვილების თვალწინ დები - ნათელა და ნელი ყოლბაიები, 80 წლის დავით ბერულავა და მისი შვილობილი, ეროვნებით რუსი - ივანე ტიურინი და მრავალი სხვა.
იქვე ახლოს, მეთორმეტე საშუალო სკოლასთან, ლუდხანის წინ მთვრალი აფხაზი და კაზაკი "ბოევიკები" ქართველთა მოკვეთილ თავებს დემონსტრაციულად ფეხით აბურთავებდნენ და ხორხოცობდნენ.
სოხუმელები როინ შუბლაძე და გურამ კვაშილავა სეპარატისტებმა საკუთარ ბინებში ჯერ ავტომატებით დაცხრილეს, ხოლო შემდეგ კი, ორთავეს მკლავებზე და ფეხებზე ხორცი მოკვეთეს და იაგაკზე დაყარეს, როინ შუბლაძის თავზარდაცემული მეუღლის კითხვაზე თუ რატომ სჩადიოდნენ ამას, მე-20 საუკუნის ბარბაროსებმა უპასუხეს: თუ აფხაზეთს არ დატოვებთ ყველა ქართველს ეს დღე მოგელითო.
სოხუმელმა ლილი ზოიძემ განმარგა, რომ მის მეზობლად მცხოვრებ ფხაკაძეების ოჯახში შევარდნილმა აფხაზების, ჩეჩნების, სომხების და კაზაკების ჯგუფმა, მთელი ოჯახი ამოწყვიტა, გვამებს თავები მოპკვეთ სახალხოდ ჩამოაცვეს ბოძებზე და ცეცხლი წაუკიდეს.
გამოსონია ლუბა ძასილის ასულის ჩვენებიდან ირკვევა, რომ სოხუმის დაცემის შემდეგ მისი მეუღლე ირაკლი გამისონია, დაბადებული 1928 წელს, დარჩა ქ. სოხუმში. 1993 წლის 14 ოქტომბერს მასთან მივიდნენ აფხაზი ბოევიკები ვალერი სმირი და ვინმე დოპუა (სახელი უცნობია) და ი. გამისონია წაიყვანეს სახლიდან, შემდეგ კი მისი ცხედარი იპოვეს ბახტრიონის ქუჩაზე სადგურთან ასასვლელი ხიდის ქვეშ(.
მოწმის სახით დაკითხულმა, ეკატერინე გაბრავამ აჩვენა: "1993 წლის 26 სექტემბერს, როცა აფხაზმა ბოევიკებმა აიღეს ქალაქი სოხუმი ჩემი დედა ნათელა ხოფერია და მეზობლები ლამზირა გაბრავა, ზინა ქარაია და სხვა 6 ერთად დახვრიტეს შეიარაღებულმა აფხაზებმა, შემდეგ კი შეყარეს მინა ქარაიას სახლში ცეცხლი წაუკიდეს და დაწვეს".
"მოწმე ვალიკო ძიგუამ უჩვენა: "1993 წლის 27 სექტემბერს ქ. სოხუმში გიგრვის ქუჩაზე დილის საათებში ჩემი სიმამრის ალექსი ვაბუას სახლში აღმოვაჩინე ჩემი სიმამრის გვამი, რომელსაც დანით მიყენებული ჰქონდა შვიდი ჭრილობა. მე დავიწყეს მიცვალებულისათვის სასახლის დამზადება, ამ დრო) გარედან შემომესმა - ავტომატის ჯერის სმა, დავინახე შეიარაღებული შვიდი "აფხაზი ბოევიკი, როცა ისინი წავიდნენ, გავედი გარეთ და შევნიშნე ავგომატით დაცხრილული ჩემი მეზობლები: ძმები გიორგი და გურამ გაქრაძეები, იქვე ახლოს ეგდო 15 ჭრილობით, გურამ ლომაია, გამონაჟონ სისხლს კი კაგა ლოკავდა. მათი გვამები სამი დღე-ღამე ეყარა ქუჩაში, შემდეგ კი აფხაზებმა სიკვდილის მუქარით დაგვატვირთინეს კამაზის ტიჰის ავგომანქანაში და წაიღეს გაურკვეველი"მიმართულებით".
სოხუმელმა ლამარა ცხაკაიამ აჩვენა: "1993 წლის 19 ოქტომბერს მოვიდა ჩვენთან აფხაზი და სომეხი ეროვნების ბოევიკები, რომლებმაც წამებით მოკლეს ს ა მ ა მ უ ლ ო ო მ ი ს ვ ე ტ ე რ ა ნ ი , ი ნ ვ ა ლ ი დ ი , ფ ხ ა ზ ე თ ის დამსახურებული პედაგოგი და აგრონომი 1911 წელს დაბადებული პარმენ რაფავა. ამ უკანასკნელის შვილს, რაული რაფავას განი ჯერ დაუსერეს დანით და დაუცხრილეს ავტომატით, შემდეგ მოაჭრეს თავი, რომელიც მეზობლებმა ცალკე იპოვეს ყანაში. შვილის წამებას და სიკვდილს აფხაზებმა ძალის გამოყენებით დაასწრეს დედა ვალენტინა რაფავა. მისი ცხედარი გაუპატიურების ნიშნებით იპოვეს სახლის მეორე სართულზე.
მოწმე ვარდენ მიქიანის ჩვენება "ომის დამთავრების შემდეგ ვბმყოფებოდი ტყვეობაში აფ ხ ა ზ ე თ ი ს შ ს სამინისტროს შენობაში, სადაც სასჯელს იხდიდნენ ქართველები: მერაბ უგულავა, ემზარ ბასარია, ვიტალი გახოკიძე, ემმან მანდარია, მამუკა შამუგია, დათო ჭკადუა, თამამ ჩიქობავა, ვინმე ჟვანია და გენწვიშელი ჯეირანი. აფხაზი უშიშროების და შინაგან საქმეთა სამინისტროს თანამდებობის პირები ქართველ ტყვეებს, მათ შორის მეც სასტიკად აწამებდნენ, არ აჭმევდნენ საჭმელს და ცემდნენ, მაგალითად ბასარია ემზარი ისე სცემეს, რომ მოკვდა, ხოლო ფოთელ მეზღვაურს თამაზ ჩიქობავას მოკვეთეს ორივე ყური, მერაბ უგულავას კი ერთი. მე კი ეს პირები სასტიკად მცემდნენ, მისერავდნენ დანით სხეულს, მკლავებზე მირტყამდნენ ნაჯახს და ყურის მოჭრასაც ვერ გადაურჩი. ვარდენ მიქიანის ჩვენება ჩაწერილია ვიდეოფირზე და
კადრში თვალნათლივ ჩანს სხეულზე წამებისაგან დარჩენილი იარები. სეპარატისტებმა დაწვეს და დაანგრიეს ქართველთა ათასობით საცხოვრებელი სახლი, რათა მათთვის მოესპოთ უკან დაბრუნების სურვილი და საშუალება.
როგორც წესი, მშვიდობიანი ქართველი მოსახლეობის მასობრივ დახვრეტებს თან სდევდა უმწეო მოხუცების ქალებისა და ბავშვების წამება, არნახული ცინიზმი გაუგონარი კაცთმოძულეობა.
ოქტომბრის პირველ რიცხვებში გულრიფშის რაიონის სოფელ ფშაფში ბაგრამიანის სახელობის ბაგალიონის ბოევიკები შევიდნენ. მათ მთელი სოფელი ააოხრეს და მრავალი მშვიდობიანი მოსახლე დახოცეს. 1993 წლის 3 ოქტომბერს ბოევიკები აკაკი ჟვანიას სახლში შევიდნენ და მოკვლის მუქარით დახოცეს ოჯახის წევრები: ჯერ მოკლეს შვილები, 17 წლის ეკა და 14 წლის მარიკა, შემდეგ ჟვანიას მეუღლე ლეილა მესხი, სიღედრი და სიმამრი. იგივე ბედი ეწია მეზობელ სახლში მცხოვრებ ძმას ნოდარს, რომელიც ჯერ მოკლეს, შემდეგ დაწვეს, გვამი სადღაც გადააგდეს, ისე, რომ მისი დასაფლავებაც კი ვერ შეძლეს. "შენთვის სიცოცხლე სიკვდილზე უარესიაო" უთხრეს მოძალადეებმა ცოცხალმკვდარ აკაკი ჟვანიას და წავიდნენ.
გამოძიებით დადგენილია, რომ 1993 წლის 3 ოქტომბერს სოფელ ფშაფში სეპარატისტმა მკვლელებმა ჟვანიების გარდა დახვრიტეს მათი მეზობლები და ნათესავები: ეთერ, ეკატერინე, რაია, ლენა, აპოლონი, ხუტა და ვლადიმერ სამუშიები. იმავე დღეს ბოევიკებმა გადაწვეს ქართველთა საცხოვრებელი სახლები და გაიტაცეს მათი ქონება. იგივე ხვედრი გაიზიარა სოფელ დრანდის მოსახლეობამაც. "ბოევიკების" მიერ დახვრეტილი იქნენ: ხუტა წურწუმია, გრიშა ცქიტიშვილი, გურამ ცაავა და მრავალი სხვა. 63 წლის მერი ლუკავა ჭაში ჩააგდეს და ისე ამოხადეს სული.
საქმეზე დაკითხულმა ვალერი ჩუპრინოვმა უჩვენა: "1992 წლის 12 ოქტომბერს გულრიფშის რაიონის სოფელ ფშაფში ღამის საათებში სახლში მოვიდნენ სომეხი და აფხაზი ეროვნების შეიარაღებული ბოევიკები, ჩემი საცხოვრებელი სახლი გაძარცვეს, ხოლო შემდეგ დაწვეს, დედაჩემი ქოქოსიძე შურა ავტომატის ჯერით დახვრიტეს, იმ მოგივით, რომ ის იყო ქართველი".
გულრიფშელმა ნანული შამათავამ უჩვენა: "1993 წლის 28 აგვისტოს ჩვენი სახლის წინ გაჩერდა ტანკი. იქიდან გადმოსულმა ერთ-ერთმა აფხაზმა ჩემი შვილი ჯუმბერ შამათავა გაიყვანა გარეთ, ავტომატის ჯერით დახვრიტა, შემდეგ გადაუარეს განკის და გასრისეს ჩემს თვალწინ".
გაგიანა ჭაავამ უჩვენა: "1993 წლის 13 სექტემბერს გულრიფშის რაიონის სოფელ აძიუჟბაში შემოვიდა 200- მდე შეიარაღებული აფხაზი ბოევიკები, გაძარცვეს და და დაარბიეს რამოდენიმე ქართველის სახლ-კარი, დახვრიგეს ჩემი მახლი, ქალები და ბავშვები გამოგვყარეს გარეთ და დაგვამწყვდიეს მეზობლის სახლში. ჩვენ მოვახერხეთ გაქცევა. ჩემი მეუღლე მაური ჭიჭიკოს ძე სოხაძე, რამოდენიმე ქართველ მეზობელთან ერთად მოკლეს.
და ა რ ა ლ ე ბ უ ლ ი ს ს ა ხ ი თ დ ა კ ი თ ხ უ ლ მ ა ს უ ლ ი კ ო ხურცილავამ უჩვენა: "1993 წლის 29 სექტემბერს სოფელ მერხეულში დაახლოებით 18 საათზე ჭიშჯარს მოადგა რამოდენიმე შეიარაღებული აძხაზი. მათ შორის ერთერთი იყო მურმან ჯოპუა, რომელმაც ჩემს თვალწინ ავტომატიდან რამოდენიმეჯერ გასროლით დახვრიტა ჩემი მეუღლე შალიკო ნაჭყებია, მანვე ასევე ჩემს თვალწინ მოკლა მეზობელი ავთო თოლორდავა".
ხათუნა შეროზიამ უჩვენა: "1993 წლის 29 სექტემბერს სოფელ დრანდაში ჩემი მეუღლე გია სიჭინავა და 63 წლის
მამამთილი სხვა ქართველებთან ერთად დახვრიტეს აფხაზმა "ბოევიკებმა". გვამები კი გადაყარეს მდინარეში. მოწმის სახით დაკითხულმა ცისანა ბ ა რ ი ლ ო მ განმარგა, რომ მისი მეუღლე 1950 წელს დაბადებული ალექსანდრე ბარილო აფხაზებმა და სომეხმა ბოევიკებმა მოკლეს გულრიფშში ძმის ნიკოლოზ ბარილოს სახლის ეზოში. შემდეგ იგი ნაგვის მანქანით, რომლითაც აგროვებდნენ დახოცილ მოქალაქეებს წაიღეს მისთვის გაურკვეველი მიმართულებით.
მოწმე მედიკო მიქავამ აჩვენა, რომ მისი მეუღლე გერმანე მიქავა, მეზობლები მამა-შვილი სერგო და ნუკრი ხარბედიები, ასევე სხვები, სულ 13 კაცი, მაშინ როცა მანქანით მოდიოდნენ გულრიფშის რაიონის სოფელ ვარჩედან, სოფელ კინდღში გააჩერეს სოფელ კინდღში ექვსმა აფხაზმა თანასოფლელმა, ერთ-ერთი გვარად ზანთარაია ჩამოსვეს მანქანიდან და განსაკუთრებული ცინიზმით დაუწყეს მათ წამება. ნუკრი ხარბედიას გახადეს განსაცმელი, ესროდნენ და არბენინებდნენ. ამის შემდეგ ამ პირებმა დახვრიტეს ყველა ქართველი მამაკაცი, ხოლო ქალები წაიყვანეს და შეურაცხყვეს, ახალგაზრდა ქალები გააუპატიურეს.
საქმეზე დაკითხულმა ინდირა კოხიამ უჩვენა: "გულრიფშის რაიონის სოფელ კინდღში ა ფ ხ ა ზ უ რ მ ა ბანდიტურმა დაჯგუფებამ, რომელიც შედგებოდა 9 კაცისაგან ქუჩაში დაიჭირეს მამაჩემი ამირან კოხია და სხვა ათობით მეზობელი გამოკეტეს ცარიელ შენობაში. შემდგომ მამაკაცები გამოყავდათ თითო-თითოდ და წამებით ხვრეტდნენ. მამაჩემს და მის ძმას ჯერ მოაჭრეს ყურები, შემდეგ გააშიშვლეს და დახვრიტეს. გვამები კი ჩაყარეს წინასწარ გამზადებულ ორმოში.
ანალოგიურად, როგორც სოხუმი იბომბებოდა ოჩამჩირის რაიონის ქართველებით კომპაქტურად დასახლებული სოფლები. ასე მაგალითად: 1992 წლის 10 დეკემბერს რუსეთის სამხედრო საჰაერო ძალებმა დღის სხვადასხვა მონაკვეთში დაბომბეს ქართველებით - კომპაქტურად დასახლებული ოჩამჩირის რაიონის ს ო ფ ე ლ ი ა ხ ა ლ დ ა ბ ა , ს ა დ ა ც ა რ ა ნ ა ი რ ი ს ა ო მ ა რ ი მოქმედებები არ მიმდინარეობდა, რის შედეგადაც დაიღუპა 315 მშვიდობიანი მოქალაქე, მთლიანად ან ნაწილობრივ დაინგრა 500-8ე მეტი საცხოვრებელი სახლი, 43 სამეურნეო დანიშნულების ობიექტი, 12 სამედიცინო და 17 კულტურულ-საგანმანათლებლო დაწესებულება.
1993 წლის 20 თებერვალს რუსეთის სამხედრო საჰაერო ძალების მიერ ქ. სოხუმში კვლავ ჩამოგდებული იქნა 11 ნახევარტონიანი ბომბი. მთლიანად დაინგრა 20 ს ა ც ხ ო ვ რ ე ბ ე ლ ი ს ა ხ ლ ი , დ ა ი ღ უ პ ა 9 ქ ა რ თ ვ ე ლ მშვიდობიანი მოქალაქე.
აფხა8 სეპარატისტთა მიერ მშვიდობიანი ქართველი მოსახლეობისწამების, გაუპატიურების და სხვა უმძიმეს დანაშაულებზე მიუთითებს საქმეში არსებული მოწმეთა და დაზარალებულთა ჩვენებები.
ოჩამჩირის რაიონის მცხოვრები მოწმე ნაზი ბაღიშვილის ჩვენებიდან: მათი სოფელი სეპარატისტებმა დაიკავეს, მშვიდობიანი მოსახლეობის უმრავლესობა ქალები და ბავშვები ტყვედ წაასხეს. აფხაზმა და ჩეჩენმა "ბოევიკებმა" მ შ ო ბ ლ ე ბ ი ს ა დ ა ს ო ფ ლ ი ს მ თ ე ლ ი მოსახლეობის თვალწინ საჯაროდ გააუპატიურეს 12-16 წლის 25 გოგონა. უმწეო ბავშვებზე ჯგუფური ძალადობა მთელი კვირა გრძელდებოდა.
მოწმე გალინა არზუმანიანმა გამოძიებას განუმარგა, რ ო მ ყ ვ ე ლ ა ე მ ძ ი მ ე დ დ ა ა მ ა ხ ს ო ვ რ დ ა ა ფ ხ ა ზ ე ბ ი ს ჩამოსვლა სოფელ ახალდაბაში, სადაც ყველა ბავშვი და მოზარდი უმოწყალოდ დახვრიტეს, ვინც გადაურჩა ისინი სტადიონზე გარეკეს და რიგ-რიგობით ხვრეტდნენ. ქალები და ბავშვები ექვსი წლის ზევით თითქმის ყველანი გააუპაგიურეს, ბევრს თავები მოჰკვეთეს, ზოგიერთებს კი ცოცხლებს ჩამოაცვეს თავზე ავტომანქანის საბურავები და ცეცხლი წაუკიდეს. ასე გამოასალმეს ოთხასამდე ადამიანი სიცოცხლეს, საიდანაც 60 ქალი იყო.
ოჩამჩირის რაიონში სეპარატისტების სისასტიკეზე მიუთითებს ნაირა ომანიძის ჩვენება, სადაც ის აღნიშნავს, რომ 1993 წლის 16 სექტემბერს აფხაზმა ბოევიკებმა სოფელ ახალდაბაში მშვიდობიანი მოსახლეობა შეყარეს სტადიონზე. პაგარა ბავშვებს თავზე აცმევდნენ მანქანის საბურავებს და წვავდნენ. აწამებდნენ ბავშვებს, მათ ხდიდნენ ტანსაცმელს და აუპატიურებდნენ.
საქმეში გვაქვს M 73-22 სამხედრო ნაწილის მეზღვაურის ვლადიმერ სერდიკოვის ჩვენებაც, რომელიც ა დ ა ს ტ უ რ ე ბ ს მშვიდობიანი მოქალაქეების ელექტრობოძებზე ჩამოხრჩობის ფაქტებს.
გენოციდის პოლიტიკამ, თავის აპოგეას მიაღწია გალის რაიონშიც, სადაც 96 ათასი მცხოვრებიდან 97% ქართველი იყო. 1993 წლის 29 სექტემბერს სეპარატისტებმა და მათმა გადამთიელმა დამქაშებმა გალი დაი პყრეს და მშვიდობიანი მოსახლეობის მასიური ხოცვა-ელეტა დაიწყეს.
გამოძიების მონაცემებით მარტო სოფელ ოქუმში 710 საცხოვრებელი სახლიდან დაწვეს ან დაანგრიეს 610;. წამებით დახოცეს 65 პირი, აქედან 20 ქალი. 90 წლის ვენერა ლაცუზბაია, 55 წლის ნელი გერგაია, 81 წლის ვერა გუნია, 67 წლის ალმა და ლევარსა ლაცუმბაიები, 65 წლის ნათელა შელია, ხოლო ახალგაზრდა დები ნინო და ნატო პოლიტაევები ჯერ სახალხოდ გააუპაგიურეს. ხოლო შემდეგ დახვრიტეს.
ქ. გალში დაანგრიეს 1040 სახლი, ხოლო 128 მათ შორის 20 ქალი წამებით დახოცეს.
პირი, აჩიგვარაში დაწვეს და დაანგრიეს 411 სახლი, დახვრიტეს 70 ადამიანი, აქედან 17 ქალი. გუდავაში დაწვეს 429 წელი, წამებით მოკლეს 55 ადამიანი, აქედან 14 ქალი.
ასეთივე ტრაგედია დაატრიალეს მმიურში, ქვემო და ზემო ბარღებში, რეფი-შეშელეთში, ოტობაიაში, ნაბაკევსა და სხვაგან.
ცოცხლად დაწვეს სანდაზმული უმწეო ქალები, ჟენია წურწუმია, ვალენტინა ჩარგაზია, ჭუტა ჭაავა, შურა ჯოლოგია, ქსენია განგია, იამზე ქვაჩახია, რომ ზანთარია, ბელა მალაშევა, ვალია თარბაია და სხვები. გალის მოსახლეობის ტერორისტებმა არც 1993 წლის ტრაგედიის შემდეგ დასრულებულა. 1998 წლის 20 მაისის ცნობილ მოვლენებამდეც აფხაზი სეპარატისტები არა ერთხელ დაესხნენ თავს გალის რაიონის სოფლებს: რეფს, ღუმურიშს, ზემო და ქვემო ბარღებს, ოტობაიას, ნაბაკევს, ლუკუხონას. გადაწვეს და დაანგრიეს 3727 სახლი, 40 საშუალო სკოლა, საყოფაცხოვრებო და სამეურნეთო დანიშნულების 95 ობიექტი, მოსახლეობას გასტაცეს 25 ათასი მსხვილფესა რქოსანი პირუტყვი, ფაბრიკა- ქარხნებიდან მთლიანად წაიღეს უცხოური, ძვირად ღირებული დანადგარები და მოწყობილობა, რითაც გამოუსწორებელი მარალი მიაყენეს რ ა ი ო ნ ი ს ეკონომიკას.
/ცოლის და დედის თვალწინ სადისტურად მოკლეს მამა- შვილი ტერენტი და ემზარ ლემონჯავები, მათი გვამები დაწვეს (სოფ. რეფი), შეი პყრეს ჯუმბერ ბაძაღუა, მამუკა კვარაცხელია, დავით ნარმანია, გურამ ხარჩილავა, რევაზ ჩერქეზია და დახვრიტეს (ქვემო ბარღები), ახლობლის დაკრძალვაზე მყოფი ტრისტან და გენო გვაჯაიები, გოდერძი პაპავა და მურმან ციკოლია საჯაროდ აწამეს და მოკლეს (სოფ. ლუკუხონა).
სოფელ პირველ გალში ნუგმარ ასლანდიას აფხაზმა მილიციელებმა სასტიკად სცემეს, შემდეგ ფეხებში დაჭრეს იმისათვის, რომ ქოხში ჩხრეკისას უპოვეს ღომის ზედმეტი ულუფა.
70-80 წლისმოხუცებსჟულიადანურასიჩაჩხალიებსთავიმოკვეთეს, შემდეგკიდაწვეს, 70 წლისდავითვაიჯავასხეულისერთინაწილითხეზემიაბეს, მეორეკიჯავშანტრანსპორტიორსგამოაბესდაშუაზეგახლიჩეს, მისიძმაშალიკოჯიჯავადამეუღლენურა, ფაცხაშიგამოკეტესდაიქდაწვეს, ხოლოცოლ-ქმარიჭიჭიკოდაშურაგიგავებიჯერდახვრიტესდამერეკიეზოშიღორებსმიუგდესსაჯიჯგნად.
სოფ. ღუმურიშში მურმან წულაია დააკავეს და საგამოძიებო იზოლატორში სასტიკად აწამეს, ცოცხალს ააჭრეს თავზე სკალპი. მხოლოდ გაეროსა და და სამშვიდობო ძალების წარმომადგენელთა დახმარებით მოხერხდა მისი განთავისუფლება.
აღნიშნული პერიოდის განმავლობაში სიცოცხლეს გამოასალმეს სულ 1200-ზე მეტი მშვიდობიანი მოქალაქე პირი. სეპარატისტებმა ეთნიკური წმენდა გააგრძელეს აგრეთვე გალის რაიონში მშვიდობიანი მოსახლეობის სპონტანურად დაბრუნების შემდეგაც, რისთვისაც 1998 წლის დასაწყისიდან აქტიურად ემზადებოდნენ. სეპარატისტთა მიერ ორგანიზებული ბანდა ვ. გუნიას, დ. არშბას, რ. მირცხულავას და სხვათა შემადგენლობით გალის რაიონის სოფ. გუდავას თავს დაესხა 1998 წლის 2 აპრილს. განსაკუთრებული სისასტიკით, ეროვნული შეუწყნარებლობის ნიადაგმე, მშობლების თანდასწრებით მოკლეს 19 წლის თენგიზ ღვინჯილია. დახოცეს ძმები მამუკა და ნუგზარ ბარქაიები, მოიტაცეს და უკანონოდ 39 აღუკვეთეს თავისუფლება მ. უზურაშვილს, ნ. საბუკიას, ი. ხუფუნიას, ლ. ბარქაიას და სხვებს.
27 აპრილს, დილით შეიარაღებული გუდაუთელი"ბოევიკები" შეიჭრნენ სოფ. სიდის ტერიტორიაზე: დაწვეს 25 საცხოვრებელი სახლი, დაატყვევეს ახალგაზრდა გოგო-ბიჭები და წაიყვანეს გაურკვეველი მიმართულებით.
7 მაისს ოჩამჩირეში სეპარატისტებმა ადგილობრივი და უცხოელი "ბოევიკების" აქტიური მონაწილეობით ჩააგარეს ხალხმრავალი მიტინგი და მიიღეს მიმართვა მოთხოვნით, 26 მაისისათვის აფხაზეთის ტერიტორია გაეწმინდათ დარჩენილი ქართველი მოსახლეობისაგან. 20 მაისს, გათენებისას სეპარატისტთა მიერ ორგანიზებული უკანონო სამხედრო ფორმირება 1000- მდე "ბოევიკის" შემადგენლობით, მძიმე ტექნიკით, ყუმბარმტყორცნებითა და ავტომატური ცეცხლსასროლი იარაღით აღჭურვილი, თავს დაესხა გალის რაიონის სოფლებს ცეცხლის წაკიდებით დაწვეს ათასობით საცხოვრებელი სახლი, ხოლო ათეულობით მშკიდობიანი მოქალაქე კი სიცოცხლეს გამოასალმეს.
ა. წაბრიას, ო. ტურანბას და სხვათა მიერ ორგანიზებულმა ბანდამ 21 მაისს ანგარებით მოიტაცა კოხორელი რაული მინაევი, უკანონოდ აღუკვეთა თავისუფლება და მისი განთავისუფლებისათ ვ ი ს ახლობლებს გამოსძალეს 5 მილიონი რუსული რუბლი, მაგრამ მოგაცებული რ. მინაევი არ გაანთავისუფლეს, 29 მაისს ა. წარბიამ და ო. ტურანბამ მძევლად აიყვანეს რ. მინაევის მამა გარჩხი მინაევი და იმის გამო, რომ მას ფული ვერ გამოსძალეს, კოხორის მოძრავ- მექანიზირებული კოლონის ტერიტორიაზე დახვრიტეს.
1998 წლის 27 მაისს სეპარატისტებმა განსაკუთრებული სისასტიკით მამსახურეობრივის მოვალეობის შესრულებისას მოკლეს "რეზონანსის" კორესპონდენტი, 1973 წელს დაბადებული გიორგი ჭანია.
1998 წლის 20 მაისის შემდეგ ქალის რაიონში სეპარატისტებმა მოკლეს 95 ადამიანი, ასეულობით მოქალაქეს მიაყენეს სხეულის დაზიანება, მძევლად აიყვანეს 55 ადამიანი, ცეცხლის წაკიდებით გაანადგურეს. 2132 საცხოვრებელი სახლი, აქედან: თაგილონში 465, ნაბაკევში 263, ოტობაიაში 187, ქვემო ბარღებში 341, ზემო ბარღებში 345 და სხვ. აღნიშნული ქმედებით მშვიდობიან ქართულ მოსახლეობას მოუსპეს უკან დაბრუნების საშუალება. მათ მიერვე ჩადენილი დანაშაულობათა შედეგად გალის რაიონიდან დამატებით განდევნილი იქნა 42 ათასამდე ადამიანი.
საგულისხმოა, რომ სეპარატისტებმა თავდასხმები ჩაიდინეს 12 კილომეტრიანი უსაფრთხოების ზონაში შემავალ სოფლებში და ამ ბარბაროსობის აღსაკვეთად რუსეთის სამშვიდობო ძალებს არავითარი ზომები არ მიუღიათ, უფრო მეტიც, რიგი დანაშაულის ჩადენა მათივე ხელშეწყობით მოხდა. კონფლიქტის ზონაში განლაგებული საერთაშორისო ორგანიმაციების წარმომადგენლები კი, როგორც წესი მომხდარის კონსგაგაციით კმაყოფილდებოდნენ.
მშვიდობიანი მოსახლეობის გადასარჩენად 1998 წლის 26 მაისს გალის რაიონის მისადგომებთან შეყვანილი იქნა საქართველოს შინაგანი კაარებისა და პოლიციის შემღუდული კონტიგენტი, რომელმაც უზრუნველყო თავდასხმის ზონიდან სამოქალაქო მოსახლეობის მშვიდობიანი გამოყვანა, საბრძოლო მოქმედებებში მ ო ნ ა წ ი ლ ე ო ბ ა მ ა თ ა რ მ ი უ ღ ი ა თ , თ უ მ ცა აფხაზი "ბოევიკების" მიერ მოკლული იყო სპეცკონტიგენტის 20 ჯარისკაცი, სხეულის სხვადასხვა სიმძიმის დაზიანებები მიიღო 14-მა.
გამოძიების ხელთ არსებული არასრული მონაცემების მ ი ხ ე დ ვ ი თ , ა ფ ხ ა ს ე პ ა რ ა ი ს თ ა მიერ განხორციელებული გენოციდისა და ეთნიკური წმენდის შედეგად აფხაზეთის ტერიტორიაზე მოკლულია 5.738 ქართველი, აქედან: გაგრის ზონაში 483, სოხუმის რაიონში 238, ქ. სოხუმში 1148, გულირიფშის რაიონში 1232, ოჩამჩირის რაიონში 851, გალის რაიონში 1553, გუდაუთის რაიონში 147, ქ. ტყვარჩელში 20. აფხაზეთში მოწყობილ გენოციდსა და ეთნიკურ წმენდას შეეწირა 70-ზე მეტი ბავშვი, 706 ქალი. მოკლულთა 50%-ზე მეგი იყვნენ მოხუცები. უგზოუკვლოდ დაიკარგა 600-მდე ადამიანი.
საქმის მასალების მიხედვით აფხაზეთიდან განდევნილი იქნა სულ - 267.345 ადამიანი, აქედან ქ. სოხუმსა და ს ო ხ უ მ ი ს რ ა ი ო ნ ი დ ა ნ 73.178, გაგრიდან 25.403, გულირიფშის რაიონიდან 34.587, გალის რაიონიდან 85.678, ოჩამჩირის რაიონიდან 38.312, გუდაუთის რაიონიდან 6.719 და ქ. ტყვარჩელიდან 3.468 მშვიდობიანი მოქალაქე.
ცალკე განსჯის საგანი უნდლა იყოს ის ბარბაროსული აქტები, რაც აფხაზმა სეპარაგისტებმა ჩაიდინეს ქართული რელიგიური და კულტურული ძეგლების მიმართ.
დადგენილია, რომ ბანდფორმირებებმა მთლიანად გაანადგურეს ბედიის გაძარი, გალის მსარეთ მცოდნეობის მუზეუმი, მთლიანად დაანგრიეს შოთა რუსთაველის ძეგლები ქალაქ სოხუმსა და გაგრაში, აკაკი წერეთლის ბიუსტი ქალაქ სოხუმში. 1993 წლის 27 სექტემბერს დაწვეს ივ. პაპასკირის სახელობის მეთოდურ-სამეცნიერო რესპუბლიკური ბიბლიოთეკის ქართული ფონდი, ასევე სხვა ქართული ხელნაწერები აფხაზეთის ყველა ბიბლიოთეკაში, ცეცხლი წაუკიდეს ქართულ სკოლებს.
მთლიანად ან ნაწილობრივ განადგურებულია ქ. სოხუმში და ილორში მდებარე მართლმადიდებელი ეკლესიები, აგრეთვე სოხუმის რაიონის სოფელ შრომაში კამანის. მონასტერი, სადაც აფხაზმა ბოევიკებმა ომის პერიოდში ჯერ სასტიკად აწამეს და შემდეგ ღახვრიტეს სასულიერო პირი გვარად - ანუა. ა რ ს ე ბ უ ლ ი მ ა ს ა ლ ე ბ ი თ ა ფ ხ ა ე თ შ ი ს ა მ ხ ე დ რ ა კონფლიქტის შედეგად მარტო მატერიალურმა ზარალია შეადგინა 3.12 მილიარდი ამერიკული დოლარი მოქალაქეთა პირადი ქონების ზარალმა (საბინაო ფონდის გარდა) 5.18 მილიარდი დოლარი, ეროვნუ პროდექციის დანაკარგებმა კი 1993-1998 წლებში მილიარდი დოლარი, სულ მარალმა და დანაკარგები შეადგინეს 10,7 მილიარდი ამერიკული დოლარი.
სეპარატისტების და მათი თანამზრახველების მიერ ქალაქებისა და დასახლებული პუნქტების დაბომბეის საცხოვრებელი სახლების ნგრევის, ძარცვა-ყაჩაღობის გამო მნიშვნელოვნად დაზარალდა ათასობით რუსი, სომეხი, ბერძენი და სხვა ეროვნების ადამიანი, ბევრმა დატოვა მშობლიური კერა და ლტოლვილად იქცა. სერიოზული მსხვერპლი განიცადა მემოაღნიშნულმა არაქართულმა მოსახლეობამაც.
ე მ ო ა ღ ნ ი შ ნ უ ლ ი დ ა ნ გ ა მ ო მ დ ი ნ ა რ ე , ბ უ ნ ე ბ რ ი ვ ი ა დაისმება კითხვა: დღევანდელ სამშვიდობო ძალებს შესწევთ თუ არა უნარი დაიცვან ქართველთა უს ა ფ რ თ ხ ო ე ბ ა ? მ ი მ ა ჩ ნ ი ა , ო მ მ ა თ ი ყ ო ფ ნ ა საქართველოს ტერიტორიაზე არსებული ფორმით სრულიად უპერსპექტივოა, ვინაიდან ისინი მდინარე ენგურზე ფაქტიურად გვევლინებიან მესაზღვრეებად, იცავენ მხოლოდ აფხამ სეპარატისტთა ინტერესებს, ხელს უწყობენ მათი დანაშაულებრივი გან8რახვის განხორციელებას, არავითარ ზომებს არ ღებულობენ იმისიათვის, რომ შეუქმნან იძულებით გადაადგილებულ პირებს ელემენგარული პირობები თავიანთ საცხოვრებელ სახლებში დაბრუნებისათვის, ამის შეუსრულებლობა კი ნიშნავს აფხაზი სეპარაგისტების ინტერესების დაცვას და სამასი ათასზე მეტი ადამიანის უფლებების შელახვას. უსაფუძვლოა, რომ აფხაზეთის ტერიტორიაზე ეგრეთ წ ო დ ე ბ უ ლ ი თ ვ ი თ მ ა რ ქ ვ ი ა რ ე ს პ უ ბ ლ ი კ ი ს სამართალდამცავი ორგანოები უგულებელყოფენ ს ა ე რ თ ა შ ო რ ი ს ო დ ა ღ ი ა რ ე ბ უ ლ ა მ ა რ თ ლ ე ბ რ ი თ პრინციპებს, საქართველოს კონსტიტუციის და სხვა მოქმედი კანონების საწინააღმდეგოდ აყალიბებენ მტკიცებულებებს, აშკარა ტენდენციურად და ცალმხრივად აწარმოებენ გამოძიებას, აკავებენ და აპაგიმრებენ იქ მცხოვრებ საქართველოს მოქალაქეებს, მათ მიმართ ღებულობენ უკანონო გადაწყვეტილებებს, დახვრეტის განაჩენის გამოგანის ჩათვლით. როგორც ეს საქართველოს მოქალაქის რუზგენ გოგოხიას მიმართ მოხდა, განაჩენის აღსრულების თავიდან აცილება შესაძლებელი გახდა მხოლოდ ხელისუფლების და სხვადასხვა საერთაშორისო ორგანიზაციების ჩარევის შემდეგ. უკანონოდ გასამართლებულნი არიან გალის რაიონის სოფელ ნაბაკევის მცხოვრებნი მშვიდობიანი ქართველი მოქალაქეები: გია ქარდავა, შუქრი ლაშხია, მურთაზ ეხვაია და სხვები, რომლებიც უსაფუძვლოდ დააკავეს 1998 წლის 24 მაისს და შეთითხნილი მტკიცებულებების საფუძველზე უკანონოდ მიუსაჯეს სხვადასხვა ვადით თავისუფლების აღკვეთა, ისინი დღესაც გულრიფშის რალონის სოფელ დრანდის საგამოძიებო იზოლატორში იმყოფებიან უმძიმეს პირობებში.
ა დ ა მ ი ა ნ ი ს კ ო ნ ს ტ ი ტ უ ც ი უ რ ი უ ფ ლ ე ბ ე ბ ი ს უ ხ ე შ ი დარღვევის ფაქტები აფხაზეთში მრავალია, რაც დევნილების მხრიდან იწვევს სამართლიან უკმაყოფილებას და სხვადასხვა აქციებით გამოხატავენ.
დადგენილია მრავალი ფაქტები დამადასტურებელი იმისა, თუ როგორ ზრუნავდნენ აფხაზეთის ჭეშმარიტი შვილები ქართველებზე და სხვა ეროვნების ადამიანებზე, საკუთარი სიცოცხლის რისკის ფასად, რითაც ისინი გადაარჩინეს შემზარავ სიკვდილსა და სამუდამო შერცხვენას, განსაკუთრებით საყურადღებოა ის, რომ ს შ ი რ ა დ დ ე ვ ნ ი ლ ე ბ ი მ ა თ თ ვ ი ს ს რ უ ლ ი ა დ უ ც ნობი ადამიანები იყვნენ.
სისხლის სამართლის საქმის ასეულობით ტომში ბ ღ ნ უ ს ხ უ ლ ი ა ე ნ ო ც ი დ ი ს ო რ გ ა ნ ი ა ო რ თ ა დ ა შემსრულებელთა კონკრეტული დანაშაულებრივი ქმედებების ამსახველი მტკიცებულებები, რაც საშუალებას გვაძლევს სწორად შევაფასოთ აგრესიული სეპარაგიზმის კაცთმოძულე და ფაშისგური ბუნება, საქართველოს სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული თ ლ ი ა ნ ო ბ ი ს ხ ე ლ ყ ო ფ ი ს ა ფ ხ ა ს ე პ არ ა ი ს ტ თ ა ფსევდოსამართლებრივი მს ო ფ ლ მ ხ ე დ ვ ე ლ ო ბ ა ,
სახელმწიფო პოლიტიკის დონეზე აყვანილი აპარტეიდი.
გამოძიებით უკვე აშკარად არის დადგენილი ამ უმძიმესი დანაშაულის 20-ზე მეგი ორგანიზატორი და სულის ჩამდგმელი, 800-ზე მეტი უშუალო აღმსრულებელი, რომელთაც ხელები ქართველთა სისხლში იღლიამდე აქვთ მოსვრილი.
პროკურატურამ დღევანდელი რ ე ა ლ ო ბ ი ს გათვალისწინებით უკვე გადადგა პრაქტიკული ნაბიჯები ( ა ლ კ ე უ ლ დ ა მ ნ ა შ ა ვ ე თ ა ს ი ს ხ ლ ი ს ს ა მ ა რ თ ლ ი ს შასუხისგებაში მისაცემად. გამოძიებით დამთავრდა, ფაჩულიების, ცვიებას, საძბას, ნარმანიას და სხვათა ბრალდების სისხლის სამართლის საქმეები, რომლებსაც საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ მიესაჯათ ჩანგრძლივი ვადით თავისუფლების აღკვეთა, გაცემულია დაპატიმრების ბრძანება 17 პირზე და სხვა.
ტარდება სხვა რადიკალური ზომებიც, რომელთა შესახებაც გამოძიების ინტერესებიდან გამომდინარე, რა ი მ ე კ ო მ ე ნ ტ ა რ ი ს ა გ ა ნ გ ა ს ა გ ე ბ ი მ ი ზ ე ზ ე ბ ი ს გ ა მ ო ბიჯერად თავს ვიკავებთ.
ჩატარებული მრავალწლიანი გამოძიების შემდეგ, შრყუარ მტკიცებებზე დაყრდნობით, დადასტურებულია, რომ ის, რაც აფხაზეთში სეპარაგისტებმა ჩაიდინეს, და მიგამადაც ჩადიან, სრულებითაც არ იყო მარტო ეთნიკური მოგივებით გამოწვეული კონფლიქტი, ეს იყო კარგად ორგანიზებული შეთქმულება აფხაზ ს ე პ ა რ ა ი ს ტ ე ბ ს , ჩ რ დ ი ლ ო ე თ კავკასიელი კონფედერანტებისა და მათ უკან მდგომი სპეცსამსახურების მიერ, რათა საქ ა რ თ ვ ე ლ ო ს ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფის გზით, ამიერკავკასიაში, კერძოდ აფხაზეთის ტერიტორიაზე შეექმნათ ისლამური ფუნდამენტური სახელმწიფო, რ ი ს ი თ ვ ი ს ა ც პ ი რ ვ ე ლ ყ ო ფ ლ ი ს ა უ ც ი ლ ე ბ ე ლ იყო აფხაზეთში გეოპოლიტიკური ვითარების რადიკალური შეცვლა, მისი მოსახლეობის უმრავლესობის - ქართველების, ფიზიკური განადგურება, ხოლო ის ვინც ცოცხალი გადარჩებოდა მათ წინა ა ღ მ დ ე გ ნ დ ა განხორციელებულიყო ფიზიკური დაშინების უსასტიკესი და შემზარავი მეთოდები (რომელთა შ ე ს ა ხ ე ბ ა ც ნაწილობრივ უკვე იყო საუბარი მოხსენებაში) რათა მასობრივი ტერორის გზით დაეთრგუნათ მათი ნება აქტიური წინააღმდეგობა გაეწიათ აგრესორებისიათვის და საყოველთაო პანიკისა და შიშის დანერგვის გზით სიკვდილის, წამებისა და მძიმე შეურაცხყოფის მუქარით ა ე ძ უ ლ ე ბ ი ნ ა თ ი ს ი ნ ი ა ყ რ ი ლ ი ყ ვ ნ ე ნ მ შ ო ბ ლ ი უ რ ი ადგილებიდან და დაეცალათ აფხაზეთის ტერიგორია.
ქართველთა ნასახლარებს ჩრდილოკავკასიელი უცხო ტომები დაიკავებდნენ და აითვისებდნენ აფხაზეთის შავი ზღვის მთელ სანაპიროს. სწორედ ამიტომაც შეუსიეს სეპარატიზმის, ნაციონალიზმისა და ექსტრემიზმის შხამით მოწამლული ათასობით დაქირავებული კაციჭამია მკვლელი აფხაზეთის ქართველობას.
მიუხედავად დროებითი სამხედრო წარუმატებლობისა, ქართველთა თავგანწირული წინააღმდეგობის შედეგად შეთქმულება ჩაიშალა, იგი ვერ განხორციელდა გათვალისწინებული რეჟისურის შესაბამისად, რადგან ბრძოლა აფხაეთის დაბრუნებისათვის არა თუ არასოდეს შემწყდარა, არამედ იგი ყოველდღიურად ახალ ძალას იკრებს და სულ უფრო მეტ საერთაშორისო მხარდაჭერას პოულობს, რისთვისაც განსაკუთრებული აქტიურობით იბრძვის ქვეყნის პოლიტიკური ხელმძღვანელობა.
გამოძიების მიერ შეკრებილი უტყუარი ფაქტობრივი მასალები დაედო საფუძვლად საქართველოს მთავრობის განცხადებებს, რომლებიც თავის დროს გამოქვეყნდა ინგლისურ, ფრანგულ, ესპანურ, რუსულ, არაბულ და სხვა უცხო ენებზე, ისევე როგორც აფხაზეთის საკითხებზე გაეროს ადამიანის უფლებათა დაცვის კომისიის და უშიშროების საბჭოს სხვა დოკუმენტებს. საქართველოს პრეზიდენტის ბაგონ ედვარდ შევარდნაძის სპეციალური განცხადება წინასიტყვაობით გავრცელდა უშიშროების საბჭოში გაეროს წევრ სახელმწიფოების კოპენჰაგენის უმაღლესი დონის შეხვედრაზე 1996 წლის მარტს, ევროპაში უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის მონაწილე ქვეყნების ბუდაპეშტის უმაღლესი დონის თათბირზე, დამოუკიდე ბ ე ლ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის მონაწილე ქვეყნების სახელმწიფოების ა და მთავრობის მეთაურთა შეხვედრებზე და სხვა უმაღლესი დონის საერთაშორისო შეხვედრებზე, სადაც მიღებული იქნა სპეციალური დოკუმენტები აფხაზეთის საკითხებთან დაკავშირებით.
როგორც თავში აღინიშნა, მთელმა მსოფლიომ უკვე დაინახა და გააცნობიერა აფხა8ეთში მომხდარი ტრაგედიის ჭეშმარიტი არსი, რაშიაც სხვებთან ერთად შეუდარებელი წვლილი შეიტანეს საქართველოს მწერლებმა, კინოჟურნალისტებმა, სწავლულმა იურისტებმა, საგამოძიებო მასალების ავტორებმა და სსვებმა. შეიქმნა არა ერთი ემოციურად მძიმე, მაგრამ ობიექტური დოკუმენტური ფილმი, დაისტამბა სპეციალური გამოკვლევები , მონოგრაფიები და სხვა. მაგრამ ყოველივე ეს დღეს უკვე ალბათ საკმარისი აღარ არის.
, საქართველოს პრეზიდენტის მიერ შექ მნილმა კომისიამ ხანგრძლივი და უმძიმესი შრომის შედეგად მოპოვებული ფრიად სოლიდური და უტყუარ მასალებზე დაყრდნობით დაამტკიცა, რომ აფხაზეთში სამხედრო კონფლიქტის დროს მართლაც პქონდა ადგილი ქართველი მოსახლეობის მიმართ გენოციდსა და ეთნიკურ წმენდას, რაც როგორც უკვე ითქვა, საერთაშორისო სამართლის მიერ კაცობრიობის წინააღმდეგ მიმართულ უმძიმეს დანაშაულადაა დაკვალიფიცირებული.
მსოფლიო საერთაშორისო პრაქტიკიდან გამომდინარე უკვე დროა და აუცილებელია კომისიის მიერ შეკრებილი მასალები წარედგინოს ჰააგის საერთაშორისო ტრიბუნალს. იმ შესაბამისი პროცედურების დაცვით, რაც ასეთ შემთხვევებშია გათვალისწინებული.
საქართველოს გენერალური პროკურატურა, როგორც ერთ-ერთი ძირითადი ავტორი 200-ზე მეგი გომისგან შემდგარი საგამოძიებო მასალებით მზადაა გამოვიდეს პააგის საერთაშორისო ტრიბუნალის წინაშე, როგორც ჩვენი ქვეყნის ნდობით აღჭურვილი ბრალმდებელი, და კანონიერების უმკაცრესი დაცვითა და სუფთა სინდისით დაუჭიროს მხარი აფხაზი სეპარატისტების მიმართ, უმძიმეს ბრალდებებს რათა მათ პასუხი აგონ ჩადენილი გაუგონარი ბოროტებისათვის, როგორც კაცობრიობის, ისე მთელი საქართველოს მოსახლეობის წინაშე.
