Вақт сиртмоғи билан боғлиқ фильмлар
Бугун сиз билан вақт сиртмоғи билан боғлиқ фильмларни кўриб чиқамиз. Бу турдаги фильмлар бир хил такрорланувчи циклга эга бўлиб, кўпинча персонажлар ушбу циклларга тушиб қолишади. Кўпчилигимиз эшитган "Суғур куни" фильмини шунга мисол қилсак бўлади. Бундан ташқари ушбу рўйхатидаги фильмлар "Кот Шрёдингера" ва "Мультиолам" каби илмий назарияларни ҳам кўришимиз мумкин.
Ушбу рўйхатдаги фильмларнинг айримларини олдин кўрганман, айримларини эса рўйхат тузиш учун махсус кўриб чиқдим ва улар ҳақидаги ўз фикримни ёздим. Бундан ташқари тузга рўйхатимдаги фильмларни янада яхшироқ очиб бериш мақсадида "Tarantinov" ва "Seb's" каналлари админлари менга ёрдамлашди.
Шундай бўлса-да мен эшитмай қолган, эътиборга лойиқ фильмлар бўлиши мумкин. Агар шундай фильмларни билсангиз изоҳларда ёзиб қолдирасиз деган умиддаман.
P.s. Бу шунчаки рўйхат кетма-кетликка эътибор бермайсиз.
"Исходный код" 2011 г.
Бугун сиз билан вақт сиртмоғи билан боғлиқ фильмларни кўриб чиқамиз. Тасаввур қилинг, сизда белгиланган вақт бор ва ушбу вақт ичида сиз поезддаги бомба қўйган одамни топишингиз керак. Топмагунингизгача ушбу ҳолат такрорланаверади, такрорланаверади, такрорланаверади...
Шахсан менга бу нарса тиббиётда дори ишлаб чиқаришда яхши натижа бермагунича у дорини ҳайвонда қайта-қайта синаб кўришни эслатади. Одамларда ҳам шундай тажриба ўтказилса нима дейсизлар? Сизни ўз хоҳишингизга қарши ушлаб ўтириб, натижа яхши бўлмагангача қайта-қайта синаб кўрилса. Бу масала Гарвард университети фалсафа фани маърузаларидан бирида айтилган троллейбус билан боғлиқ дилеммани эсга солади. Яъни битта одамнинг ҳаёти қолганларининг ҳаётини сақлаб қолиш учун қурбонлик қилишга арзийдими ёки йўқми? Нима бўлган тақдирда ҳам Джейк Джилленхол иштирокидаги ушбу фильм етарли даражада ишончли ва жиддий чиққан.
"Патруль времени" 2014 г.
Фильм вақт бўйича саёҳат қилиб ҳар хил терактларни олдини оладиган уюшма ходимларидан бири ҳақида ҳикоя қилади.
Мактаб пайтимда ушбу фильмни менга акам тавсия қилганди ва ўша пайти томошадан қандай ҳайратда қолганим ҳалигача эсимда.
Илм-фан томонидан ўз исботини топган бўлса-да, шундай жумбоқлар борки ҳалигача ҳар хил фалсафий талқинларга очиқ. Шулардан бири бўлган, илдизи Аристотелга бориб тақаладиган жумбоқни фильмда ҳам кўришимиз мумкин.
"Связь" 2013 г.
2013 премьера қилинган ушбу фильмда ҳам вақт сиртмоғини кўришимиз мумкин, лекин айнан бу сафаргиси мен кутмаган тарзда намоён бўлган.
8 та дўст кечқурун уларнинг бирини уйида зиёфатга йиғилишади. Қизиқ томони ўша кунги хабарларга кўра шаҳар устида комета учиб ўтиши айтилган. Балки шу сабабдандир қаҳрамонларнинг ўзини тутишида ва кайфиятида фарқ сезила бошлайди. Агарда Шрёдингер мушуги ҳақида эшитмаган бўлсангиз, фильм орқали сизда оз бўлса-да тасаввур уйғониши мумкин.
"Зависнуть в Палм-Спрингс" 2020 г.
Бу замонавий фантастика ва романтик комедия жанридаги, енгил ва қизиқарли фильм. Фильм сюжети тўй куни вақт ҳалқасига тушиб қолган йигит ва қиз ҳақида ҳикоя қилади.
Фильмдаги ҳазиллар яхши ёзилган ва сюжет ҳам анча қизиқарли. Кўпинча қайта-қайта такрорланиш усулини ҳаётнинг кулранг қисмини тасвирлаш учун ишлатишса, ижодкорлар бу сафар ушбу усулдан қаҳрамонлар ҳаётидаги бошқа муаммоларни очиб бериш учун фойдаланган.
Найлз ёши катта бўлса ҳам ҳали вояга етмаган ва барча нарсага енгил қарайдиган йигит. Унинг учун улғайиш, ўз ҳаёти учун масъулиятни бўйнига олишдан кўра чексиз бир хил кунларда яшаш афзалроқ. Сара учун эса бир хил кун такрорланиши, у ўтмишда қилган иши учун ҳар куни ўзини айбдор ҳис қилиб уйғонишини англатади. Уларни биргаликда бу ҳалқага тушиб қолиши нималарга олиб келиши мумкинлигини эса фильмни томоша қилиб билиб олишингиз мумкин.
"Беги, Лола, беги" 1998 г.
"Югур, Лола, югур" фильмининг номини ўзидан фильм темпи юқорилигини сезишингиз мумкин.
Лоланинг йигити жиноятчилар билан ўралашиб катта суммадаги пулларни йўқотиб қўяди. Агарда у 20 дақиқа ичида ушбу суммани топмаса жиноятчилар йигитини ўлдириши аниқ. Бундай вазиятда одамни ҳар бир кичик ҳаракати катта ўзгаришларга олиб келиши мумкин.
Фильмни "КиноПоиск" саҳифасининг "Кино мактабда ўрганиладиган фильмлар" рўйхатида кўриб қолгандим. Чунки ижодкорлар томошабин диққатини экранга михлаб қўйиш учун мусиқа, монтаж ва операторлик ишларини юқори даражада амалга оширганлар.
"Грань будущего" 2014 г.
Тақриз муаллифи: Seb's
Ерга ўзга сайёраликлар келишган, аниқлаштирадиган бўлсак улар яхши мақсадда келишмагани аниқ. Улар ер юзидаги аксарият шаҳарларни эгаллаб олишди, қолган шаҳарлар учун одамлар жанг қилишябти. Бизнинг қаҳрамонимиз билан эса жангда ғалати иш бўлди: ҳар куни жанг майдонида ҳалок бўлганида яна қайтиб ўша кунда уйғоняпти.
Аввало фильм ўта намунали блокбастер, ундаги Том Круз ўзининг сўнгги йиллар ичидаги энг яхши версияси бўлиб берган. Фильмдаги жанг саҳналари ўта креатив тарзда олинган. Том Крузнинг бунақа жанрдаги биринчи фильми эмас, масалан унинг ўзга сайёраликлар ҳақида "Война миров", ёки келажак ҳақидаги илмий фантастика "Обливион" фильмларидан ҳам хабардормиз. Лекин бу фильмда наригиларидан фарқли равишда бизга енгилгина юмор ҳисси қўшилган, мана шу томонлама фильм улардан устун туради менимча. Том Круз учун ажойиб шерик сифатида эса Эмили Блант матонатли аёл қаҳрамонлардан бирини гавдалантирган.
Фильм инсон ўз қўрқув ва заифликларини енгиб ўтиши ҳақида гапиради. Дастлаб оддий қонни кўриб ҳушини йўқотадиган Кейдж, фильм давомида ўз қўрувларини енгиб боради. Бекорга эмас бундай қуён юрак персонаж уруш ўчоғи ташлангани. Айнан жанг майдонида у қайта-қайта ўлиб тирилиб ўз хато ва камчиликларини тўғрилаб боради. Шундай қилиб фильм бизга қандай қилиб довюрак бўлишни, ундаги такрорланишлар эса хатоларда тўғри хулоса чиқаришни ўргатади.
"Временная петля" 2007 г.
Фильм хотини билан бирга ҳаёт кечираётган Эктор исмли одам ҳақида. Кунлардан бир куни у дам олиб, дурбини билан теварак-атрофни кузатиб ўтирганда тасодифан ўрмонда ярим яланғоч аёлга кўзи тушиб қолади. Кейинги қараганида эса унинг танасини ўт ўланлар орасида ҳаракатсиз ётганини кўради. Нима бўлди экан деб бориб кўрганида унга кутилмаганда нотаниш одам ҳужум қилади. Оёғидан шикаст еган Эктор жон сақлаб қолиш учун ўрмон кари томон қараб қочиб кетади...
Бу фильмни ҳам қандай якунланишини олдиндан тўлиқ билдим деб ўтиргандим, аммо эътиборга олмаган жойларим бор экан. Фильм яхши суратга олинган. Айниқса фильмда қўлланилган мусиқа зўр атмосфера берган. Филмдаги саспенс ҳам томошабин эътиборини ушлаб тура олади.
"Петля времени" 2012 г.
Келажакда вақт бўйича саёҳат қилиш имкони пайдо бўлган. Бу имкониятдан эса ваколатли одамлар ўз мақсадларида фойдаланишади. Мисол ёқтирмаган одамларни ўтмишга юбориб, уларни тарихдан ўчириб ташлаш учун. Бош қаҳрамон ҳам уларнинг қўлидаги инсонлардан бири бўлиб, ўтмишдан келганларни йўқотиш билан шуғулланадиган қотиллардан бири. Аммо, кунлардан бир куни у олдига юборилган одамни ўлдиришда хато қилиб қўяди...
Фильм бир марталик томошага тўғри келади деб ўйлайман. Интригали сюжет ва зўр актёрлар, мислол Джозеф Гордон-Левитт, Брюс Уиллис, Эмили Блант, Джефф Дэниелс, Пол Дано). Айниқса Гордон-Левитт ўзининг гримида жуда бошқача чиққан.
Унинг маъносига келадиган бўлсак, биз картинада орадан қанча вақт ўтган бўлса-да, ҳали ҳам ўз ўтмиши билан яшайдиган одамларни кўришимиз мумкин. Орамизда яқин инсонни йўқотиш нималигини билган ва билмаганлар бор. Фильм бизга бундай айрилик одам учун қанчалик оғир бўлиши мумкинлигини ва бу нарсага боғланиб қолиб қандай оқибатларга олиб келиши мумкинлигини кўрсатади.
"Где-то во времени" 2018 г.
Таксичи катта трассада йўлни давом эттирмоқда радиодан қандайдир ўзга сайёралиликлар ҳақида гапиришяпти. Йўлда унинг мижози бўлган чиройли қизни автомобилга миндиради. Суҳбатлашиб қанчадир масофа босиб ўтгандан кейин қиз йўқ бўлиб қолди. Таксичи катта трассада йўлни давом эттирмоқда радиодан қандайдир ўзга сайёралиликлар ҳақида гапиришяпти. Йўлда унинг мижози бўлган чиройли қизни автомобилга миндиради. Суҳбатлашиб қанчадир масофа босиб ўтгандан кейин қиз йўқ бўлиб қолди...
Фильм шу тариқа давом этади. Ушбу жанрдаги фильмларни кўриб чиққанимда у менга жуда бошқача туюлган ва ёққан эди. Сценарийни ҳам ёмон дея олмайман, аммо уни бошқача тарзда етказиб беришгани бироз хафа қилди. Менинг назаримда ижодкорлар позитив атмосферани фильмнинг керакмас қисмида беришган. Унинг шу жиҳати фильмни тўлиқ жиддий қабул қилишимга халақит берди, аммо ғоя жуда зўр.
"Довод" 2020 г.
Тақриз муаллифи: Tarantinov
Аксарият илмий-фантастик фильмлар каби Кристофер Ноланнинг “Ақида” филми сюжети ҳам ҳай-консепт асосида ривожланади. Ҳай-консептли фильмларда сюжет элементлари ушбу консептдагина мавжуд бўла олади. Бунга яққол мисол сифатида Ноланнинг “Мементо” фильмини келтириш мумкин. Унинг асосий твисти бизга фильм бошида тақдим этилган консепт туфайлигина томошабинни ҳайратда қолдиради. Агар фильм воқеалари одатий тарзда ривожланганида бу твист эмас, балки, экспозиция бўлиб қоларди. “Ақида” фильмида ҳай-конспет ўз квинтисенсиясига эришган дейиш мумкин. Чунки, фильмда персонажлар эмас, айнан консепт марказий элемент вазифасини бажаради.
Фильм томошабинларга вақт бўйлаб саёҳат қилиш мавзусига бўлган янгича қарашни намойиш этади. Унга кўра, келажакда одамлар вақт бўйлаб “саёҳат” қилишнинг ўзига хос услубини ўйлаб топишади. Бундай “саёҳат”нинг ўзига хослиги янги таймлайнга ўтган инсон ва предметларнинг инвертатсион ҳаракатда бўлишидир. Яъни улар учун олам, олам учун эса улар тескари равишда ҳаракат қилади. Бош қаҳрамонлар навбатдаги апокалипсиснинг олдини олиш учун шундай механизмдан фойдаланишади. Фильм сюжети айнан ушбу ўзига хос механика орқали илмий-оммабоп фильмлар орқали бизга таниш бўлган парадокс ва назарияларга, шунингдек, тақдир тушунчасига илмий изоҳ беришга ҳаракат қилади.
Одатда фильмлардаги ҳар бир саҳна икки вазифадан бирини бажаради: ёки сюжетни олдинга силжитиш, ёки персонажлар руҳияти ва эмоцияларини очиб бериш. Шунингдек, исталган фильм томошабинларда ҳиссиётлар уйғотиш учун ҳар иккала типдаги саҳналарга эга бўлиши талаб этилади. Бу икки критерияга жавоб бермайдиган саҳналар одатда кераксиз ҳисобланади ёки фильм атмосферасини кучайтиришга жавоб беради, арт-ҳаус жанридаги фильмлар бундан мустасно, албатта. Ноланнинг ушбу ижод намунасини эса, фақатгина биринчи элементдан иборат бўлган экспримент дейиш мумкин. Режиссёр эмоционалликдан консепт фойдасига онгли равишда воз кечган.
"Треугольник" 2009
Денгизга саёҳатга чиққан дўстлар кутилмаган тўфонга тушиб қолишади. Уларнинг қайиғига тўфондан шикаст етгач олдиларидан нотаниш кема чиқади. Кемага кўтарилгач у ерда ҳеч кимни аниқлашмайди, аммо ҳақиқатдан ҳам шундайми?
Тахминан фильмнинг 20-дақиқаларида фильм нима ҳақида эканлигини ва қандай якунланишини билиб бўлгандим. Балки шунинг учундир у менга ёқмади. Бундан ташқари бош қаҳрамондан ташқари қаҳрамонлар яхши очиб берилмаган. Худди фон учун қўшилгандек. Тўғри ижодкорлар бу нарсани атайлаб қилган бўлиши мумкин, аммо, фильмнинг сюжети шахсан мен учун оддийлик қилади ва ноодатий ҳеч нарса кўрмадим.
"Счастливого дня смерти" 2017 г.
Туғилган кунни ҳамма ҳар хил қабул қилади: кимдир хурсанд бўлса, кимдир бир йил қаридим деб сиқилади. Ҳатто нишонламайдиганлар ҳам топилса керак.
Фильмдаги қиз ҳам ўз туғилган кунини ёқтирмайди, шунинг учундир унинг туғилган кунига совға сифатида кимдир келиб уни ўлдириб кетади ва эртасига худди шу кун бошидан-бошланади.
Оддий чупа-чупс фильм, менга ёқмади. Кечга севган қизинг билан ўтириб томоша қилишга ёки ўзинг прикол учун кўришга тўғри келар. Аммо, нимадир оламан деб вақт сарфлашни маслаҳат бермайман. Чунки персонажлар ва уларнинг ҳаракати жуда шаблонлаштирилган. Ҳеч бир персонажга шахс сифатида қараб бўлмайди.
"Кровавый пунш" 2014 г.
Сюжет бўйича талаба кимёгар бола наркотик тайёрлаб бериш учун битта чиройли қиз билан наркодиспансердан қочади. Аммо, у билмайдики қизни психопат йигити бор. Улар биргаликда ўрмондаги уйга боришади аммо, ўртага пул ва шахсий муносабатлар аралашганлиги учун вазият таранглаша бошлайди.
Бу фильмни илк бор "Кинопуб" каналида эшитгандим. Фильм ҳақиқатдан ҳам арзонга суратга олингани сезилган. Актёрлар ижроси худди пародияга ўхшаб қолган. Лекин, сценарий жуда яхши ёзилган. Фильмни "қандай қилиб зўр сценарий билан ёмон фильм суратга олиш мумкин" деган рўйхатга қўшардим. Лекин, майда деталларига эътибор бериб кўрмасангиз филмдан мазза қилишингиз мумкин.
"День Курка" 2019 г.
Бу фильм ҳақида рўйхатга қўшиб лекин тўлиқ ёзмаётганлигимнинг сабаби уни тўлиқ томоша қила олмадим. Фильмни томоша қилишни 3 марта бошлагандим, аммо, ҳеч бири охирига етмади. Бунга сабаб биринчи вазиятда ишим чиқиб қолгани бўлса қолганларида ухлаб қолдим ёки зерикдим. Балки тўғри келмайдиган кайфиятда кўрганимдадир... агар шундай бўлган тақдирда ҳам уни бу яқин орада томоша қилиш ниятим йўқ. Агар фильмни яхши деб ҳисоблангиз ўз фикрингизни изоҳларда ёзиб қолдиришингиз мумкин.
"День сурка" 1993 г.
Фильмни эшитмаган одам бўлмаса керак. У бугунгача шу даражада оммалашганки, фильмнинг номи вақт сиртмоғи деган атамага синоним бўлиб қолган.
Фильм ҳалигача ўз актуаллигини йўқотмаган ва ҳозир ҳам шундай структурага эга фильмларни деярли барчасини ортда қолдиради. Бунга сабаб фильм ҳақиқатдан ҳам биз учун муҳим мавзуларни кўтарганлигидадир. Хар кунги будильник овозига асаб бузилиб уйғониш, тирбанд йўлда ишхонага бориш, у ерда ҳолдан тойгунча ишлаш ва яна уйга чарчаб келиб эртанги кунимиз яна шундай такрорланишини кутишимиз, қаҳрамон фильмда тушиб қолган циклдан фарқ қилмайди. Картина эса бизга ушбу цикл қандай тузилгани ва ундан чиқиш учун калитни қандай топишимиз мумкинлигини кўрсатиб берган.
Фил Коллинз фильм бошида, такрорланадиган кунга тушиб қолишидан олдин ҳам деярли шундай яшарди. У учун кўп нарсани қизиғи йўқ ва деярли ҳеч нарсани ҳис қилмасди. Албатта, уни ҳам қизиқтирадиган нарсалар бор, у ҳам ўзи. Бош қаҳрамонимиз ҳеч кимни ёқтирмаса-да ҳамма уни ардоқлашини истайди. Фильмда суғурни ҳам одамлар билан иши йўқ ва у ҳам ҳамманинг эътиборида. Айнан шунинг учун унинг исми суғурнинг лақаби билан бир хил қилиб қўйилган.
Энди тасаввур қилинг Фил каби шу даражада худбин одам, деярли ҳеч нарса юз бермайдиган, оддий бир суғур инидан чиқиши шаҳар учун глобал ҳодиса бўлган жойга тушиб қолди. У бундай оддий ҳодиса ҳақида репортаж олиб бориш унинг журналистлик даражасига тўғри келмайди деб ҳисоблайди. Лекин, тақдир ҳазилини қарангки унинг пешонасига, ҳар тонг "Суғур куни"да уйғониш битилган.
Қаҳрамонни бир кунда такрорланиб қолиб кетиши унга ўз ҳаёти ҳақида хаёл суришга имкон берган. Бошида бу нарса у учун кўнгил хушликдек кўринади, аммо, одам тинимсиз кўнгил хушликлардан ҳам безиб бошлайди. Бизнинг ички хоҳишларимиз билан ҳаёт тарзимиз тўғри келмаса, одам стрессга, кейинчалик эса депрессияга тушиши аниқ. Бир хил ҳаётдан тўйиб кетган Филл юз марталаб ўз жонига қасд қилишга ҳам уриниб кўради. Барча уринишлари ўхшамаганидан кейин у худди адашган ўғил каби ортга қайтади. У шу пайтгача эртанги кун келмаслигини билиб, шунга мутаносиб яшаб турган бўлса, энди бундай бўлишини билишидан қатъи назар у худди эртанги кун келадигандек яшашни бошлайди. Энди бошқаларни эътиборини олиш эмас, балки ўзи бошқаларга эътибор бериб яшаб кўради. У ҳар куни автомобили балони тешилиб қолган аёлларга ёрдам беради, ҳар куни кўчадаги дайдини ҳаётини сақлаб қолади ва ҳар куни дарахтдан йиқилаётган болани қутқаради.
Шундай қилиб Филнинг ўзи ўзгарган ҳолда ўз ҳаётини ўзгартиришга мушарраф бўлади. Кўпчилик такрорланиб турган ҳодисалар олдин ҳам такрорланган, ҳозир ҳам такрорланяпти ва кейин ҳам такрорланса керак. Шунинг учун уларга нисбатан биз муносабатимизни ўзгартириш керакдир? Балки биз ҳам суғур ва фильм қаҳрамони каби қиш чексиз давом этмаслиги учун ўз соямизга нигоҳ ташлаб кўришимиз керакдир...
- Ажойиб кун бўлди! Афсус, ҳаммаси ҳам шундай бўла олмайди...
- Бўлиши мумкин. Аммо бунинг учун ҳаракат қилиш керак.
Рита Хэнсон, Фил Коннорс