Python o'zgaruvchilar

O'zgaruvchilarni yaratish

O'zgaruvchilar ma'lumotlar qiymatlarini saqlash uchun ishlatiladigan 'qutilar' deb atash mumkin. Boshqa dasturlash tillaridan farqli o'laroq, Python o'zgaruvchini e'lon qilish uchun hech qanday ortiqcha buyruq talab qilmaydi.

• O'zgaruvchi birinchi marta unga qiymat bergan paytingizda yaratiladi.

x = 5
y = "John" 
print(x)
print(y)

----> O'zingizni sinab ko'ring <----

• O'zgaruvchilarni biron bir aniq turi bilan e'lon qilinishi shart emas va ular o'rnatilgandan keyin ham turini o'zgartirishi mumkin, masalan:

x = 5            # x ning turi - int(ya'ni butun son)
print(x) 
x = "Sayyora"    # y ning turi - str(ya'ni matn, yoki harflar birikmasi)
print(x) 

str - inglizchada string - harflar birikmasi degani. Yuqoridagi misolda ko'rinib turibdiki, x o'rgaruvchisi avval son qiymatni qabul qildi, keyin esa o'zgaruvchi matn turidagi qiymatga ega bo'ldi. ----> O'zingizni sinab ko'ring <----

x = "John"
# quyidagi bilan bir xil
x = 'John'

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

O'zgaruvchilarning nomlanishi

O'zgaruvchi qisqa nomga ega bo'lishi mumkin (masalan, x va y) yoki uzunroq nomlanishi (yosh, ism, kasb) ham mumkin. Python o'zgaruvchi nomlari uchun qoidalar:

• O'zgaruvchan nom harf yoki pastki belgidan boshlanishi kerak
• O'zgaruvchi nom raqam bilan boshlanmaydi
• O'zgaruvchi nomi faqat harfli-raqamli belgilardan va pastki chiziqlardan iborat bo'lishi mumkin (A-z, 0-9 va _ )
• O'zgaruvchi nomlari katta-kichiklikni harflarni hisobga oladi (yosh, Yosh va YOSH - uchta alohida o'zgaruvchilardir)

*** O'zgaruvchilarni nomlashda katta-kichik harflarni hisobga olish kerakligini unutmang!

# To'g'ri nomlangan o'zgaruvchilar:
 meningismim = 'Jasur'
 meningismim = 'Jasur'
 meningismim = 'Jasur'
 meningIsmim = 'Jasur'
 MENINGISMIM = 'Jasur'
 MeningIsmim1 = 'Jasur'
 
# Noto'g'ri nomlangan o'zgaruvchilar:
1mening_ismim = 'Jasur'
mening-ismim = 'Jasur'
mening ismim = 'Jasur'

Avval not'g'ri nomlangan o'zgaruvchilarni # belgi orqali izoh sifatida belgilab, to'g'ri nomlangan o'rgaruvchilarni tekshirib oling. Keyin esa, to'g'ri nomlanganlarini izoh sifatida belgilab noto'g'ri belgilangan o'zgaruvchilarni "RUN" tugmachasini bosib tekshirib ko'ring. ----> Vazifani bajarish uchun <----

Bir nechta o'zgaruvchiga qiymat berish

• Python sizga bir qatorda bir nechta o'zgaruvchiga qiymatlarni belgilashga imkon beradi:

x, y, z = "Olma", "Banan", "Olcha"
print(x)
print(y)
print(z)

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

• Va shu bilan birga, bitta satrda bir nechta o'zgaruvchilarga bir xil qiymatni tayinlashingiz mumkin:

x, y, z = "Apelsin"
print(x)
print(y)
print(z)

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

O'zgaruvchilarning qiymatlarini konsolda chiqarish

• Python-dagi print() funksiyasi ko'pincha o'zgaruvchilarni konsolda chiqarish uchun ishlatiladi. String (harfli birikmalar yoki matn) va o'zgaruvchining qiymatini birlashtirish uchun Python + belgisi ishlatadi:

x = "Python"
print(x + " - ajoyib dasturlash tili!")

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

• Shuningdek, siz bir o'zgaruvchiga ikkinchi o'zgaruvchini qo'shish uchun ham + belgisini ishlatishingiz mumkin:

x = "Python"
y = " - ajoyib dasturlash tili!"
z = x + y
print(z)

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

• Raqamlar uchun + belgisi matematik qo'shish belgisi vazifasini bajaradi:

x = 5
y = 10
print(x + y)

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

***Lekin agar siz string (matn) va raqamni birlashtirishga harakat qilsangiz, Python sizga xatolik chiqarib beradi :

x = 5
y = 'Python'
print(x + y)    # Xatolik yuz beradi

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

Global o'zgaruvchilar

Funksiya tashqarisida yaratilgan o'zgaruvchilar (yuqoridagi barcha misollar singari) global o'zgaruvchilar deb nomlanadi.

• Global o'zgaruvchilardan funksiyalar ichida ham, tashqarisida ham foydalanishi mumkin, masalan:

x = "Python"
 
def mening_funksiyam():
    print(x + " - ajoyib dasturlash tili!")
    
mening_funksiyam()

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

Bu yerda x o'zgaruvchisi global o'zgaruvchi hisoblanadi, shuning uchun uni funksiya ichida ham, tashqarisida ham ishlatishingiz mumkin, va hattoki, boshqa funksiyalar ichida ham ishlatsa bo'ladi. Aytgancha, e'tibor bering: print() funksiyasidan oldin 4 ta bo'sh joy tashlab ketdim, nima uchun deb o'ylaysiz? Agar javobini topolmasangiz, telegram guruhda muhokama qiling. Funksiyalar haqida batafsil ma'lumot keyingi darslarda.

# Global o'zgaruvchiga o'xshash nom bilan funktsiya ichida boshqa 
# o'zgaruvchini yarating
  
x = "Python"

def mening_funksiyam():
    x = "Java"
    print(x + " - ajoyib dasturlash tili!")
    
mening_funksiyam() 
 
print(x + " - ajoyib dasturlash tili!")

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

Global Kalit so'zi

Odatda, biror funksiya ichida o'zgaruvchini yaratganingizda, u o'zgaruvchi lokal (mahalliy) bo'lib, uni faqat shu funktsiya ichida ishlatish mumkin.

• Funktsiya ichida global o'zgaruvchini yaratish uchun siz global kalit so'zdan foydalanishingiz mumkin.

# Agar siz global kalit so'zdan foydalansangiz, o'zgaruvchi 
# global darajaga ega bo'ladi
 
def mening_funksiyam():
    global x
    x = "Python"
    
mening_funksiyam()
 
print(x + " - ajoyib dasturlash tili!")

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

• Bundan tashqari, agar biror funksiya ichida global o'zgaruvchini o'zgartirish zarur bo'lsa, global kalit so'zdan foydalaning.

# Funksiya ichida global o'zgaruvchining qiymatini o'zgartirish uchun 
# global kalit so'zdan foydalaning
 
x = "Python"
 
def mening_funksiyam():
    global x
    x = "Java"
    
mening_funksiyam()
 
print(x + " - ajoyib dasturlash tili!")

----> O'zingiz sinab ko'ring <----

Ushbu darsimiz o'z yakuniga yetdi va sizga ma'qul bo'ldi deb umid qilaman, fikrlaringizni pastroqda yozib qoldirishingiz mumkin. Savollaringizni telegram gurhimizda muhokama qilishingiz mumkin