Асы үстіртіндегі петроглифтер

Қазақстандағы ең биік тау петроглифтік кешендерінің бірі – Асы үстіртіндегі сызбалар шоғыры.👍
Асы үстірті Алматыдан 80 шақырым жерде, Іле Алатауының шығыс бөлігінде орналасқан, солтүстігінде Қараш жоталары мен оңтүстігінде Сарытау жоталары жатыр. Асы өзені бүкіл үстірт арқылы ағып жатыр. Үстірттің ұзындығы 40 шақырымдай, ені 8 шақырым. Үстірт бойындағы жол батыста Түрген шатқалы мен шығыста Бартоғай су қоймасын қосады.
Үстірт теңіз деңгейінен 2500-2600 метр биіктікте орналасқан. Үстірттің ең биік нүктесі – 2750 метрде академик Түкен Биғалиұлы Омаров атындағы Ассы-Түрген обсерваториясы орналасқан.🫶
Қазір Асы үстірті туристер көп келетін жерлердің бірі, әрі жазда жаппай мал жайылатын үлкен жайлау. Бірақ мұнда адамдар ерте заманнан бері өмір сүріп келеді. Үстіртте көптеген қорғандар бар. Археологтар соңғы қола және ерте темір дәуіріне жататын Асы-1 және Асы-2 қоныстарын зерттеді.🤔

Мұнда да сызбалардың бірнеше шоғыры табылды, олардың көпшілігі қола және ерте темір дәуіріне жатады. Негізгі сюжеті жануарлар – тау ешкілері, бұғылар, түйелер, иттер. Сондай-ақ салт аттылар мен әртүрлі салт көріністеріндегі адамдардың бейнелері, аң аулау, киелі салт-дәстүрлер көріністері бар.
Петроглифтер Бартоғай су қоймасынан шығатын жолдан басталады. ☝️ Дәл көтерілгенде үстірттегі жолды белгілеп тұрған тау ешкісі кездеседі. Үстірттің ең басында жатқан жартастарда түрлі аңдар мен салт аттылардың бейнелері де бар. Ондағы бейнелер шашыраңқы және патинамен жабылған тастарға салынған. Үстірттің көлемін ескерсек, онда әлі зерттелмеген көптеген құпиялар бар екенін сеніммен айта аламыз. Өйткені археологтардың ашқан әрбір жаңалықтары ежелгі дәуірдегі үстірттің киелі табиғаты туралы айта беруге мүмкіндік береді. 😉
Суретті түсірген Сергей Алексеенок