Тарихи жады қалай жойылады
Бұған дейін біз Қазақстанның бірегей петроглифтік кешендерін сақтау жолындағы апатты жағдай туралы жазған болатынбыз.😢 Іс жүзінде жойылған Арқарлы кешені, айтарлықтай зардап шеккен Аққайнар қасиетті орны. Біржола жоғалған мәдени-тарихи мұралардың тізімі қазір жарылыс жұмыстары жүргізіліп жатқан тағы бір археокешенмен толықтырылуы мүмкін.🙁
Жергілікті экоактивист, "Алтын адам Жетісу шеберлер орталығы" ҚБ басшысы Дина Серікованың үндеуінен кейін сенбі күні "Петроглиф аңшылары" қоғамдық бірлестігінің командасы Талдықорғанға бет түзеді.👍
Мұның себебі қаладан бірнеше шақырым жерде тарихи ескерткіштердің варварлық жойылуы болды. Мұнда қала тұрғындарының сүйікті орындарының бірі - алыстан үлкен тасбақаға ұқсайтын “Тасбақа" деп аталатын тас массиві орналасқан. Өкінішке орай, оған тау-кен жұмыстарымен айналысатын компаниялардың бірінің көзі түсіп, соңғы уақытта ол жерде тау жыныстарының жарылыстарын қамтитын белсенді жұмыстар жүргізілуде.
Қалаға іргелес аймақта өндірудің бұл әдісі әрине күмәнді. Бірақ бұл аймақ ірі археологиялық кешен болғандықтан, жағдай одан сайын күшейе түседі. Оған ежелгі қоныстар, сақ қорғандары және қола дәуірінен бастап орта ғасырларға дейінгі петроглифтердің ерекше қоры кіреді.
Жарылыс жұмыстары қазір осы кешенге кіретін төбелердің бірінде жүріп жатыр. Жарылыстардың дәл ортасында, үлкен тау жыныстарының арасында петроглифтерге толы бір панно таңғажайып түрде сақталған. Олардың қаншасының түп тамырымен жойылғанын тек болжап қана біле аламыз.🤷♀️
Жергілікті белсенділердің арқасында “Петроглиф аңшылары" жақын маңдағы шоқыларға жылдам барлау жүргізді. Еріктілерге сұлулығы мен мазмұны жағынан ерекше бірнеше үлкен қорды табу үшін екі сағат жеткілікті болды. Сақ бұғыларының шоғыры, түркі шабандоздарының көрінісі өзінің қайталанбас көркемдік сұлулығымен тамсандырады. Олардың арасында ерекше жұмбақ суреттер де бар. Сонымен, түркі панносында ат үстінде тұрған Күн құдайы, оған бағытталған садақшы бейнеленген. Қазір мамандар еріктілер жинаған материалды зерттеп жатыр.🙏
Төбенің етегінде орналасқан сақ қорғандарының тағдыры да үрей туғызады. Еріктілер бульдозермен ескірген әдіспен жүргізілген қазба жұмыстарының бірінің куәсі болды. Сонымен қатар, қараңғы түскенде, бұл қазба ауыр техниканың көмегімен жабыла бастады. Жұмысшылардың айтуынша, олардың барлық рұқсаттары бар.
Еріктілер мен белсенділер кешендегі жұмыстарды шұғыл тоқтатуға шақырады. Кешеннің шекаралары мен оның мәдени-тарихи құндылығын бағалай отырып, мұқият сараптама жүргізу қажет. Егер мұндай сараптама жүргізілген болса, оны кім және қалай жасағанын анықтау керек. Шынында да, турасын айтқанда біздің көз алдымызда тарихи жадымыз бен халқымыздың мәдени коды жойылып бара жатыр. 😞
Фото: Сергей Алексеенок, Ольга Гумирова
