Сауысқандық петроглифтері
Біз Қазақстандағы петроглифтердің ірі шоғырлары туралы айтуды жалғастырамыз. Сауысқандық шоғыры Қызылорда облысы, Бала-Сауысқандық тауларында, Ұлы Қаратау жотасының солтүстік-батыс бөлігінде орналасқан. 👍
Ескерткіш 2004 жылы М.Елеуов (отряд бастығы С. Мургабаев) жетекшілік ететін Тұран археологиялық экспедициясымен ашылған. 2005-2014 жылдар аралығында З.Самашевтың жетекшілігімен шоғырды зерттеу жұмыстары жүргізілді. Соның негізінде З.Самашев, С.Мургабаев және М.Елеуовтің «Сауысқандық петроглифтері» кітабы жарық көрді (кітаптың сілтемесін комментарийлерде қалдырамыз).🙏
Қазіргі уақытта ғалымдарда 500 гектар аумақты қамтитын 10 000-ға жуық сурет бар. 😮
Ғалымдар Сауысқандық петроглифтерін Қазақстандағы ең көне ескерткіштердің бірі деп санайды. Алғашқы суреттер ерте қола дәуіріне жатады. Кешеннің петроглифтерінің ерекшелігін олардың жасынан ғана емес, көлемінен де байқауға болады. Кейбір сызбалар 4 метрге дейін жетеді.☝️
Орындау техникасы қызық. Сызу арқылы жасалған миниатюралар кездеседі. Үлкен суреттер пикетинг арқылы жасалған - әртүрлі тереңдіктегі және өлшемдегі нүктелер. Кейбір сызбаларда екі техника да қолданылған, олардың арасында аяқталмай қалғандары да кездеседі, бұл ғалымдардың пікірінше, суретшінің сәтті шешімі.
Жануарлардың бейнелері өте көп, түйе, тек, арқар, ешкі, өгіз сияқты шөпқоректілермен қатар қасқыр, ит тектес жыртқыштар да кездеседі. Сонымен қатар ғұрыптық көріністер, антропоморфтық бейнелер, арбалар көптеп кездеседі.
Сондай-ақ күн белгілері, «Күн Құдайы», қола дәуірі мен орта ғасырлардағы үйлер мен киіз үйлердің суреттері бар.
Өкінішке орай, бұл шоғырларға да қауіп төніп тұр. Бірегей сызбалардың асты-үстіне жазу қалдырған вандалдардан басқа, шоғыр ванадий өндіруге арналған жарылыс жұмыстарынан зардап шегуде. 😕
Сауысқандық петроглифтерін сақтау мәселесі бұқаралық ақпарат құралдарында бірнеше рет көтерілді. 2023 жылы Сауысқандық петроглифтерін қорғауға осы жерлердің тумасы, ҚР Парламенті Мәжілісінің депутаты Мұрат Әбенов қосылды.👌
Суретті түсірген Анель Айбасова.
https://www.academia.edu/30757534/Петроглифы_Сауыскандык_2014
