Хаома сусынының құпиясы
Біз бұған дейін ұрыс алаңын бейнелейтін және салт-дәстүр көріністерімен бірге жартас өнеріндегі орталық тақырыптардың бірін алатын аңшылық көріністер туралы жазған болатынбыз. Сондай көріністердің кейіпкерлерінің бірі – осы жерлерде мекендейтін жануарлар. Жануарлар көбінесе бөлек бейнеленген. Ежелгі суретшілердің туындыларында өсімдіктер дәл бұлай көрініс бере алмайды. Басқа көріністермен бірге салынған және жеке-жеке суреттейтін жағдайлар сирек кездеседі. Бірақ флора өкілдері жартас кескіндеме өнерінде өзіндік, көрінбейтін рөл атқарады. Бұл ғұрыптық көріністер мен адамдардың, атап айтқанда ерте темір дәуірінде өмір сүрген адамдардың жалпы дүниетанымы.☝️
Бұған Ephedra equisetina Bunge - (эфедра қырыққұйрығы, тау эфедрасы, кузьмич шөбі, қылша) сияқты өсімдіктерді жатқызуға болады. Қазақстанның көптеген киелі жерлерінде кеңінен өседі. Бұл шөптің емдік қасиеттері, оның ішінде орталық жүйке жүйесіне әсер ететін ынталандырушы әсері ежелден белгілі.
Бір қызығы, археологтар петроглифтерді эфедра өсетін жерлерде байқайды.🤗
Бұл ежелгі сақтардың бүкіл отбасына атау берген хаома жұмбақ сусынының негізгі компоненттерінің бірі болған эфедра деген нұсқа бар. Олар, ежелгі тарихшылардың куәлігі бойынша, Арал өңірінде өмір сүріп, бұл сусынды ғұрыптық мақсатта пайдаланған.
Оны сол кезде қазіргі Орталық Азия елдерінің территориясын мекендеген туысқан арийлік діндер тобының өкілдері де тұтынған. Ирандықтар (хаома) мен үндістер де (сома) бұл қасиетті сусынды өте жоғары бағалаған. 🙏
Өсімдік емдік мақсатта, соның ішінде әскери медицинада ауыруды басатын, әрі залалсыздандырушы және тоник ретінде қолданылған болуы мүмкін.
Зерттеулер мен осы өсімдікке арналған нұсқалар туралы толығырақ білгісі келетіндерге Казим Абдуллаевтың “Ежелгі Орталық Азиядағы хаома культі” монографиясын ұсынамыз. Автор жайлы, осы және оның басқа да кітаптары туралы ақпаратты интернеттен таба аласыз.😉
Еске сала кетейік: біз үшін ата-бабаларымыздың қалай өмір сүргенін және не істегенін білу маңызды, бірақ оны өзіміз қайталаудың қажеті жоқ.🫶
