Siyrat darsi №-1
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barokatuh! Bugungi mavzumiz: "Payg'ambarlik arafasidagi dunyo". Bu juda muhim mavzu, chunki biz Islom paydo bo'lishidan oldin dunyoda bo'lgan sharoitni bilishimiz kerak. Arabiston yarim orolini qaysi davlatlar qurshab olgan, ularda qanday siyosiy va ijtimoiy holat hukmronlik qilgan, diniy sharoit qanday bo'lgan. Islomning paydo bo'lishi bilan nimalar o'zgarganini tushunish uchun.
O'sha paytda eng qudratli davlatlardan biri Sharqiy Rim imperiyasi, uni Vizantiya deb ham atashgan. Ushbu davlatning poytaxti Konstantinopol edi. O'sha paytlarda Rim imperiyasi xristianlikni qabul qildi va davlatdagi vaziyat o'zgardi. Rim imperiyasining tarkibiga Yunoniston, Bolqon yarim oroli mamlakatlari, Kichik Osiyo, butun O'rta er dengizi, Shimoliy Afrika, shuningdek Falastin va Misr kirardi. Eng qudratli davlat bo'lishiga qaramasdan bu davlat ichida zolimlik, zo'lm hukmronlik qilardi. Xalq taziyiqqa uchragan, katta soliqlar to'lashga majbur qilingan va natijada doimiy tartibsizliklar bo'lib turar edi. Odamlarni ushbu ijtimoiy va iqtisodiy muammolardan chalg'itish maqsadida, davlatda diniy aqidaparastlik va turli xil ko'ngil ochar narsalar o'ylab topilgan edi.
Vizantiya imperiyasining bir qismi bo'lgan Misrda o'zboshimchalik va zo'ravonlik kuchayib ketgan edi , kelib chiqishi va diniy etiqodi tufayli odamlar ko'plab taqiblarga uchrashardi. Misr Vizantiyaning o'ziga xos muhim qismi bo'lib, tabiiy boyliklarga boy edi.
Iqtisodiy ahvol juda og'ir edi, odamlar qarzlarini to'lash uchun ba'zan o'z farzandlarini sotishga majbur bo'lishardi.
O'sha davrning eng qudratli davlatidan yana biri bu - Fors imperiyasi edi. Fors imperiyasi, juda katta hududni o'z ichiga olardi. Fors imperiyasining boshqalardan farqli tomoni , davlatda turli xil dinlar va diniy oqimlar mavjud edi. Bulardan asosiylari zardushtiylik, maniylik va mazdakiylik edi. Masalan, mazdakiylikda mulk va xotinlar umumiy sanalgan. Bu esa faxshni (buzuqlikni) din tomonidan ma'qullangan ko'rinishi edi. Talonchilik, yerlarni egallab olish holatlari aholi orasida doimiy tartibsizliklarni vujudga keltirgandi.
Fors imperiyasida boshqaruv shakli irsiy monarxiya edi. Hukmdorlar Xudo tomonidan kelgan va benuqson bo'lgan odamlar deb hisoblangan. Mamlakatdagi barcha boyliklarni o'ziniki hisoblashgan. Dehqonlar har doim qurquv va taqib ostida bo'lishgan.
Ta'kidlash joizki, Vizantiya va Fors imperiyalari o'rtasida yillar davomida ko'plab qonli tuqnashuvlar bo'lib kelar edi.
Bu urushlarda g'alaba ikki tomon o'rtasi almashinib to'rardi.
VI asrdagi Hindiston - bu ijtimoiy va ma'naviy sohalarda siyosiy tanazzulga uchragan davlat edi. Nopoklik hatto ibodatxonalarga ham etib bordi. Din turli xil faxsh (buzuqliklarni) ilohiylik darajasiga ko'tardi . Ayollar hech qanday qadr-qimmatga ega emas edi va ko'pincha erining o'limidan keyin ayolini qushib yoqib yuborishardi.
Hind jamiyatida tabaqalarnish juda ko'chga kirgan edi . Ya'ni odamlar kelib chiqishiga qarab, yo'qori va past tabaqalarga ajratilardi. Bir tabaqa vakili boshqa tabaqaga qushilishi mumkin emas edi. Hind jamiyatidagi eng yuqori tabaqa vakillari bu "brahmanlar"hisoblangan. Ular alohida hurmatga sazovor kishilar sanalalib , diniy marosimlarni o'tqazish huquqi vaqatgina ularga tegishli edi. Ular ko'p sonli odamlarni o'ldirishsa ham, ular qotillik uchun jazoga tortilmas va boshqa tabaqa vakillari ularga tegishga haqli emas edi. Ulardan quyi tabaqada jangchilar, "kshatriyalar" edi va ulardan pastda dehqonlar va savdogarlar tabaqalari turishardi. Hind jamiyatidagi eng past tabaqada xizmatkorlar, "Shudr"lar to'rardi. Xudo ularni o'z oyoqlaridan yaratdi, deb hisoblashardi va shuning uchun ularga odamlarga xizmat qilishdan boshqa hech narsa qilish huquqi berilmagandi.
Bir so'z bilan aytganda Islom dini paydo bo'lishidan oldin din sohasi o'z mafqiyini yo'qotdi. Din turli xil falsafiy fikrlar va odamlar tomonidan o'ylab topilgan dinlar bilan to'lib ketdi. Natijada, din odamlarning hayotiga ta'sir qilmay qo'ydi , axloqlarini tuzatmay va Xudo bilan munosabatlarni tartibga solmay qo'ydi.
“Darhaqiqat, men bandalarimni tavhidga¹ intiluvchan qilib yaratdim. Darhaqiqat , ularga shaytonlar kelib, ularni o'z dinlaridan adashtirishdi va ularga halol qilgan narsalarimdan ularni qaytarishdi. Va ularga men buyruq bermagan ishga , menga shirk² keltirishni buyurishdi. ."
Darhaqiqat
Din sohasidagi ushbu vaziyatni ifodalovchi Payg'ambarimiz ﷺ tomonidan aytilgan hadisda Alloh taolo shunday deydi:
“Darhaqiqat, men bandalarimni tavhidga¹ intiluvchan qilib yaratdim. Darhaqiqat , ularga shaytonlar kelib, ularni o'z dinlaridan adashtirishdi va ularga halol qilgan narsalarimdan ularni qaytarishdi. Va ularga men buyruq bermagan ishga , menga shirk² keltirishni buyurishdi. ."
(muslim 5109)
Albatta, Alloh er yuzidagi odamlarga qaradi va ularni arablardan bo'lganlarini ham, arablardan bo'lmaganlarini ham yomon ko'rdi. Faqatgina "Ahli kitoblar"ning ba'zilari bundan mustasino edi. Ushbu hadis din sohasidagi vaziyat o'ta fojiali ekanligini ko'rsatmoqda. Ilohiy vahiylar (Allohning kitoblari) o'zgartirilgandi, odamlar haqiqiy dindan chiqib ketishdi va Alloh Taoloning dinini yangilaydigan , Allohning vahiysini olib keluvchi va odamlarni zalolatdan qo'tqarib yolg'iz Yaratganga sig'inishga da'vat qiluvchi yangi payg'ambar kerak edi.
¹- Tavhid” biron narsani yagonalikni nisbat berish, undan ko‘plikni inkor etishni bildiradi. Shar’iy istilohda tavhid Alloh shirk keltirishdan yiroq yurish, zotida, ismlarida, sifatlarida, ishlarida, hukmlarida U Zotning sherigi yo‘qligiga iqror bo‘lishdir.
²- "Shirk"-Allohning sherigi bor deb bilish, koʻpxudolilik. Islomga koʻra, Allohdan boshqa "iloh"larga, shuningdek, butlar va odamlarga sigʻinish katta gunoh, kufr hisoblanadi. Allohdan oʻzgaga sig'inuvchilar mushrikdirlar. Qurʼonga koʻra, Shirk kechirilmaydigan gunoh hisoblanadi
Shartli belgilar:
Sallollohu aleyhi va sallam - ﷺ