Марказий банклар олтинга ўтмоқда: бу долларнинг ҳукмронлигига таҳдид соладими?

Illustration: Vincent Kilbride

Дунё марказий банклари яна олтинга қайта эътибор қаратмоқда, гўё олтин барқарорликнинг асосий кафолати бўлган даврга қайтаётгандек. Бироқ бу сафар олтин шунчаки ишончлилик рамзигина эмас, балки молиявий хавфсизлик воситасига айланди. Захира валюталари орасида узоқ вақт давомида мустаҳкам етакчи бўлиб келган АҚШ доллари янги воқеликка дуч келмоқда: мамлакатлар Америка молия тизимларидан тобора кўпроқ мустақил бўлишга интилиб бормоқда.

Сўнгги йилларда, айниқса 2022 йилдаги воқеалардан кейин, АҚШ ва унинг иттифоқчилари Россияга қарши санкциялар киритганда, олтинга бўлган қизиқиш кескин ортди. Хитой, Ҳиндистон, Туркия каби мамлакатлар иқтисодиётни ташқи таъсирлардан ҳимоя қилиш мақсадида ўз олтин захираларини жадал суръатда кўпайтирмоқда. Олтиннинг жозибадорлиги шундаки, унинг жисмоний захирасини сиёсий таъсирдан холи ҳолда ишончли тарзда сақлаш имконияти мавжуд.

Бразилия, Россия, Ҳиндистон, Хитой ва Жанубий Африка (БРИКС гуруҳи) каби етакчи иқтисодиётлар бундан ҳам илгарилаб кетмоқда: улар халқаро ҳисоб-китобларни долларсиз амалга ошириш усулларини ишлаб чиқишмоқда. Тўлиқ мустақил тўлов тизимларига ўтиш учун мамлакатлар ўртасида янада кўпроқ ишонч ва ҳамкорлик зарур, бироқ бу йўналишда дастлабки қадамлар аллақачон қўйилган.

Шубҳасиз, доллар ҳамон асосий захира валютаси бўлиб қолмоқда ва унинг ўрнини бир зумда ўзгартириш мумкин эмас. Бироқ, олтин ва муқобил валюталарга аста-секинлик билан ўтиш - бу АҚШ учун огоҳлантирувчи сигнал ҳисобланади. Келажакда тобора кўпроқ мамлакатлар доллардан молиявий мустақилликка интилиши эҳтимоли бор, бу эса жаҳон иқтисодиётида жиддий ўзгаришларга олиб келиши мумкин.

The Economist газетасининг 2024 йил 24 октябрдаги "The blistering rally in gold augurs ill for the power of the dollar" мақоласи асосида.

https://www.economist.com/leaders/2024/10/24/the-blistering-rally-in-gold-augurs-ill-for-the-power-of-the-dollar