Жыйырма алтынчы матн
Истиьананын далили болсо, Анын Сөзүнөн: жалгыз Сага сыйынабыз жана Сенден гана жардам сурайбыз. Хадисте: Аллахтан гана жардам сура.
ШАРХ
Абдул-Мухсин ибн Мухаммад ибн Абдур-Рахман ибн Касим
Истиьана (жардам суроо) ибадат
Истиьана - жардам суроо дегенди билдирет. Мунун мааниси Аллахка болгон ыйман - ишеним жана Ага толук кичи пейилдүүлүк менен таянууну өзүнө камтыйт. Ибн Кайим رحمه الله айтты: “Истиьана - Аллахтан жардам суроо, үч ишти; Ага толук кичи пейил болуу, Ага чыныгы ишеним менен ишенүүнү жана Ага таянууну өз ичине камтыйт. Ким ушул үч нерсени өзүндө ырастаган абалда, Аллахтан башкадан жардам сураса, башканы Аллахка ширк кылган болот”--Мадарижус-Саликиин: 1/74. Жардам суроо ибадат түрлөрүнөн экендигине далил…“Анын Сөзүнөн: жалгыз Сага сыйынабыз - ибадатта Сени гана жалгыздайбыз - жана Сенден гана жардам сурайбыз - махлуктардан эмес, бир гана жалгыз Өзүндөн гана жардам сурайбыз”. ибадаттан сон, “жардам суроо” айттылды. Негизинен бул да, ибадатка кирет. Мунун себеби, пенде бардык ибадаттарда Аллахтан жардам суроого муктаж. Анткени Аллах Өзү жардам бербесе, пенде өзү каалаган Аллахтын буюруктарын аткарууну, кайтарганынан тыйылууну орундай албайт. Демек, биринчиси ширктен, экинчиси өзүнүн күч-кубатынан кол үзү. Диндин максаты болсо, ибадат жана истиананын үстүнө курулгандыгы айтып турат. Аллахтын ибадаттын ишке ашыруу жана Андан жардам суроо түбөлүк бактылуулукка жетишүүнүн жана бардык жамандыктардан кутулуунун негизги себептеринен болот. Кутулуу жолунун негизги себеби, бир гана ушул экөөсүн ишке ашырып орундоо аркылуу болот. Шейхул-Ислам رحمه الله айтты: “Дин-бир гана жалгыз Аллахка ибадат кылуу жана бир гана Андан жардам суроо дегенди түшүндүрөт--Ал-Фатава: 11/524. Ибадат болсо, Анын Улухиянын талаптарынан болот, истиьана болсо, Анын Рубубиясынан талаптарынан болот. Шейхул-Ислам رحمه الله айтты: “Сага гана ибадат кылабыз”. Аллахтын Улухиясы талап кылган сүйүү, коркуу, үмүт, буюрук жана тыйыуулар менен ибадат кылуунун белгиси. “Сенден гана жардам сурайбыз” болсо Анын Рубубиясы талап кылган тобокел кылуу, таянуу жана моюн сунуунун ишара-белгиси болот”--Ал-Фатава: 1/89. Жардам суроо, келечектеги иштерге байланыштуу болот. Шейхул-Ислам رحمه الله айтты: “Истиьана жана тобокел бир гана келечектеги иштерге байланыштуу болот. Бирок, болуп өткөн иштерге бир гана сабр, моюн сунуу жана ыраазылык менен ылайык болуп калат”--Ал-Фатава: 13/321.
Ага жетишүүнүн жолу
Жардам суроо улуу ибадат. Ушул ибадатта жардам боло турган нерсе - “Лаа хавла ва ла куввата илла биЛлях” деген сөзү. Шейхул-Ислам رحمه الله айтты: “Лаа хавла ва ла куввата илла биЛлях” деп айтуу, жардам алып келет. Ошондуктан Пайгамбар ﷺ азанчы, “Хайя алас-солах” деген убакта аны уккан киши “Лаа хавла ва ла куввата илла биЛлях”-деп айтууну сунна кылган--Муттафакун алайхи, Бухарий:588, Муслим: №385 Умар ибн Хаттоб андан Аллах ыраазы болсун кабар берген. Жана айтты: “Ушул сөз - “Лаа хавла ва ла куввата илла биЛлях” истиьана (жардам суроо) сөзү. Мусибат баштарына түшкөндө айтыла турган истиржаь (маани бербей көп кайталап айта турган) сөз эмес. Көпчүлүк адамдар аны мусибат башка түшкөндө истиржаь ордунда айтышып, бул сөздөрдү сабыр менен эмес, жазаь (ох, вох) менен айтышат”--Ал-Фатава: 10/686. Дуалар арасында эн көп пайдалуу болгону, ибадатта жардам суроо. Ибн Кайим رحمه الله айтты: Шейхул-Ислам رحمه الله айткан эле - “Эн пайдалуу дуаны ойлоп көрсөм, ал Аллахтан, Анын ыраазылыгына жеткире турган иштерде жардам суроо экен, кийин ушул дуаны “Фатиха” сурасында “жалгыз Сага сыйынабыз жана Сенден гана жардам сурайбыз” аятында экенин көрдүм”--Мадарижус-Саликиин: 1/78. Аллахтан жардам суроо менен калайык - калктардан жардам суроодон муктажсыз болосун. Пенденин муктаждыгынын толук туу чокусу, Роббисине байланышып, Андан жардам суроосу болот. Ким Аллахтан жардам суроону таштаса, жана башкалардан жардам суроого өтсө, Аллах аны жардам сураган адамдарына таштап койот жана ошону менен бирге, ошол пенде кордукка дуушар болот. Пайгамбарлар ﷺ өз коомдорун жалгыз Аллахтан жардам суроого буюрган. Аллах Тааля айтты:
قَالَ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ اسْتَعِينُوا بِاللَّهِ وَاصْبِرُوا
Муса коомуна (насаат айтып, мындай) деди: “Аллахтан жардам сурагыла жана сабыр кылгыла. Сура аль-Араф: 128.
“Хадисте...” имам Тирмизий кабар берген ушул хадисте, Аллахтын элчиси ﷺ Аллахтын Өзүнөн гана жардам суроого буюруп айткан: “Аллахтан гана жардам сура”--Сунанут-Тирмизий: №2516. Ибн Дакик ал - Ийд رحمه الله айтты “Башка бирөөдөн жардам талап кылуу менен жүрөгү, кыял - үмүтү Аллах Таалядан башкага таянуусунун өлчөмүнө карай, Роббисинен жүзүн буруп, өзүнө пайда, зыян бере албаган пендеге карап бурат. Аллахтан башкадан коркуу да, кудум дал ушундай болот”--Шархул-арбаьийн ан-нававия: 122-бет.
Махлуктан жардам суроо
Тирүү махлуктардан (пендеден) ал кадыр боло турган иштерде жардам суроонун эч кандай зыяны жок. Эгер жакшылык иштерде болсо, ихсан (жакшылык) болот. Аллах Тааля айтты:
وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰ ۖ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ
Жакшылык жана такыба иштерде бири-биринерге жардам бергиле. Душманчылык жана күнөө иштерде бири-биринерге жардам бербегиле. Сура ал-Маида: 2
Бирок өлүктөрдөн жардам суроо же тирүүлөрдөн алар кадыр болбой турган (колдорунан келбей турган) иштерде жардам суроо ширк болот. Пенде алсыз, ал Роббисинин жардамына муктажсыз боло албайт. Ким талапты ишке ашырууда аракет кылса, албетте Аллахтан жардам суроосу, Ага тобокел кылуусу жана Ага муктаждыгын көрсөтүүсү лаазым. Аллахтын пенделерине өтө чон пазилет ырайымы, кайсы бир пенде Ага байланса, Аллах ага жардам берет. Истиьана улуу ибадат, пенде аны орундоодо алсыздыкка жол бербөөсү лаазым.