ИСЛОМДА ВАТАН ТУШУНЧАСИ
(Диний-маърифий, ижтимоий талқин)
| Лотин ёзувидаги матн пастроқда
Янги Ўзбекистонда ёш авлодни жисмоний ва маънавий соғлом, она Ватанга фидойи ва жонкуяр инсонлар бўлиб улғайиши, шонли тарихимиздан ибрат олиб, ундан фахрланиб яшашлари учун барча куч ва имкониятимизни тўлиқ сафарбар этамиз. Шавкат МИРЗИЁЕВ,
Ўзбекистон Республикаси Президенти
Ватан – Одам алайҳиссалом биринчи қадам қўйган тупроқ, зурриётлари то қиёматга қадар истиқомат қилувчи мўътабар замин. Ватан – нафақат инсон, балки бутун мавжудот – тирик жон учун ўзига хос қўним топадиган маскан. Ватан – дин, миллат, элат, бойлик, насаб, ёш, ранг, жой танламайдиган, чегараси кўринмас ажиб бир туйғу. Ватан – энг кўп қаламга олинган, сир-синоатли, серқирра, сержило гўша. Ватани бор инсон бахтли инсондир. Ватани йўқ инсон эса, бахтсиз инсондир. Ким Ватан тушунчасини яхши англаб етмас экан, унинг бағрида яшашидан маъно йўқдир. Шунга кўра, Ватанни билмаган кас, таъбир жоиз бўлса, ҳайвондан ҳам, паррандадан ҳам, ҳашаротдан ҳам тубан ҳисобланар экан. Ватан яхши ва ёмон кунларни хотирага муҳрловчи, инсоннинг қадр-қимматини ўлчаб берувчи ҳаёт мактабидир. Ватанга бўлган муҳаббат қўлга қалам олишга ундади. Натижада, камтарона уринишлар самараси ўлароқ, кичик бир рисола дунёга келди. Балки шунча ўткир, аҳамиятли, зарур, долзарб, муаммоли масалалар қолиб, оддий бир мавзуга қўл урилибди, дерсиз. Йўқ-йўқ! Хулоса чиқаришга шошилманг! Инкор ҳам қилмай туринг! Машҳур қоидада: «Бир нарсани билмаслик ўша нарсанинг йўқлигига далил бўла олмайди», «Инкор қилиш тушунишдан кейин бўлади», дейилади. Мавзу долзарб. Буни изоҳлаш учун замондош олимлардан бирининг холисона айтган фикрини келтириш етарли: “Бугунги кунда бўлаётган тўс-тўполонлар, уруш-жанжаллар, ноҳақ қон тўкилиши, нотинчлик ҳамда обод жойларнинг вайрон этилишидаги энг катта ва асосий сабаб одамларда Ватанга бўлган муҳаббатнинг етишмаслигидир”, деган эди.
Дарҳақиқат, бугунги кунда ОАВда дунёда бўлаётган хуружлар ҳақидаги хабарлар бериб борилмоқда. Унда муқаддас динимиздаги мўътабар тушунчаларни бузиб талқин қилиш оқибатида мана шу каби ҳолатлар кузатилаётгани ҳеч кимга сир эмас. Шиддат билан кечаётган бугунги асрда бузғунчи ғояларни тарқатиб, тинч юртларни вайрон қилаётганларнинг борлигини ҳаммамиз яхши биламиз. Нима эмиш, гўё Ислом динида Ватан тушунчаси ҳақида бирор сўз айтилмаган, қийматсиз оддий бир сўз экан. Ана ўша пуч ва ҳеч қандай далилга эга бўлмаган ғоялар гирдобига тушиб қолиб, Ватанига, халқига, оиласига, керак бўлса, ота-онасига қарши чиқаётган, ҳозирги замон таъбири билан айтганда, ватанфурушлик қилаётган ғаламисларнинг борлиги ачинарли ҳолат, албатта. Улар қилаётган разолатлар асосида Ватан тушунчасини яхши англаб етмаслик турибди десак, хато қилмаган бўламиз. Мен уларнинг бу сўзлари ёлғон, қуруқ, асоссиз, оддий сўзлар эканига даъво қиламан. Сўзимни исботлаш учун «Далилни даъвогар келтиради» қоидасига мувофиқ тўплаган далил ва ҳужжатларимни келтираман. Китобнинг ёзилиш сабаби ҳам айнан шу. Кўча-кўйда тўғри келган одамга Ватан ҳақида савол берилса, жўшиб жавоб қайтариш ўрнига ё елка қисиши, ёки жўяли жавоб бера олмаслиги ҳам оқлаб бўлмайдиган ҳолатдир. Шайх Муҳаммад Ғаззолий раҳматуллоҳи алайҳ бундай деганлар: «Башарият ўз ерини ундаги нарсалари билан, гарчи у ҳеч ким яшамайдиган чўл бўлса ҳам яхши кўраверади. Ватанни севиш – юракка сингиб кетган, инсонни унда бўлганида хотиржам, йироқ кетганида талпинадиган, ҳужум қилинганида асрайдиган ва камситилганида ғазабланадиган қилиб қўювчи туйғудир». Хўш, Ватан тушунчаси диний нуқтаи назардан қандай ифода этилади? Ватан ўзи нима? Унинг таърифи қандай? Динимизда бу борада нималар дейилган? Қуйида шу каби саволларга жавоб берамиз.
ISLOMDA VATAN TUSHUNCHASI
(Diniy-ma’rifiy, ijtimoiy talqin)
Yangi O‘zbekistonda yosh avlodni jismoniy va ma’naviy sog‘lom, ona Vatanga fidoyi va jonkuyar insonlar bo‘lib ulg‘ayishi, shonli tariximizdan ibrat olib, undan faxrlanib yashashlari uchun barcha kuch va imkoniyatimizni to‘liq safarbar etamiz. Shavkat MIRZIYOYeV,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Vatan – Odam alayhissalom birinchi qadam qo‘ygan tuproq, zurriyotlari to qiyomatga qadar istiqomat qiluvchi moʻtabar zamin. Vatan – nafaqat inson, balki butun mavjudot – tirik jon uchun o‘ziga xos qo‘nim topadigan maskan. Vatan – din, millat, elat, boylik, nasab, yosh, rang, joy tanlamaydigan, chegarasi ko‘rinmas ajib bir tuyg‘u. Vatan – eng ko‘p qalamga olingan, sir-sinoatli, serqirra, serjilo go‘sha. Vatani bor inson baxtli insondir. Vatani yo‘q inson esa, baxtsiz insondir. Kim Vatan tushunchasini yaxshi anglab yetmas ekan, uning bag‘rida yashashidan ma’no yo‘qdir. Shunga ko‘ra, Vatanni bilmagan kas, ta’bir joiz bo‘lsa, hayvondan ham, parrandadan ham, hasharotdan ham tuban hisoblanar ekan. Vatan yaxshi va yomon kunlarni xotiraga muhrlovchi, insonning qadr-qimmatini o‘lchab beruvchi hayot maktabidir. Vatanga bo‘lgan muhabbat qo‘lga qalam olishga undadi. Natijada, kamtarona urinishlar samarasi o‘laroq, kichik bir risola dunyoga keldi. Balki shuncha o‘tkir, ahamiyatli, zarur, dolzarb, muammoli masalalar qolib, oddiy bir mavzuga qo‘l urilibdi, dersiz. Yo‘q-yo‘q! Xulosa chiqarishga shoshilmang! Inkor ham qilmay turing! Mashhur qoidada: «Bir narsani bilmaslik o‘sha narsaning yo‘qligiga dalil bo‘la olmaydi», «Inkor qilish tushunishdan keyin bo‘ladi», deyiladi. Mavzu dolzarb. Buni izohlash uchun zamondosh olimlardan birining xolisona aytgan fikrini keltirish yetarli: “Bugungi kunda bo‘layotgan to‘s-to‘polonlar, urush-janjallar, nohaq qon to‘kilishi, notinchlik hamda obod joylarning vayron etilishidagi eng katta va asosiy sabab odamlarda Vatanga bo‘lgan muhabbatning yetishmasligidir”, degan edi.
Darhaqiqat, bugungi kunda OAVda dunyoda bo‘layotgan xurujlar haqidagi xabarlar berib borilmoqda. Unda muqaddas dinimizdagi moʻtabar tushunchalarni buzib talqin qilish oqibatida mana shu kabi holatlar kuzatilayotgani hech kimga sir emas. Shiddat bilan kechayotgan bugungi asrda buzg‘unchi g‘oyalarni tarqatib, tinch yurtlarni vayron qilayotganlarning borligini hammamiz yaxshi bilamiz. Nima emish, go‘yo Islom dinida Vatan tushunchasi haqida biror so‘z aytilmagan, qiymatsiz oddiy bir so‘z ekan. Ana o‘sha puch va hech qanday dalilga ega bo‘lmagan g‘oyalar girdobiga tushib qolib, Vataniga, xalqiga, oilasiga, kerak bo‘lsa, ota-onasiga qarshi chiqayotgan, hozirgi zamon ta’biri bilan aytganda, vatanfurushlik qilayotgan g‘alamislarning borligi achinarli holat, albatta. Ular qilayotgan razolatlar asosida Vatan tushunchasini yaxshi anglab yetmaslik turibdi desak, xato qilmagan bo‘lamiz. Men ularning bu so‘zlari yolg‘on, quruq, asossiz, oddiy so‘zlar ekaniga da’vo qilaman. So‘zimni isbotlash uchun «Dalilni da’vogar keltiradi» qoidasiga muvofiq to‘plagan dalil va hujjatlarimni keltiraman. Kitobning yozilish sababi ham aynan shu. Ko‘cha-ko‘yda to‘g‘ri kelgan odamga Vatan haqida savol berilsa, jo‘shib javob qaytarish o‘rniga yo yelka qisishi, yoki jo‘yali javob bera olmasligi ham oqlab bo‘lmaydigan holatdir. Shayx Muhammad Gʻazzoliy rahmatullohi alayh bunday deganlar: «Bashariyat o‘z yerini undagi narsalari bilan, garchi u hech kim yashamaydigan cho‘l bo‘lsa ham yaxshi ko‘raveradi. Vatanni sevish – yurakka singib ketgan, insonni unda bo‘lganida xotirjam, yiroq ketganida talpinadigan, hujum qilinganida asraydigan va kamsitilganida g‘azablanadigan qilib qo‘yuvchi tuyg‘udir». Xo‘sh, Vatan tushunchasi diniy nuqtai nazardan qanday ifoda etiladi? Vatan o‘zi nima? Uning ta’rifi qanday? Dinimizda bu borada nimalar deyilgan? Quyida shu kabi savollarga javob beramiz.