Daxili Yaddaş qurğuları (RAM & ROM)

Daxili Yaddaş (memory) qurğuları,

• Sürətli giriş ( əməliyyat sisteminin içərisindəki cachelər bitən zaman RAM-a müraciət edir)
• Sabit məlumatlar və (RAM-ların içərisində olmasa belə ROM-ların içərisində var. RAM-lar elektriklər kəsiləndə yəni kompüter sönəndə yaxud sıfırlananda içərisindəki məlumatları unudurlar)
• Açılış müddətləri (BIOS onun içərisinə məlumat buraxdığı üçün açılış da sürət üçün kömək olur)

üçündür.

- RAM və ROM olaraq iki növü vardır

• Özlərinin də növləri vardır.

Gəlin RAM-a baxaq.

RAM (Random Access Memory)

• Prosessorun, hesabları üçün istifadə etdiyi sürətli məlumat deposudur. Bayaq dediyimiz kimi əməliyyat sisteminin cachləri bitdikdə RAM-a müraciət edir. Bu zaman RAM nə qədər bacarıqlıdırsa CPU o qədər yaxşı işləyər. Əgər RAM çox məşğuldursa yaxud yer bitərsə diskə müraciət edir. Ama disk RAM-dan yavaş işlədiyi üçün ilk olaraq RAM-a müraciət edir (CPU müraciət edir). Disk SSD belə olsa RAM-dan yavaşdır. Bu arada BIOS proqram təminatını hər dəfə yeniləyin, çünki yeniləmək RAM-dan yaxşı performans ala bilməyə kömək edir. BIOS-unuzu necə yeniləyəcəyinizi bilmək üçün digər məqaləyə keçid edin, Link:https://teletype.in/@shirinov039/biosupdate
• Məlumatı keçici olaraq saxlayır, yəni məlumat orada daimi qalmır.
• Elektrik kəsiləndə yəni cihaz sönərsə yaxud sıfırlanarsa məlumatlar/əməliyyatlar silinir.
• İşləmə prinsibinə görə Statik və Dinamik olaraq ikiyə ayrılır.
• Sturukturuna görə SIMM, DIMM və RIMM olaraq üçə ayrılır.
• Növlərinə görə isə EDO, SDRAM, DDR-SDRAM, RDRAM, DDR2, DDR3 və DDR4 olmaq üzrə yeddiyə ayrılır. Bunlar əsaslarıdır, alt növləri də vardır.

İşləmə prinsiplərinə görə:

A) Statik RAM:

• Məlumatların saxlana bilməsi üçün güc yeniləməyə ehtiyac görməzlər.
• Cihazları bahalıdır.
• Prosessorun içərisindəki Level 1 və Level 2 cache-lər Statik RAM-dır.

B) Dinamik RAM:

• Məlumatların saxlana bilməsi üçün tez-tez güclərini yeniləməlidirlər.
• Kompüterin sisteminin cache-idir.
• Məlumatın bütövlüyünü yoxlamaq üçün ECC (Error Correcting Code) texnologiyasına sahibdir. Ama çox kompüterdə yazılmasına baxmayaraq yoxdur.

Sturukturuna görə:

A) SIMM (Single in-Line Memory):

• Modulun sadəcə tək tərəfində məlumat yolu olur. Buna görə də cüt olaraq istifadə olunur.
• 30 yada 72 pinlidir. Buradaki pin, RAM-ın üstündəki sarı "deşik"lərdir
• Ən çox 16 bit vəya 32 bit genişliyindədir.
• Günümüzdə çox istifadə olunmur

⭐B) DIMM ( Dual in-Line Memory)

• Modulun cüt tərəfində məlumat yolu vardır.
• Bu səbəblə 64 bit-lik məlumatı bir anda qəbul edə bilir.
• 184 pinlidir (bəziləri xəta yoxlamaq üçündür)
• Bu modullar tək olaraq istifadə edilə bilirlər
• Günümüzdə ən çox istifadə edilən bu RAM-dır.

C) RIMM (RAMBus in-Line Memory)

• 184 pinlidir.
• 16 bitlik bant genişliyində 800 MHz məlumat ötürə bilər.
• Çox sürətlidirlər amma bahadırlar, bu səbəbdən çox yayılmadılar.

Növlərinə görə:

A) EDO (Extended Data Out):

• 30 yada 72 pinlidir. Barmaq boyda olur
• SIMM slotlarına taxılır.
• 70 ns, 60 ns və 50 ns sürətindədir. Bu da çox böyük sürət deməkdir.
• Pentium ll prosessorlarına qədər çox istifadə edilmişdir.

B) SDRAM (Synchronous DRAM):

• Sistemin məlumat yolu sürətində işləyirlər.
• EDO-lara əsasən daha performanslıdır.
• DIMM slotlarına taxılırlar.
• 64 bit bant genişliyindədirlər
• 66 Mhz, 100 Mhz və 133 Mhz sürətindədirlər. Təxminən 8-10 ns giriş sürətinə malikdir.
• Ana plata və prosessor sürətiylə eyni dəyərdə seçilməlidirlər.
• Günümüzdə çox istifadə olunmur.

⭐C) DDR-SDRAM (Double Data Rate SDRAM):

• SDRAM-lardan iki dəfə sürətlidirlər.
• Saat vuruşları həm artan, həm də azalan nöqtədə iş görür. (Double Pumping)
  
  Yəni tezliyin həm maksimum həm minumum nöqtələri.
• DIMM slotlarına taxılır.
• 64 bitlik bant genişliyindədir.
• 400 Mhz sürətindədir.
• 1,6 GB/s sürətində məlumat ötürə bilirlər.

D) RDRAM (RamBus DRAM):

• 16 bitlik bant genişliyində olmasına baxmayaraq SDRAM-lara görə daha sürətlidirlər.
• Saat vuruşları həm artan, həm də azalan nöqtədə iş görür. (Double Pumping)
  
  Yəni tezliyin həm maksimum həm minumum nöqtələri.
• Bu səbəbdən sürəti 400 Mhz sürətdə olmasına baxmayaraq 800 Mhz-a qədər çata bilir.
• RIMM slotlarına taxılır.
• Qiymətləri yüksək olduğundan çox yayılmadı.

E) DDR2-SDRAM:

• Onlar DDR-SDRAM kimi 64 bitlik bant genişliyindədir.
• DDR-SDRAM kimi saat vuruşları həm artan, həm də azalan nöqtədə iş görür. (Double Pumping)
  
  Yəni tezliyin həm maksimum həm minumum nöqtələri.
• Onlar DDR-lərdən 2 dəfə daha yüksək sürətə (800 Mhz) çata bilirlər.
• Onlar 6,4 GB/s sürətlə ötürə bilirlər.
• Onlar DIMM slotlarına daxil edilir.
• Onlar DDR-lərdən daha az enerji sərf edirlər. (DDR 2.5V, DDR2 1.8V istifadə edir.)

F) DDR3-SDRAM:

• Onlar DDR2-SDRAM kimi 64 bitlik bant genişliyidir.
• DDR2-SDRAM kimi saat vuruşları həm artan, həm də azalan nöqtədə iş görür. (Double Pumping)
  
  Yəni tezliyin həm maksimum həm minumum nöqtələri.
• Onlar DDR2-dən 2 dəfə yüksək sürətə (1600 Mhz) çata bilirlər.
• Onlar məlumatı 12,8 GB/s sürətlə ötürə bilirlər.
• Onlar DIMM slotlarına daxil edilir.
• Onlar DDR2-dən daha az enerji sərf edirlər. (DDR 2.5V, DDR2 1.8V, DDR3 1.5V istifadə edir.)
• Az enerji xərclədiyinə (sərfiyyatına) görə mobil cihazlar üçün daha uyğundur.
• İkili və dördnüvəli prosessorlarla daha uyğundur.

G) DDR4-SDRAM:

• İnqilabi dəyişikliklər daxildir. Yəni çox inkişaf etdi.2011-ci ildə Samsung tərəfindən elan edildi.
• 40% daha çox performans və 50% daha az enerji istifadəsi təmin edir.
• Onlar 3200 Mhz sürətə çata bilirlər. (DDR3 1600Mhz)
• Onlar DDR3-lərdən daha az enerji sərf edirlər. (DDR3 1.5V, DDR4 1.2V istifadə edir.)

Qrafik Kartlarda istifadə olunur:
- VRAM (Video RAM): Şəkil məlumatlarını daha sürətli emal etmək üçün qurulmuşdur.
Dual Port xüsusiyyəti sayəsində həm oxuya, həm də yaza bilir.

- WRAM (Windows RAM): VRAM kimi Dual Port xüsusiyyətinə malikdir.
VRAM-dan 25% daha sürətlidir.

- SGRAM (Sinxron Qrafik RAM): Şəkil məlumatlarını oxumaq və yazmaq üçün qurulmuşdur.