August 15, 2023

Бастақ

Описание

Жәйбастақ:

Дауыстылар:
𐰀 - а/е
𐰃 - ы/і
𐰆 - о/ө
𐰈 - ұ/ү
𐰁 - ә

Дауыссыздар:
𐰉 - б
𐰋 - б
𐰒 - д
𐰓 - д
𐰎 - ғ
𐰏 - г
𐰞 - л
𐰠 - л
𐰣 - н
𐰤 - н
𐰺 - р
𐰼 - р
𐰽 - с
𐰾 - с
𐱃 - т
𐱅 - т
𐰖 - й
𐰘 - й
𐰗 - ж
𐰙 - ж
𐰴 - қ
𐰚 - к
𐰢 - м
𐰲 - м

Нейтрал:
𐱁 - ш
𐰯 - п
𐰕 - з
𐰭 - ң
𐰐 - у

Диграфтар:
𐰦 (𐰧) - нт
𐰡 - лт
𐰟 - рс
𐱈 - рт
𐰫 - йт


Кеңбастақ:

Пұрымдық:

Ереже:

  1. Жазу буынға байланысты болмақ:
    1.1. Ашық буында бар дауысты жазылады:
    𐰴𐰀-𐰺𐰀 (қа-ра), 𐱃𐰀-𐰺𐰀-𐰢𐰀 (та-ра-ма);

    1.2. Ашық буын бір дауыстыдан тұрса, жазылады:
    𐰁-𐰙𐰀 (ә-же), 𐰈-𐰿𐰴 (ұ-шақ);

    1.3. Тұйық буында А/Е жазылмайды, қалған дауысты жазылады:
    𐰞-𐰢𐰀 (ал-ма), 𐰠-𐰏𐰀 (ел-ге), 𐰁𐱅-𐰚𐰤-𐱁𐰚 (әт-кен-шек), 𐰈𐰠-𐰏𐰃 (үл-гі);

    1.3.1. Сөз басында 𐰭 (ң) таңбасы келсе, алғашқы буын тұйық болады;

    1.4. Бітеу буында А/Е жазылмайды, қалған дауысты жазылады:
    𐰴𐰞-𐰎𐰣 (қал-ған), 𐰚𐰾-𐰯𐰀 (кес-пе), 𐰗𐰈-𐰞𐰃𐰣 (жұ-лын);

  2. Дауысты дыбысы бар диграфтар бірінші пунктіге ұқсас жазылады:
    2.1. Диграфтағы дауысты тұйық буында жазылмайды:
    𐰶-𐰜𐰞 (ық-пал), (от-ба-сы);

    2.2. Диграфтағы дауысты бітеу буында жазылмайды:
    𐰝-𐰴𐰱 (ұқ-қыш), 𐰚𐰱-𐰚𐰤-𐱅𐰘 (кіш-кен-тай);

    2.3. Бір сөзде екі диграфтың келуі мүмкін болса, приоритет сөздің соңына тұратын диграфқа беріледі:
    𐰿𐰶 (шық), 𐱃𐰶 (тық), 𐰝𐱃𐰴𐰺 (құт-қар), (от-тық);

    2.4. Диграфтар негізінен ұзын сөздерде жазылады, біріккен сөздерде жазылмайды.
  3. Дауыссыз диграфтар бірінші пунктіге сай жазылады. Жуан/жіңішкелігін көрші таңбалар шешеді: 𐰙𐰦 (жент), 𐰗𐰈𐱈 (жұрт), 𐰴𐰫 (қайт);
  4. Бірнеше дауысты қатарынан келетін сөз болса, у/й дауыссыздары арқылы нақтыланады:
    Аояма - Ауойама -> 𐰀𐰐𐰆𐰖𐰀𐰢𐰀
    Дае - дайе -> 𐰒𐰀𐰘𐰀
    Еа - йейа -> 𐰘𐰀𐰖𐰀
    т.с.с.

Диграфтар және сөздердің бейімделуі

Жазу қазақ тілінің құбылысына сай. Сондықтан кірме сөздер міндетті түрде тіл жүйесін сақтауы керек:
*мысалдар*
тарелка - тәрелке
һич - еш
съезд - сійез
поезд - пойыз

И дыбысы жүйеге сай ый/ій болып екіге бөлініп жазылады:
сирек -> сійрек
сиыр -> сыйыр
киім -> кійім

Оған қоса қазақ тілінде кей қосарлы дауыссыздар өзгеру құбылысы бар:
нн -> нд
лл -> лд
мм -> мб
см -> сп
Сөзге байланысты қос дауыссыздың біреуі түісіріліп жазылады, не өзгертіледі. Мәселен:
Осман -> Оспан -> 𐰆𐰽𐰯𐰣
Металл -> метал -> 𐰲𐰀𐱃𐰞
Поезд -> пойыз -> 𐰯𐰆𐰗𐰃𐰕
Муһаммад -> Мақамбет -> 𐰢𐰀𐰴𐰢𐰋𐱅


Бүгінге дейін жеткен диграфтар тілдің осы фишкасын арттыра түспек:
Шымкент ->


Бастақ жазуында бұл үрдіс қатаң сақталады.

Какой-то пример с Андерграунд, Пөмбе

Тыныс белгілері мен аббревиация:

Тыныс белгілері:

︰- үтір
・ - нүкте
⋯ - аяқталмаған ой
「𐰞𐱅𐰠」- жақша
⚇ - full end
"𐰞𐱅𐰠" - аббревиация

Аббревиация:

  1. Қысқартулар қазақ тіліне бейімделіп жазылады:
    Алтын телефон - Алтел - 𐰞𐱅𐰠
    ҚазҰУ - 𐰴𐰕𐰈𐰐/𐰴𐰕𐰣𐰈𐰐
    2GIS - 𐰀𐰏𐰃𐰾
  2. Шет тілінен енген бренд атаулары, не басқа да аббревиация латын/кирил графикасымен жазылады: ТАСС, Schneider Electric
  3. Кісі аттары қысқартылып жазылуы мүмкін: Еркежан -> Ерке, Серікбай -> Сәке, бірақ формалды түрде толық жазылатын болады. Инициал жоқ.

Лигатура

Қолданылу мысалы ве фонтлар


В конечном итоге примерный текст с учетом всех оговоренных ранее правил должен выглядеть так:

текст на бастак

текст на транскрипте

перевод песни Оқ

В первое время может показаться, что письмо выглядит не совсем презентабельным или же необычным. Надо учесть, что основой для Юникодовского шрифта стали Орхонские памятники. Памятникам, как и шрифту почти 1500 лет.
Есть бумажные варианты письма, как Ырк Битиг, которые более привлекательны внешне. Но и им приблизительно 1200 лет.
Сегодня мы имеем возможность систематизированно подойти к решению проблемы и увеличить количество доступных шрифтов в разы.

А ещё и как смайлики можно использовать, конечно

Клавиатура:

Бар

FAQ

  1. Возможно ли понять исторические документы, зная только Бастак?
  2. Есть ли у письма будущее?