ВЫБУХОВЫЯ РЭЧЫВЫ. Пераксід уратрапіну
Гексаметылентрыпераксіддыямін (далей ГМТД ці пераксід уратрапіну) — класічнае "кухоннае" моцнае выбуховае рэчыва.
Знешне ГМТД ўяўляе сабою белыя дробныя рамбічныя крышталі, практычна нерастваральныя ў вадзе, спірце, ацэтоне. Не лятучы.
Яго адносна праста вырабіць, зыходныя матэрыялы даступныя.
Важна!!! ПУ несумяшчальны з металамі. Канцэнтраваная серная кіслата выклікае выбух.
Найбольш папулярныя спосабы атрымання выбухоўкі — праз уратрапін, цытрынавую кіслату і пергідроль. Ёсць і іншыя спосабы, але яны хутчэй прызначаныя для лабараторных, а не побытавых умоў.
Сінтэз
Таблеткі "Гідраперыт" і аптэчны 3% перакіс не падыходзяць!
14 г уратрапіну раствараюць у 45 г 30% перакісу вадароду. Сумесь змяшчаюць у ледзяную лазню. Памешваючы, дадаюць 21 г старанна здробненай цытрынавай кіслаты, падтрымліваючы тэмпературу каля 0°C. Пасля заканчэння змешвання сумесь пакідаюць на 3 гадзіны пры тэмпературы каля 0°С, а затым яшчэ на 2 гадзіны пры пакаёвай тэмпературы. Калі выпаў крышталічны прадукт, адціскаюць, нейтралізуюць і стабілізуюць (гл. ніжэй).
Сушыцца сумесь пры пакаёвай тэмпературы.
Важна!!! Калі перакіс вадароду стары, можна паменшыць его колькасць, каб падвысіць канцэнтрацыю уратрапіну ў растворы.
На нататку
Важна выконваць тэмпературны рэжым. Тэмпература не павінна перавышаць 30°С. Кантроль тэмпературы трэба весці бесперапынна на працягу прынамсі 2 гадзін з моманту поўнага растварэння цытрынавай кіслаты. Пры заканчэнні растварэння цытрынавай кіслаты рэакцыя можа пайсці раптоўна, з моцным павышэннем тэмпературы і ўзгараннем сумесі. У сувязі з гэтым рэакцыйная пасудзіна павінна быць вузкай і высокай. Звычайны шкляны слоік не падыходзіць!
Самы крытычны момант пры нармальным перакісу надыходзіць праз 20 хвілін пасля моманту поўнага растварэння цытрынавай кіслаты. Раствор імгненна становіцца спачатку вельмі каламутным, затым проста белым. Тут важна, каб тэмпература не перавышала 22..25°С, у крайнім выпадку 30°С. Атрыманая густая белая маса і ёсць драбнюткія крышталі ГМТД!
Важна!!! У любы момант на працягу першых 2 гадзін можа адбыцца самаразаграванне. Трэба мець гэта на ўвазе. Калі ў крытычны момант знаходзіцца каля пасудзіны, рэакцыю лёгка можна выратаваць, проста заліўшы рэакцыйную сумесь вадой, тады гарэнне неадкладна спыняецца.
Калі на працягу 40-60 хвілін пасля растварэння цытрынавай кіслаты раствор не мутнее, трэба вынуць яго з астуджальнай вадзяной лазні, падагрэць да +20..25°С і дачакацца рэакцыі, калі раствор рэзка памутнее. Звычайна асадак выпадае на працягу 2 гадзін, але калі тэмпература +10..15С і не расце, можна пакінуць для заканчэння рэакцыі на 14 гадзін. Для больш поўнага выхаду ГМТД лепш змясціць ёмістасць з сумессю ў халадзільнік.
Нейтралізацыя і стабілізацыя
ГМТД зліць разам з растворам на фільтр і раўнамерна размяркаваць па ўсёй паверхні. Некалькі разоў прамыць дыстыляванай вадой і добра адціснуць. Атрыманы ГМТД загарнуць у туалетную паперу, змясціць у пластыкавую або шкляную ёмістасць з герметычнай вечкам і сушыць некаторы час. Зачыніць ёмістасць вечкам і захоўваць у прахалодным месцы.
Калі ўзнікае неабходнасць у выкарыстанні ГМТД, трэба акуратна з дапамогай піпеткі размеркаваць па пакаванні чысты этылавы спірт такім чынам, каб яго раўнамерна ўвільгатніць. Абавязкова шчыльна зачыніць кантэйнер вечкам і пакінуць стаяць ў спакоі не менш, чым на суткі. За гэты час сухі ГМТД завільгатніцца парамі спірту і зробіцца бяспечным для рыштунку дэтанатараў. Гатовую сумесь у дэтанатары варта прасушыць, каб рэшткі спірту зніклі.
Важна!!! Падчас выкарыстання перакісу вадароду з канцэнтрацыяй менш за 30%, а таксама гідраперыту і тым болей усялякіх адбельвальнікаў атрымаць ГМТД малаверагодна.