Төрт маселеге далил

Анын Сөзүнүн далили:

Мээримдүү Ырайымдуу Аллахтын Ысымы менен баштаймын.

1. Асрга ант!
2. Албетте инсан корумжада-хуср абалда болот.
3. Болгону, алардан башкалары, ыйман келтиргендер жана жакшы солих-амалдарды жасагандар жана акыйкатка менен сабырдуулукка бири-бирин насаат кылып чакыргандар (хусрдан кутулушат).

ШАРХ

Абдул-Мухсин ибн мухаммад ибн Абдур-Рахман ибн Касим

Төрт маселе-илим, ага мал кылуу, ага даават кылуу жана анын жолунда зыяндарга сабыр кылуу менен окуп үйрөнүүнүн ваажиб далили:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

Мээримдүү Ырайымдуу Аллахтын Ысымы менен баштаймын.

Аср сурасын "Басмаля" менен баштады.

وَالْعَصْرِ

Асрга ант!

Аллах Тааля асрга-заманга анттады. Аср-заман момундар үчүн пайдалуу жана солих-жакшы сооптуу иштер жетиштире турган заман болуп, ыймандан баш тарткандар үчүн болсо, бактысыздык орундалган бир доор. Замандын сыры болсо - пенделер ага өз амалдарын сактай турган бир идиш болот. Анда үлгүлөр жана укмуштар толтура болот. Аруу Аллах Тааля жараткан махлуктардын ичинен, Өзү каалаган нерсе менен ант ичүүгө акылуу болот. Аллах Тааля эгер ант ичпесе деле, чын сүйлөөчү Зат болот, бирок ошол нерсенин ордун ырастоо үчүн ант ичет.

إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ

Албетте инсан корумжада-хуср абалда болот.

Бул жашоодо инсан үчүн, зыян, кемчилдик жана балекет болот. Зыяндын каршысы бул пайда, зыяндуулуктун бир нече катар түрү жана даражасы бар. Кээде киши жалпысынан зыянда болуп, дүйнөсүн, ахиретин колдон чыгарып, бейиштен куруу калып, тозокто азапталынат. Башка бир инсан болсо, кайсы бир тараптуу зыянда болушу мүмкүн. Ошондуктан Аллах Тааля зыянды жалпы инсаниятка баяндап койду.

إِلَّا الَّذِينَ

Болгону, алардан башкалары,

Аллах Тааля бул сурада, төмөнкү төрт сыпат менен сыпатталган инсандарды хусрга киргизбеди.

آمَنُوا

Ыйман келтиргендер

Жүрөгүндө ыйман бар инсандар. Ыйман илимсиз болбойт. Илим ыймандын бир бөлүгү болуп, ыйман аны менен гана толук болот.

وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ

Солих-жакшы сооптуу амалдарды жасагандар.

Дене-мүчөлөрү менен көптөгөн жакшы амалдарды жасаган, амалында ихластуу болгон, Пайгамбар صلى الله هليه و سلم жолун ээрчиген инсан болот. Бул болсо, ачык жана көмүскө түрдөгү солих-амалдарды өз ичине камтып, Аллахтын укуктары, пенделердин укуктарына тийиштүү болгон важиб, мустахаб, бардык иштер менен байланыш кылат.

وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ

Бири-бирине акыйкатка чакыргандар

Акыйкат: Ыйман жана солих жакшы амал. Алар бири-бирине акыйкатты эстетишип, кызыктыртышып өз ара бири-бирин ага үндөшөт.

وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ

Сабырдуулукту бири-бирин насаат кылгандар.

Алар бири-бирлерин балээ-кырсыктарга, тагдырга сабыр кылууга, жакшылыкка буюруп, жамандыктан кайтарып, аларга жете турган зыяндарга сабырдуу болууга, ошондой эле Аллахка баш ийүүдө, күнөөдөн тыйылууда сабырдуу болууга бир-бирлерин өз ара насаат кылышат. Кимде-ким ушул өзгөчөлүктөрдү өзүндө өздөштүрө алса, хуср-зыяндан четтеген болуп, Аллахтын азабынан кутулуучу пенделеринин катарынан орун алган болот. Алгачкы эки маселе, ыйман ва солих амал менен пенде өзүн толуктукка жетиштирет. Кийинки эки иш, "башкаларды акыйкатка, сабырга" осуят кылуу менен өзүнөн башкаларды толуктукка жеткирет. Төрт маселе менен пенде зыяндуулуктан кутулуп, чон пайданы колго киргизет. Дин- ыйман, амал, даават жана сабырды өз ичине камтыйт. Ибн Кайуум رحمه الله айтты:

"Саляфтар-өткөнкүлөр бир пикирге келишкен, аалым киши акыйкатты билип, ага амал кылууга киришмейинче, кийин аны үйрөтмөйүнчө "Роббаний" деп аталууга ылайык эмес болот. Ал эми ким билип, анан илимине амал кылса, жана аны башкаларга үйрөтүү кылса, ушул киши асмандардын ичинде "Азиим"-улуу деп чакырылат"--Заадул-Маьад хадий хайрил-ибад: 3/10.