МАРҲИЛАИ ТАЪРИХИИ ҲАМКОРИҲОИ ДИПЛОМАТИИ ТОҶИКИСТОН ВА ИНДОНЕЗИЯ ДАР СОЛҲОИ 1991-2001

Истиқлоли давлатӣ барои Ҷумҳурии Тоҷикистон пеш аз ҳама ташкили давлати миллӣ, барқароршавии муносибатҳои байналмилалӣ ва таҳкими ҳамкориҳои дуҷониба ва бисёрҷонибаро бо кишварҳои аъзои Созмони Миллали Муттаҳид фароҳам овард, ки ҳамчун давлати мустақил дар муносибатҳои байналмилалӣ ворид гардад. Ҷумҳурии Тоҷикистон солҳои 1992 бо шарофати сиёсати хирадмандонаю дурандешонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ–Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар марҳилаи аввали соҳибистиқлолии давлат бо кишварҳои аъзои Созмони Миллали Муттаҳид муносибатҳои мутоқобилан судмандро тавассути дипломатияи сулҳҷӯёна ва ташаббускорона дар ҳалли масъалаҳои мубрами ҷаҳонӣ оғоз намуд. Маҳз зери сиёсати босамари Пешвои тоҷикони ҷаҳон дипломатияи сиёсӣ, дипломатияи иқтисодӣ, дипломатияи мардумӣ ва дипломатияи парлумонӣ эҳё шуд. Яке аз масъалаҳои муҳими сиёсати дохилию хориҷии кишвар (солҳои навадум) бо роҳи дипломатияи сиёсӣ ҳалли худро ёфт. Яъне Пешвои миллат бо роҳи гуфтушунид бо намояндагони хориҷию мухолифин тавонист ҷанги шаҳрвандиро хотима бахшада, давлату миллатро аз вартаи нестшавӣ саривақт наҷот диҳанд.

Имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистон бо шарофати Истиқлолият бо 184 кишвари ҷаҳон робитаҳои дипломатӣ ва бо 110 давлат ҳамкориҳои иқтисодиро ба роҳ монда[2], узви фаъоли созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ ва минтақавӣ ба шумор меравад. Яке аз ин кишварҳо Ҷумҳурии Индонезия мебошад, ки Тоҷикистон бо ин кишвар муносибатҳои дипломатӣ, дуҷониба ва бисёрҷонибаи ҳамкориҳои дӯстонаро ба роҳ мондааст.

Ҳамкориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо кишварҳои пешрафтаи Осиёи Ҷанубу Шарқӣ яке аз самтҳои муҳими сиёсати хориҷии ҷумҳурӣ ба шумор меравад. Вобаста ба ин, дар Консепсияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон чунин баён шудааст: Ҷумҳурии Тоҷикистон, бо мақсади роҳ ёфтан ба бозорҳои босуръат инкишофёбандаи сармоя, фановарӣ, ашёи хом ва маҳсулоти саноатӣ, таҳкими муносибатҳои мутақобилан судмандро бо кишварҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, аз ҷумла Тайланд, Индонезия, Малайзия, Ветнам, Сингапур ва кишварҳои дигари минтақа яке аз самтҳои муҳимтарини сиёсати хориҷии худ мешуморад[2]. Ҷиҳати таҳким бахшидани муносибатҳо барои расидан ба ин мақсад шароити мусоид фароҳам оварда шудааст. Тавре ки зикр гардид, яке аз ҳадафҳои ҳамкории Тоҷикистон бо кишварҳои ОҶШ ин роҳ ёфтан ба бозорҳои босуръат инкишофёбандаи сармоя, фановарӣ, ашёи хом ва маҳсулоти саноатӣ мебошад. Яке аз санадҳои муҳими пешбарандаи кишвар дар самти сиёсати хориҷӣ, Консепсияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шумор меравад, ки ҳадафҳо ва дурнамои дипломатияи сиёсати хориҷии кишварро дар бар мегирад. Дар доираи он муносибатҳои гуногунҷабҳа бо давлатҳои қитъаи Осиё, Аврупо, ИМА, Канада ва Африқо пеш бурда истодааст. Муносибатҳои дипломатӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ҷомеаи ҷаҳонӣ алалхусус кишварҳои минтақаи Осиёи Ҷанубу Шарқӣ ва Уқёнуси Ором дар давраи соҳибистиқлолӣ барқарор шуда, санадҳои меъёрию ҳуқуқии байнидавлатӣ ва байниидоравӣ дар соҳаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, тиҷоратӣ, маориф-илм ва фарҳанг ба имзо расидааст.

Тоҷикистон барои пешбурди сиёсати хориҷии худ дар минтақаи Осиёи Ҷанубу Шарқӣ танҳо як сафоратхона дорад, ки дар Федератсияи Малайзияи шаҳри Куала-Лумпур ҷойгир аст. Тоҷикистон ва давлатҳои ОҶШ имкониятҳои рушди ҳамкориҳоро доранд. Яке аз давлати тараққикардаи ҷаҳон Ҷумҳурии Индонезия мебошад, ки таваҷҷуҳи он назар ба дигар давлатҳои ОҶШ ба кишвари мо зиёд аст. Марҳилаҳои ҳамкориҳои дипломатии Тоҷикистон ва Индонезияро зери омӯзиш қарор дода, сатҳ ва дастовардҳои муносибатҳои дипломатии ду кишвари дӯстро аз барқароршавии муносибатҳои дипломатӣ дар солҳои 1991-2001 мавриди баррасӣ қарор медиҳем.

Дар муносибатҳои байналмилалӣ нақши дипломатия ҳамчун роҳи осоишта бо гуфтушунид оғоз шуда, дар татбиқи сиёсати хориҷии давлат саҳми назаррас дорад. Ҷумҳурии Индонезия бо Ҷумҳурии Тоҷикистон марҳилаҳои гуногуни муносибатҳоро таҷдидӣ назар карда истодааст. Ҷумҳурии Индонезия яке аз аввалин шуда, 28 декабри 1991 истиқлолияти давлатҳои пасошӯравиро ба расмият шинохт[21]. Талбак Назаров ва Абдунабӣ Сатторзода дар китоби “Дипломатияи муосири тоҷик” вобаста ба барқароршавии муносибаҳои Тоҷикистон ва Индонезия чунин қайд кардаанд: “Муносибатҳои давлатӣ ва ҳамкориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Ҷумҳурии Индонезия баробари дарёфти истиқлоли хеш солҳои 90 -уми асри гузашта оғоз шуда буд”.

29 январи соли 1992 дар ҷаласаи Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид (СММ) қатънома оид ба тавсияи дохил шудани Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сифати узви комилҳуқуқ қабул шуд[17], ки дар он Ҳукумати Ҷумҳурии Индонезия дар қатори дигар давлатҳо ба ворид шавии Тоҷикистон ҷонибдорӣ намуд. Пас аз Созишномаи оташбас, ки моҳи сентябри соли 1994 таҳти сарпарастии СММ байни тоҷикон баста шуда буд, барои мустаҳкам гардидани муносибатҳои дипломатии Тоҷикистон бо Индонезия, ки 27 августи соли 1994 барқарор гардид, шароити мусоид фароҳам овард.

Тоҷикистону Индонезия ҳамкориҳои мутақобилан судмандро дар асоси заминаи санадҳои эътирофшудаи байналмилалӣ ва шартномаҳои дуҷониба бо эътироф ва эҳтироми боварӣ ба роҳ мондаанд. Робитаҳои дипломатии ду кишвари дӯст новобаста аз вазъияти дохилию беруна оғоз ёфта, марҳилаҳои гуногунро гузаронида, ба сатҳи дипломатӣ ва сатҳи олӣ ноил гардид. Қобили зикр аст, ки робитаҳои дипломатии Тоҷикистон ва Индонезия дар асоси имзои баёнияи муштарак дар мавриди барпо намудани муносибати дипломатӣ барқарор гардида, принсипҳо ва ҳадафҳои зеринро дар бар мегирад:

- бо риояи принсипи пайравӣ аз усул ва хадафҳои Оинномаи Созмони Милали Муттаҳид, Конвенсияи Вена дар барои муносибатҳои дипломатӣ аз соли 1961 ва аз соли 1963 Конвенсияи Вена дар бораи муносибатҳои консулӣ,

-бо мақсади дахолат накардан дар корҳои дохилии якдигар, густариш ва таҳкими робитаҳои дӯстӣ ва ҳамкорӣ ба пояи баробарҳуқуқӣ, эҳтироми мутақобилаи соҳибихтиёрӣ, истиқлолият ва тамомияти арзӣ.

Ҳамин тавр, 27 июли соли 1994 дар шаҳри Москваи Федератсияи Россия байни Ҳукумати Индонезия ва Ҳукумати Тоҷикистон баёнияи муштарак дар мавриди барпо намудани муносибати дипломатӣ ба имзо расид, ки ҳамчун санади заминавии таърихи байни кишварҳо ба ҳисоб меравад[20].

Баёнияи мазкур аз ҷониби Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Индонезия дар Москва Раҳмат Витоелар (Rachmat Witoelar) ва Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаҳри Москва Абдуллоҷонов Абдумалик ба имзо расид. Санади имзошуда, яке аз ҳуҷҷатҳои ҳуқуқӣ дар сатҳи сафирон ба шумор меравад.

Муносибатҳои дипломатӣ дар сатҳи сафирон ҷанбаи муҳими сиёсати хориҷии давлатҳо мебошад. Зеро, сафир дипломати баландпояи давлат буда, кишвари худро дар дигар давлатҳо намояндагӣ карда, манфиатҳои кишвару шаҳрвандони дар хориҷ будаи худро ҳифз менамояд ва сатҳи робитаҳои дипломатиро байни кишварҳо нигоҳ медорад. Ба рушди муносибатҳои дуҷониба ва бисёрҷониба нақш дошта, робитаҳои дӯстона, созишномаҳои иқтисодӣ, фарҳангӣ ва дигар шарикии байни кишварҳоро амалӣ менамояд. Тибқи Конвенсияи Вена дар бораи муносибатҳои дипломатӣ аз соли 1961, барқарор кардани муносибатҳои дипломатӣ бо мувофиқаи тарафайн сурат мегирад.

Ҷумҳурии Индонезия барои татбиқи сиёсати хориҷии худ дар минтақаи Осиёи Марказӣ моҳи майи соли 1994 сафорати худро дар шаҳри Тошканди Ҷумҳурии Ӯзбакистон боз намуд [13] ва 6-уми июни соли 1995-ум аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Индонезия аввалин Сафири Мухтори Ҷумҳурии Индонезия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷаноби Ҳасан Абдуҷалил ғайримуқим дар шаҳри Тошканди Ҷумҳурии Ӯзбекистон таъйин гардид[7,С.38]. Ин иқдом нишондиҳандаи муҳими чунин таваҷҷуҳи тарафайн дар марҳалаи бунёди муносибатҳои дипломатӣ гардид. Сафири Мухтори Ҷумҳурии Индонезия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳасан Абдуҷалил дар таҳкурсии робитаҳои дипломатии давлатҳо ҳиссаи калон гузошт. Санаи 5 июни соли 1995 бо роҳбарии Сафири Мухтори Ҷумҳурии Индонезия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷаноби Ҳасан Абдуҷалил ва директори Корпоратсияи “PT BOLA CAHAUA BIRU”-индонезӣ доктор Девӣ ба шаҳри Душанбе ташриф оварданд. Дар натиҷаи муколамаи тарафайн байни Ҳукумати Ҷумхурии Точикистон ва Корпоратсияи “PT BOLA CAHAUA BIRU”-индонезӣ оид ба ташкил намудани Маркази тиҷоратии Тоҷикистон дар Индонезия дар шаҳри Душанбе байни Сарвазири Тоҷикистон Каримов Ҷамшед ва доктор Девӣ созишнома ба имзо расид[12].

Мақсади созишнома дар Ҷумҳурии Индонезия таъсис додани ширкати дорои масъулияти маҳдуди "Маркази Савдои Тоҷикистон" мебошад, ки манфиатҳои иқтисодии хориҷии Ҷумҳурии Индонезияро дар бозори ҳамдигар ва дигар кишварҳо намояндагӣ мекунад. Санаи 17 августи соли 1995 таҳти №524 созишнома аз тарафи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда шуд, ки дар банди 1-уми фармон аз ҷониби Корпоратсия дар бораи қарзи дарозмуддат дар ҳаҷми 100 млн. доллари ИМА ба Тоҷикистон пешниҳод шуда буд[5].

22 oктябpи coли 1995 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар ҳошияи иҷлосияи солонаи Созмони Милали Муттаҳид дар шаҳри Ню-Йорки Иёлоти Муттаҳидаи Амрико иштирок намуда, бо Пpезиденти Индoнезия Муҳаммад Cухapтo ва роҳбарони давлатҳои Ҷумҳурии Мардумии Чин, Ҷумҳурии Корея, Ҷумҳурии Филиппин, инчунин бо губернатори генералии Австралия ва вазири корҳои хоричии Малайзия мулоқот анҷом дода буд [10,С.13]. Дар мулоқоти сатҳи олӣ муносибатҳои дипломатӣ, сиёсӣ ва иқтисодӣ-тиҷоратӣ барассӣ шуданд. Пас пз мулоқоти роҳбарони ду кишвар ҳамкории Тоҷикистону Индонезия боз ҳам фаъолтар гардид. Саҳми Сардорони давлатҳо Эмомалӣ Раҳмон ва Муҳаммад Сухарно дар оғози хамкориҳои сиёсӣ-дипломатии Тоҷикистону Индонезия басо назаррас мебошад.

Соли 1996 Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Индонезия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон (бо қароргоҳ дар шаҳри Тошканд) тайин шуд. Ба ин муносибат, 9 апрели соли 1996 Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон нусхаи эътимодномаи Соекадари Хонгоуонгсо қабул кард [11.С-21]. Эмомалӣ Раҳмон саҳми сафирро дар ҳамкориҳои Тоҷикистону Индонезия назаррас арзёбӣ намуда, дар хусуси дурнамои ҳамкориҳои мутақобилан судманди Тоҷикистону Индонезия изҳори умедворӣ намуд. Сафири Ҷумҳурии Индонезия ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои ҳамкории судманд ва фароҳам овардани шароити мусоид барои фаъолияти дипломатиаш дар Тоҷикистон миннатдорӣ намуд.

Моҳи июни соли 1996 Сафари Индонезия Соекадари Хонгоуонгсо бо ҳайати доираҳои тиҷоратии Индонезия таҳти роҳбарии президенти ширкати «PT PRIMA COMEXINDO» Моритсий Бруннер ба ҷумҳурӣ ташриф оварданд. Мақсади асосии ташриф, омӯзиши имкониятҳои ҳамкории мутақобилан судманди иқтисодии ду кишвар дар соҳаи соҳибкории хурду миёна буд. Моҳи ноябри соли 1996 аз тарафи Ҳукумати Индонезия кӯмаки башардӯстона бо маблағи 5 миллион рупияи индонезӣ барои халқи Ҷумҳурии Тоҷикистон расонид[16,C.180].

Бояд қайд кард, ки бо воситаи дипломатияи бисёрҷониба марҳилаҳои истиқрори сулҳ байни тоҷикон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Индонезия аз солҳои 1995-2000 иштирок намудааст. Аз 30 ноябри соли 1997 то 29 январи соли 2000 Ҳукумати Ҷумҳурии Индонезия контингенти сулҳи худро бо 8 афсар ба нозирони Созмони Милали Муттаҳид дар Тоҷикистон фиристодааст[19.С-217]. Моҳи ноябри соли 1997 Шӯрои Амнияти Созмони Милали Муттаҳид бори дигар аз Индонезия дархост кард, ки нерӯҳои Артиши миллии Индонезияро ба Тоҷикистон ба ҳайси нерӯҳои посдори сулҳи Созмони Милали Муттаҳид, ки Контингенти XVIII Гаруда иборат аз 8 афсар Миссияи нозирони СММ дар Тоҷикистон таҳти роҳбарии майор Кан Суятно фиристад[18,С.56].

Пас аз имзои “Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва Созишномаи миллии Тоҷикистон” дар соли 1997 беҳбуди назаррас дар рушди иҷтимоию иқтисодии кишвар ва ноил шудан ба рушди устувории сиёсати хориҷӣ ба даст омад. Ҳукумати Индонезия дар баробари кишварҳои ҷаҳон созишномаи сулҳи тоҷиконро дар Созмони Миллали Муттаҳид дастгирӣ намуд. Моҳи апрели соли 1997 дар шаҳри Душанбе соҳибкорони индонезӣ намоишгоҳи молҳои саноатӣ ташкил карданд. Дар ин давра кор аз рӯйи ҳамоҳангии лоиҳаҳои созишнома оид ба ҳамкории иктисодӣ ва техникӣ, дар бораи муҳофизати хамдигарии маблағгузорӣ, андозбандии дукарата ва мактубҳои мубодила бо Ҷумҳурии Индонезия амалан анҷом ёфтанд. Сафарҳои дуҷониба дар сатҳи баланд бо мақсади ташаккул гардидани робитаҳои тиҷоратию иқтисодӣ дар байни Тоҷикистон ва Индонезия буд.

30 июли 1998 лоиҳаи Созишномаҳо миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Индонезия оид ба ҳaмкopиҳoи иқтиcoдӣ, техникӣ, ҳaвacмaндгapдoнӣ вa ҳифзи мутaқoбилaи capмoягузopӣ таҳти №276 аз тарафи Ҳукумати Тоҷикистон тасдиқ карда шуд[4].
6 январи соли 1999 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон сафири фавқулодда ва мухтори Индонезия дар Тоҷикистон Соекадари Хонговонгсоро дар робита ба итмом расидани рисолати дипломатии худ дар кишвар қабул кард[8.С-151]. Дар ҷараёни суҳбати дӯстона масъалаҳои марбут ба дурнамои рушди ҳамкории дуҷониба баррасӣ шуданд. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон бо қаноатмандӣ аз эҳёи робитаҳои Тоҷикистону Индонезия дар давоми соли гузашта ёдовар шуда, ба ҳамкории мутақобилан судманди иқтисодии Тоҷикистону Индонезия изҳори миннатдорӣ намуда, таъкид карда шуд, ки ҷониби Тоҷикистон пешниҳодҳои мушаххаси сафирро дар ин мавзуъ меомӯзад.

19 майи 1999 Президенти Тоҷикистон Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Индонезия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Рони Хидоят Густинро ба муносибати супоридани эътимоднома ба ҳузур пазируфт [9.C.152]. Мулоқотҳои мазкур барои рушди ҳамкориҳои ду кишвар мусоидат намуд. Пас аз анҷоми маросими расмии супоридани эътимодномаҳо вохӯрӣ бахшида ба ҷанбаҳои гуногуни муносибатҳои дуҷонибаи Тоҷикистону Индонезия баргузор гардид. Сафири Ҷумҳурии Индонезия мувофиқати комили ақидаҳои ӯро бо мавқеи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар мавриди арзёбии вазъ ва дурнамои ҳамкории дуҷониба изҳор дошт. Бо таваҷҷуҳ ба захираҳои азими истифоданашуда барои рушди ҳамкориҳои мутақобилан судманди тиҷоративу иқтисодӣ, сарвари давлати Тоҷикистон дар қатори самтҳои имконпазири он энергетика, соҳаҳои истеҳсоли техникаи маишӣ ва коркарди маҳсулоти кишоварзӣ, сохтмони роҳҳои автомобилгард, электроника, саноати бофандагӣ ва сайёҳиро номбар намуд. Ҷонибҳо изҳори умедворӣ карданд, ки дар ояндаи наздик як қатор санадҳои дуҷонибаи аллакай омадашуда ба имзо мерасанд, ки барои ба сатҳи баланд бардоштани ҳамкориҳои мутақобилан судманди иқтисодӣ миёни Тоҷикистону Индонезия заминаи ҳуқуқӣ фароҳам меорад. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба сафири Индонезия Рони Ҳидоят Гастин дар рисолати некӣ таҳким ва рушди муносибатҳои ҳамкории Тоҷикистону Индонезия комёбиҳо орзу кард. Соли 2000 Ҳукумати Ҷумҳурии Индонезия барои иштирок дар Конфронси 104-уми Иттиҳоди Байнипарлумонӣ ҳайати парлумонии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба 13 то 23 октябри соли 2000 даъват намуд. Қарори Шӯрои Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 31 августи соли 2000, №169 “Дар бораи сафари ҳайати парлумонии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Ҷакартаи Индонезия” тасдиқ шуд[6].

7-8 январи соли 2001 ҳайати Сафорати Индонезия бо роҳбарии Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Индонезия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Рони Хидоят Густин бо мақсади барои баргузор кардани мулоқотҳои корӣ бо роҳбарони шуъбаҳои Вазорати корҳои хориҷӣ дар Тоҷикистон буданд[1,С.49].

Бояд қайд кард, ки Сафирони Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Индонезия дар Ҷумҳурии Ӯзбекистон, Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон Ҳасан Абдулҷалил моҳи июли 1994, моҳи октябри 1995, Соекадари Хонговонгсо моҳи ноябри соли 1995, моҳи феврали соли 1999 ва Рони Ҳидоят Гастина ва моҳи апрели соли 1999, моҳи апрели соли 2002 дар барқароршави ва рушди ҳамкориҳои дипломатӣ саҳми арзандаи худро гузоштанд.

Хулоса
Мавриди зикр аст, ки дар давраи аввали 10 солаи муносибатҳои кишварҳо заминаҳои таърихи Истиқлолияти давлатӣ, санади меъёрию ҳуқуқӣ, аз ҷумла баёнияи муштарак оид ба барқарор намудани муносибатҳои дипломатӣ ва Созишнома оид ба таъсиси Маркази тиҷоратии Точикистон дар Индонезия ба шумор меравад. Дар баробари он, сафарҳои дипломатӣ ва соҳибкорони индонезӣ дар ин давраҳо анҷом ёфтанд. Ҷанбаҳои таърихии муносибатҳои ду кишвар нишон медиҳад, ки новобаста аз вазъи сиёсии дохилии Тоҷикистон, Ҳукумати Индонезия хоҳони ҳамкориҳои дуҷониба буд, ки аз кӯмакҳои башардӯстона, сафарҳои ҷавобии намояндагони индонезӣ ба шаҳри Душанбе ва дастгирии Ҳуқумати Индонезия дар доираи СММ шаҳодати он аст. Соли 2000 дар робитаҳои дуҷониба бо давлатҳои ҷаҳон махсусан дар сиёсати дохилию хориҷӣ кишвар марҳилаи нав оғоз гардид. Зеро, соли 2000 татбиқи Созишномаи байни Тоҷикон дар бораи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон ба анҷом ёфта, обруи кишварро дар ҷомеаи ҷаҳон баланд бардошт.

Бояд қайд кард, ки монеаҳои робитаҳои дипломатӣ бо давлатҳои ҷаҳон, аз ҷумла Индонезия аз вазъи сиёсати дохилӣ ва хориҷӣ ба ҳисоб меравад ва омилҳои зерин дар ҳамкориҳои ду кишвар монеа шуда буд, ки чунин аст:

-ҷанги шаҳрванди солҳои 1992-1997 дар Тоҷикистон;

-буҳрони иқтисодии Осиё солҳои 1997-1998 дар минтақаи Осиё ва боиси истеъфои Президенти Индонезия Сухарно гардид.

Мавриди зикр аст, ки вазъияти буҳрони иқтисодии Осиё солҳои 1997-1998, сиёсии давраи “Ислоҳот” дар Индонезия ва ноустувории равандҳои геосиёсӣ дар фазои пасошӯравӣ дар ин давра илова кардан мумкин аст. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Paҳмoн дap Пaёми солонаи coли 2001 иброз намуда буданд: Мо кишвари осиёӣ мебошем. То имрӯз муносибатҳои мо бо кишварҳои осиёӣ асосан дар доираи ҳамсояҳои дуру наздик ва кишварҳои олами исломӣ махдуд мешуданд. Бо сабабҳои маълум мо натавонистем бо кишварҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, ки аз ҷиҳати саноат хеле пешрафта мебошанд, муносибат ва ҳамкории доимӣ барқарор кунем[3]. Дар доираи ин мафҳум, роҳандозии муносибатҳои дарозмуддат ва босуботи Тоҷикистон бо Индонезия дар 10 солаи аввали Истиқлолият машваратҳои сиёсӣ барқарор гардида, заминаҳои санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ ба даст омадааст. Миёни Тоҷикистону Индонезия заминаи ҳуқуқӣ фароҳам оварда шуд, ки самтҳои ҳамкориҳоро бо воситаи дипломатия муайян намуданд.

Соҳиби БАҲРУЛЛО - ходими хурди илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии
Институти омӯзиши масъалаҳои
давлатҳои Осиё ва Аврупои
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

АДАБИЁТИ ИСТИФОДА

Дипломатия Таджикистана. Выпуск .,с.138. Том №1/2001 С- 49
Консепсияи сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон [Манбаи электронӣ] https://mfa.tj/tg/main/view/4255/konsepsiyai-sijosati-khorijii-jumhurii-tojikiston
Паём ба Аъзои Маҷлиси Миллӣ ва вакилони Маҷлиси Намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон [Манбаи электронӣ]

https://president.tj/event/speeches/14004 (санаи муроҷиат: 26.06.2021).
Постановление о проектах соглашений между Правительством Республики Таджикистан и Правительством Республики Индонезия о экономическом и техническом сотрудничестве и о поощрении и взаимной защите инвестиций. [Текст] – Душанбе [Манбаи электронӣ] http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?Rgn=13068 (санаи муроҷиат: 26.06.2020).

Постановление Правительства Республики Таджикистан от 17 августа 1995 года № 524 "О Соглашении между Правительством Республики Таджикистан и корпорацией "РТ BОLА САНАUА ВIRU" (Республика Индонезия) по созданию Таджикского Торгового Центра в Республике Индонезия" [Манбаи электронӣ] URL: http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?Rgn=7822 (санаи муроҷиат:26.06.2022).

Постановление Совета Маджлиси намояндагон Маджлиси Оли Республики Таджикистан от 31 августа 2000 года, № 169 "О поездке парламентской делегации Республики Таджикистан в Джакарту (Индонезия)" [Манбаи электронӣ] http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?Rgn=1022(санаи муроҷиат:26.06.2022).

Саидов Зафар Шералиевич (Сайидзода Зафар Шерали). 25 лет внешней политики Президента Республики Таджикистан Эмомали Рахмона (1992-2017 гг.): исторические аспекты становления и развития: Монография.- Душанбе:

«Контраст», 2020.- 336 с. С-38
Саидов Зафар Шералиевич (Сайидзода Зафари Шерали). Основные внешнеполитические интересы Таджикистана на рубеже веков. – Четвертое, дополненное издание (новая редакция). – Душанбе: ООО «Контраст», 2011. – 624 с.: ил.С-151
Он ҷо С-152

Сайидзода Зафари Шерали (Саидов Зафар Шералиевич). Внешняя политика Таджикистана в период его становления как суверенного независимого государства (1992-2004 гг.). – Седьмое издание. - Душанбе: ООО «Контраст», 2010. – 446 с.: ил. С-13

Сайидзода Зафари Шерали (Саидов Зафар Шералиевич). Внешняя политика Таджи- кистана в период его становления как суверенного независимого государства (1992-2004 гг.). – Седьмое издание. - Душанбе: ООО «Контраст», 2010. – 446 с.: ил. С-21

Соглашение Правительства Республики Таджикистан и Корпорации "РТ BОLА САНАUА ВIRU" (Республика Индонезия) по созданию Таджикского "Торгового Центра в Республике Индонезия"[Манбаи электронӣ] http://www.adlia.tj/show_doc.fwx?Rgn=7823.
Сотрудничество [Манбаи электронӣ] https://web.archive.org/web/20160303234826/http://uzbemb.or.id/?g=Informasi&lang=en&cmsID=CMS000023 (санаи муроҷиат 09.08.2024)

Суханронӣ дар мулоқот бо доираҳои соҳибкорону сармоягузорон ва ширкатҳои Давлати Қатар [Манбаи электронӣ] https://president.tj/event/foreign_trips/36548
Талбак Н, Сатторзода А. Дипломатияи муосири тоҷик, Душанбе, Ирфон 2006, 224 саҳ. Саҳ-179

Талбак Н., Абдунабӣ С. Дипломатияи муосири тоҷик, Душанбе, Ирфон 2006, 224 саҳ. C-180

Admission of the Republic of Tajikistan to membership in the United Nations 46/228.https://unrcca.unmissions.org/sites/default/files/a_res_46_224-en.pdf
DANNY GAIDA TERA ELGAR NPM.

16.100374201.3268. Dasar-Dasar Hukum Tentara Nasional Indonesia Ikut Sebagai Pasukan Penjaga Perdamaian Dunia Menurut Hukum Internasional Dan Hukum Nasional с.84 с-56

Kusuma DISERTASI PASUKAN PERDAMAIAN TNI KONTINGEN GARUDA DI LEBANON (Kajian Perjumpaan Masyarakat Muslim Indonesia dan Lebanon) NIM:

12.3.00.0.01.01.0034 с.276 с-217
MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS OF THE REPUBLIC OF INDONESIA DIRECTORATE GENERAL OF LEGAL AFFAIRS AND INTERNATIONAL TREATIES [Манбаи электронӣ]
https://treaty.kemlu.go.i/apisearch/pdf?filename=TJK-1994-0001.pdf (санаи муроҷиат: 28.02.2022)

PROFIL NEGARA DAN HUBUNGAN BILATERAL[Манбаи электронӣ] https://kemlu.go.id/nur-sultan/id/read/profil-negara-dan-hubungan-bilateral/4098/etc-menu#:~:text=%E2%80%8B%201.

%20Indonesia%20memberikan%20pengakuan,kemerdekaannya%20tanggal%2016%20Desember%201991. (санаи муроҷиат: 28.02.2022)