“Ҳечлик” ҳайратлари
Бундан кўп йиллар бурун ёзувчи Мурод Човушнинг “Ҳеч” асарини кузатиб бу асарга “шунчаки” ёндашган эдим.Кейин эса қайта варақлаб кўп мулоҳазалар туғилди.Улардан озгинасини “интернет”дошларга ҳам баҳам кўриб, кикинагина машҳур ҳам айландим.Ҳатто ғўлдираб –чулдираб, биров қувиб келаётгандай тез-тез гапириб, телеэкранга чиқиб озгина “адабиётшунос” ликка даъвогарлик ҳам қилдим.Фикрларим бировларда қизиқиш уйғотган бўлса,баъзи дўстларим менинг қиёфамда “ўта” бахтсиз,тушкун,маънавий хўрланган(аммо репресия қилинмаган)дунёвий цивилизациядан орқада қолган (чунки сотивий телефоним йўқ) машҳур телебошловчини севиб қолиб етишолмаган омадсиз ошиқ, бирда Нуротанинг тоғларида эшак миниб, қўлида дўмбира чалиб юрган бахши,бирда матбуот анжуманларида фаол,айрим лаганбардор ва гапни қуруқ олиб қочадиган раҳбарларни савол бериб юрагини чангаллатадиган анжуман иштирокчиси, бирда ўзи тўртта сўзни билса ҳам, француз тилидаоригинал гапириши билан ажралиб турадиганинтеллектуал чанқоқ, замондошимиз Ўлжабой Қаршибойни кўрибдилар.Хуллас ,”Ҳеч”нинг автори қолиб, менинг бозорим чаққон бўлиб кетди.Бир дўстим иккита арзон сомса ва иккита Қибрай пивоси, яна бири иккита чебурек ва битта “53”брендидаги винобилан меҳмон қилди. Дўстимнинг айтишича, Францияда оммавий вино ичишар экан,бизда гонрар кам бўлгач, арзонгина “53” оммавий экан. Янаям ким билсин денг.Энди илтифотлар кўпайиб кетди, денг.Ҳафтага икки уч илтифотчи бор.Агар мен ҳам замонасоз,маддоҳ, ва кўпчиликнинг жонига тегиб кетган”календарь “ шоирларнинг адабий танқидчисига айланиб кетсам,аллақачон кучайиб кетармидим деб ўйлаб қолдим.Шундай кунларнинг бирида Иброҳим Ғафуровнинг мансураларини ўқиб қолдим. Мана у.
Уйқу бермас,олиб қочар хаёлларимни
То дунё тургунча етиб бўлмас ҳеч...
Ўзимнинг шахсиятимга қарайман.Биринчи муҳаббатимга эриша олмадим. У алам билан бошқага тегиб кетди.Кўзим шаҳар гўзалларида эди.Худбинлик қилдим.
Кейин алам қилди, орзулар сароб бўлди.Мақсадга эришолмадим.Бу тушкунлик мени ҳечлик сари тортиб кетиб қолди.Иккинчи севгилим курсдошим эди. Ундан ўзимни мажбурлаб олиб қочдим.У зиёли пойтахлик қиз эди.Ишончини оқлай олмасамчи,ўзим қишлоқлик бўлсам деган ўйда қўрқоқлик қилдим ва яна севгим саробга айланди.Энди ҳечлик менга анча ўрнашиб олди. Учинчи севгилим уйланган қизимнинг опаси эди.Унибой бердим.Эришолмадим.Тавакккал қилиб унинг синглисига орадан кўп йиллар ўтиб, тасодифан ва тавккал уйландим. Аммо характерларимиз, дунёқарашимиз турлича экан.Яшай олмай ажрашиб кетдим.Одамови ва дарвешона нусхага айландим.Ҳечлик пиллапояларида умрим қолиб кетди.
Ҳаётни кузатдим.Ги де Мопассан сингари фоҳишалар ҳаётини ўрганиб кўрдим.Бир фоҳишага савол бердим:”Нима учун шу йўлни танлагансиз,ҳаётингиз қайтадан бошланса,нима қилардингиз?”
У тўлиқиб йиғлади,Ҳеч ҳам,деб бақирди у.Ҳеч ҳам танламасдим. Ҳаётдабу йўлни танламас эдим.Ҳаётдан жирканиб кетаяпман” ,-деб ҳўнграй бошлади.Мени зўрлашишган.Начора, балки у ҳақдир.Нега у ҳеч, деб фикрини тушунтираяпти.
Кўчада паришон кетаётиб бир пари- пайкарга тегиб кетибман.Дарҳол кечирим сўраб ,қўлига китоб тутқаздим.”Ҳечқиси йўқ” ,деди,у.Яна ҳечдеяптими,Тавба, биргина ҳеч сўзи шуқадар кўп ва катта эҳтиёжда нутқимизда борми?
Машҳур бошловчи Ташаккур Пўртанаевни кўриб қолдим.У абадий денгиз пўртанасидай чайқалиб, анжуманларда ҳеч кимни менсимай туради. У хронический машҳурлик касаллиги билан оғриган.Уни ғашига тегдим.Агар бошқатдан болалигингиз қайтиб келса, бошқа касбни танлаган бўлармидингиз”,-деим унинг оғзига қараб.
-“Ҳеч ҳам,- деди у кекрайиб,сақичини чайнаб.(Ана холос)Шуям ҳечлик фалсафасини тушунурмикан?Телевидениесиз ҳаётимни тасаввур этолмайман ҳатто!”-деди театр оҳангида,”ўтлаб”.
Ола,ёзиб берилган нарсани бажариб ўқиёлмайсану,”ҳеч”лик нима эканини билармидинг,лекин ҳеч, дединг.”Унда ҳаётингиз телеэкран ичида тезроқ монтажга айланиб кетсин,мақтанишга ўрин қолмас эди ,-дедим унга бақрайиб.
Демак, бутун ҳаётимизда ҳеч сўзи шунчалик кенг ва ранг-баранг тарзда яшаб келаётган экан.Мурод Човушнинг қаҳрамони бегона эмас.У газетачилар корпусидаги аралашиб юрадиган,ишхонасига шунчаки, кириб чиқиб турадиган,нари бери ўзининг шахсий мулоҳазаси ҳам йўқ,умр бўйи бировнинг гапини маъқуллаб,ёки ўғирлаб мавзу қидириб юрадиган одамлардан , безиб ҳечлик сари кетиб қолган.Мурод Човуш қаҳрамони орқали бизни ҳечликниг чексиз қиёфаларига сафар қилдиради.
Бу дунёга келган ҳар бир инсон ҳечлик кўчасидан барибир ўтади.Аммо, ҳар ким ҳар хил тарзда.
Бир умр тополмаганҳақиқат бир кун рўй беришини англаб етдиму, юрагим зирқираб кетди.Мен уч маротаба автомобиль ҳалокатидан тирик қолдим.Бир қадам...дан қайтиб келдим.
Аммо, бу ҳақиқат қачондир рўй беради. Балки ҳали кўп йиллар ўтиб...Уни тан олишга мажбурман.У- ўлим.Ўлим ҳақ.Бу дунёда фақатгина ўлим ҳеч эмас.