﴾(Уа, Мухаммад!) Біз саған осынау Кітапты ақиқаттың нақ өзі етіп, лайықты түрде түсірудеміз. Ендеше, осынау хақ дінді шын жүректен толық қабылдап, бар ықыласыңмен бір Аллаһқа ғана құлшылық ет!﴿
﴾(Уа, Мухаммад!) Біз саған осынау Кітапты ақиқаттың нақ өзі етіп, лайықты түрде түсірудеміз. Ендеше, осынау хақ дінді шын жүректен толық қабылдап, бар ықыласыңмен бір Аллаһқа ғана құлшылық ет! Естеріңде болсын, шынайы, кіршіксіз дін бір Аллаһқа ғана лайық. Ал енді Аллаһтан өзге ие тұтып: «Біз оларға тек бізді Аллаһқа жақындатсын деген ниетпен ғана табынып жүрміз», – дейтіндерге келсек, Аллаһ олар мен (бір Өзіне ғана сиынған) мүміндер арасында талас тудырған мәселелерге қатысты кесімді билігін міндетті түрде айтады. Шүбәсіз, Аллаһ өтірікші әрі жақсылықты түсінбейтін рақметі жоқ адамды тура жолға салмайды﴿ «әз-Зумәр» сүресі, 3 аят.
Ибн Кәсир әш-Шәфиғи өзінің әйгілі «Тәфсир әл-Қуран әл-Азим» тәпсірінде аяттың түсіндірмесінде айтты:
«﴾(Уа, Мухаммад!) Біз саған осынау Кітапты ақиқаттың нақ өзі етіп, лайықты түрде түсірудеміз. Ендеше, осынау хақ дінді шын жүректен толық қабылдап, бар ықыласыңмен бір Аллаһқа ғана құлшылық ет!﴿ — яғни, Аллаһқа ғана құлшылық ет, Оның ешбір серігі жоқ.
Адамдарды да соған шақыр және оларға құлшылықтың тек Оған ғана лайық екенін білдір. Шынында да, құлшылық Одан басқа ешкімге жарамайды, Оның серігі де, теңдесі де, ұқсасы да жоқ.
Сондықтан Ол былай деді: ﴾Естеріңде болсын, шынайы, кіршіксіз дін бір Аллаһқа ғана лайық﴿, яғни Аллаһ құлшылықтың тек Оған шынайы ықыласпен арналуын ғана қабыл етеді, Оның ешбір серігі жоқ.
Ал Қатада ﴾Естеріңде болсын, шынайы, кіршіксіз дін бір Аллаһқа ғана лайық﴿ аяты жайында былай деген: «Бұл — “Аллаһтан басқа құдай жоқ” деген куәлік».
Содан кейін Аллаһ Тағала мүшріктерден болған пұтқа табынушылар жайында хабар берді. Олар былай дейді: ﴾«Біз оларға тек бізді Аллаһқа жақындатсын деген ниетпен ғана табынып жүрміз»﴿.
Яғни, оларды пұттарға құлшылық етуге итермелеген нәрсе — өздерінің пайымдауынша, сол пұттарды Аллаһқа ең жақын періштелердің бейнесінде жасап алғандары. Сөйтіп, сол бейнелерге құлшылық етуді періштелерге құлшылық ету орнына қойды. Мұндағы мақсаттары — ол пұттар Аллаһтың алдында оларға шапағат етсін, ризық-несібе мен жәрдем берілсін және дүние істерінде басына түскен жағдайларда араша болсын деген ой еді. Ал ақыретке келсек, олар оны жоққа шығарып, оған күпірлік еткен болатын.
Қатада, әс-Судди,Мәлик Зәйд ибн Әсләмнен және Ибн Зәйдтен бұл аят жайында риуаят етті: ﴾«Біз оларға тек бізді Аллаһқа жақындатсын деген ниетпен ғана табынып жүрміз»﴿ — яғни: «бізге шапағат етсін, Аллаһтың алдында дәрежемізді жақындатсын деп» деген, — деп түсіндірген.
Сондықтан да олар жәһилият дәуірінде қажылық жасағанда өз тәлбияларында былай дейтін: «Ләббайка, Сенің ешбір серігің жоқ! Бірақ бір серігің бар, ол да Өзіңе тиесілі, Сен оны да, оның иелік еткенін де билейсің».
Міне, осы күмән-шүбәге мүшріктер ерте заманнан да, кейінгі замандарда да сүйеніп келді. Ал пайғамбарлар — Аллаһтың игілігі мен сәлемі олардың бәріне болсын — дәл осы шүбәге жауап беру, одан тыйю және құлшылықты Аллаһқа ғана арнауға, Оны жалғыз деп тануға шақыру үшін жіберілді. Бұл — мүшріктердің өз ойларынан шығарып алған нәрсесі, оған Аллаһ рұқсат етпеген де, разы болмаған да. Керісінше, Аллаһ оны жек көрді және одан тыйды:
﴾Расында, әр үмбетке «Бір Аллаһқа құлшылық етіңдер, адамдарды Аллаһтың ақ жолынан тайдыратын тағұттан (шайтаннан, жалған құдайлардан, ел-жұртты Аллаһтың ақ жолынан тайдырушы зұлым күштерден) аулақ жүріңдер!» деп ескертетін бір пайғамбар жібердік﴿ («Нахл» сүресі, 36-аят).
﴾Біз сенен бұрын: «Менен басқа құдай жоқ, ендеше – маған ғана құлшылық етіңдер!» – деп, уахи етпестен бірде-бір елші- пайғамбар жіберген емеспіз﴿ («Әнбия» сүресі, 25-аят).
Сондай-ақ Аллаһ аспандардағы періштелердің — жақын етілгендерінің де, өзгелерінің де — барлығы Аллаһтың құлдары, Оған толық мойынсұнған екенін хабарлады. Олар Аллаһтың алдында Өзі разы болғандарға ғана, Оның рұқсатымен ғана шапағат етеді. Олар патшалардың қасындағы уәзірлер секілді емес: уәзірлер кейде патшаның рұқсатынсыз-ақ, патшалар жақсы көретін не жек көретін істерде араша түсіп жатады. Ал Аллаһ ондайдан пәк әрі жоғары:
﴾Бұдан былай ұқсату, салыстыру немесе мысал келтіру арқылы Аллаһқа еш нәрсені теңемеңдер. Аллаһ (бәрін) біледі, ал сендер (көп нәрсені) білмейсіңдер﴿ («Нахл» сүресі, 74-аят). Аллаһ мұндай сипаттаудан өте жоғары.
Ал Оның: ﴾Аллаһ олар мен (бір Өзіне ғана сиынған) мүміндер арасында талас тудырған мәселелерге қатысты кесімді билігін міндетті түрде айтады﴿ — деген сөзі, яғни Қиямет күні. Яғни Аллаһ Қайта тірілу күні барлық жаратылыстың арасын айырып, әрбір амал иесіне өз амалына қарай қайтарым береді.
Бұл мағынаға мына аят та дәлел:
﴾Ол күндердің күнінде (мүшіріктерді және олардың тәңір тұтқан құдайларын) барлығын ғарасат майданына жинайды. Содан кейін періштелерге: «Мыналар сендерге сиынатын ба еді?» – деп сұрайды. Періштелер: «Сен ұлысың, мінсізсіз. Мүшірік-тердің айтқанындай емессің, Сенің серігің де, ортағың да жоқ. Біздің иеміз де, қорғанымыз да бір Өзіңсің. Біздің оларға еш қатысымыз жоқ. Жо-жоқ, әсілі олар (бізге емес) жындарға табынатын әрі көбі соларға имандай сенетін», – деп жауап береді﴿ («Сәба» сүресі, 40–41-аяттар).
Ал Оның: ﴾Шүбәсіз, Аллаһ өтірікші әрі жақсылықты түсінбейтін рақметі жоқ адамды тура жолға салмайды﴿ — деген сөзі, яғни Аллаһ мақсаты Аллаһқа өтірік телу мен жала жабу болған, ал жүрегі Оның аяттарын, дәлелдері мен айқын айғақтарын жоққа шығарып, күпірлікке бой алдырған адамды тура жолға бағыттамайды».
Уаһабилер бұл аяттарды тәуәссулге қарсы дәлел ретінде қолдануға тырысады. Алайда аяттардың өз мәтініне де, классикалық тәпсірлердің түсіндірмесіне де жүгінсек, мұндай қолдану мүлде орынсыз екені анық көрінеді.
Өйткені аяттарда да, тәпсірлерде де сөз тәуәссул туралы емес, керісінше мүшріктердің пұттарға құлшылық етуі жайында болып отыр. Олар пұттарға құлшылық жасағандарын ашық түрде мойындаған және сол құлшылықты «бізді Аллаһқа жақындатсын», «бізге шапағат етсін» деген желеумен ақтаған. Бұл — ғибадатты Аллаһтан басқаға арнау, яғни анық ширк.
- құлшылық тек Аллаһқа ғана жасалады;
- сұрау Аллаһтан ғана тілінеді;
- араға қойылған адамға дербес құдірет, тәуелсіз әсер ету күші берілмейді;
- ол тек Аллаһтың рақымына себеп, дәнекер ретінде қарастырылады.
Сондықтан аяттарда сыналып отырған нәрсе —
• делдал арқылы сұрау емес,
• Аллаһтан басқаға құлшылық ету.
Осы себепті бұл аяттардың тәуәссулге ешқандай қатысы жоқ. Оларды тәуәссулге қарсы қолдану — аяттың мағынасын бұрмалау және мүшріктердің пұтқа табынуын мұсылмандардың таухидке негізделген амалдарымен шатастыру болып табылады.
Қысқасы:
Пұтқа құлшылық — ширк. Тәуәссул — өзгеге құлшылық емес. Екеуін теңеу — Құранның да, тәпсірдің де рухына қайшы.