Қағаз жүзінде, электрондық кітап әлде дыбыс?
Бүгінгі таңда пайдалы контент қай жерде
Кітаптар мен подкасттар демалыс саласына фильмдермен, сериалдармен, музыкамен қатар мықтап кірді. Электронды немесе қағаз мәтінді жолда оқуға болады, ал кітаптардың аудиоверсиясын немесе подкасттарды жаттығулар, үй жинау, ас дайындау немесе серуендеу кезінде тыңдауға ыңғайлы. Мұндай форматтар күнделікті істер мен демалысты өзін-өзі дамытумен біріктіруге мүмкіндік береді.
Бүгінгі таңда пайдалы контент қай жерде бар?
The Pew Research Center жүргізген сауалнамаларға сәйкес, АҚШ-тағы ересектердің 75% -ы бір жылда кем дегенде бір кітап оқыды, алайда баспа ісінің белсенді цифрландырылуына қарамастан, 65% -ы қағаз нұсқасын таңдайды.
Кітап онлайн-ресурстарын монетизациялау модельдері әртүрлі. Жазылым - негізгі тренд: пайдаланушылар оның жекелеген бөліктеріне емес, барлық мазмұнға қол жеткізгені үшін қуана төлейді. Audible, Storytel және ЛитРес тұрақты ақша ағынын қамтамасыз ете отырып, икемді тарифтер схемаларын енгізеді.
Секторды монетизациялаудың тағы бір моделі – краудфандинг*. Шығармашылық жобаларға қаражат жинауға мүмкіндік беретін Patreon және Kickstarter танымал платформалары авторларға тікелей аудиториядан қаржыландыруды тартуға мүмкіндік береді. Мысалы, 2022 жылы американдық жазушы Брендон Сандерсон баспаның қатысуынсыз өз кітаптарын жариялау үшін $41,7 млн жинады. Өз кезегінде, Good Night Stories for Rebel Girls көрнекті әйелдер туралы балалар әңгімелерінің жинағын шығару Kickstarter арқылы қаржыландырылып, бестселлер болды.
*Интернет-платформалар арқылы ерікті топтық ақшалай жарналар есебінен жобаларды қаржыландыру
Қалтадағы кітапхана
Бұл ретте электронды және әсіресе аудиокитаптар ыңғайлылық пен қол жетімділіктің арқасында аудиторияны сенімді түрде жаулап алады. Әлемдік аудиоконтент нарығы $6,5 млрд-қа бағаланып отыр, ал 2025 жылы ол $8,6 млрд-қа дейін өсуі мүмкін.
Pew Research мәліметтері бойынша, қазіргі заманғы оқырман форматтарды жиі біріктіреді: америкалықтардың үштен бірі олардың жанрына байланысты қағаз және электрондық кітаптарды үнемі оқиды. Нарықтағы ең ірі ойыншы – Amazon. Ол барлық дерлік цифрлық оқу циклін қамтиды: АҚШ-та электрондық кітап сатылымының шамамен 79% -ы оның платформасы арқылы өтеді, ал Kindle оқырмандар нарығының 72% -ын ұстап тұрады. Тыңдауды қалайтындар үшін Audible – ең танымал аудиоплатформалардың бірі. Бұдан басқа, Amazon Kindle Direct Publishing арқылы өзі басылып шығаруды белсенді түрде ілгерілетуде: 2023 жылдың тамызында ғана авторларға шамамен $50 млн. төледі
Көпшілік баспалар да бар. Pearson (PSO) және Barnes & Noble Education (BNED) оқу құралдарына маманданған, Scholastic (SCHL) балалар әдебиетіне бағытталған, ал John Wiley & Sons (WLY) академиялық әдебиетті шығарады және EdTech бағытын дамытады. Бұл компаниялардың барлығы бизнесті белсенді түрде цифрландырады, онлайн-платформалар жасайды, АИ енгізеді және жазылым модельдерін ұсынады.
Классикалық оқудың болашағы – жоғалу емес, трансформация. Біз адамзат тарихында бұрынғыдан да көп контент жасап, тұтынамыз, бірақ оны түрлі арналар – әлеуметтік желілер, кітаптар, блогтар, YouTube арналары арқылы таратамыз.
20 жылдан астам уақыттан бері бақылап жүрмін, оқырмандар өзгеріп келеді. Соңғы жылдары оқырмандар өзгере бастады. Біріншіден, оқырмандар шыдамсыз болып кетті. Бұрын адам бір аптаны асықпай кітапқа жұмсайтын болса, бүгінде ол кітаптың мазмұнын 15 минут ішінде түсінгісі келеді. Бұл «жеңілдету» емес, шамадан тыс жүктемеге бейімделу ретінде қарасақ болады. Қазіргі уақытта біз көңіл тапшы әлемде өмір сүріп жатырмыз. Екіншіден, форматтар икемді бола бастады: аудио, саммар, визуалды шешімдер – инфографикаға сұраныс өсуде. Адамдар «жол-жөнекей» – спортзалда, рульде, жүгіру кезінде оқығысы келеді. Үшіншіден, мақсат та өзгерді. Бұрын «ләззат алу үшін» немесе «солай болу керек» деп оқитын. Қазір мақсатты түрде оқиды – мәселені шешу, дағдыны көтеру, тақырыпты түсіну үшін. Тәжірибелік эстетикадан да маңызды болды.
Мен де дамуға ұмтылатын жұртшылық сияқты көптеген кітаптарды сатып алдым. Smart Reading мен үшін және мыңдаған басқа да адамдар үшін, яғни білімін жетілдіргісі, оқығысы келетін, бірақ уақыттары жоқ, үнемі қозғалыстағы адамдарға таптырмас жауап болды. Біз саммари кітапханасын 15-20 минут ішінде ашамыз. Бұл кітап оқуды алмастыру емес, бүкіл кітапты оқу керек пе, соны тез түсінуге көмектесетін білім трамплині.
Уақыт аз, ал ақпарат көп болатын әлемде қысқаша формат таңқаларлық сұранысқа ие болып шықты. Біз неғұрлым көп жұмыс жасасақ, бір нәрсе айқын болады: адамға әдеттегідей түсіну маңызды.
Радионың орнына
Желіге жіберілетін подкаст форматы – сөйлесетін аудиороликтер 2000-жылдары танымал бола бастады. Бұл радио сияқты: тыңдаушы қашан және қандай файлды қосуды өзі таңдайды.
Подкасттарды әртүрлі авторлар ғана емес, компаниялар да пайдаланады. Классикалық жарнамадан басқа branded podcasts - бренд әңгімелеушіге айналатын фирмалық шоулар дамуда. Мысалы – General Electric (GE) ғылыми-фантастикалық сериалы және PR-проблеманы қызықты тергеуге айналдырған McDonald's (MCD) деректі подкасты.
Негізінен ірі платформаларда – Apple Podcasts (AAPL), Spotify (SPOT), Google Podcasts (GOOGL) және Sirius XM (SIRI) компаниясынан Pandora подкасттарын тыңдайды. Олардың көбінде сапасы жағынан дәстүрлі медиамен бәсекелесетін студиялық өнімдер бар.
Пайдалы контент
Соңғы онжылдықтың трендтері ақпаратты саналы түрде тұтыну жағына қарай айтарлықтай ілгерілеуді көрсетеді. Аудитория көбінесе көңіл көтеру емес, оқу үшін де, тыңдау үшін де мазмұнды дамытуды таңдайды.
АҚШ-та нон-фикшн санатындағы кітаптар сату көлемі бойынша көркем әдебиетті басып озды. Сұранысқа ие бағыттардың арасында – өзін-өзі дамыту, бизнес және психология жөніндегі әдебиет. Подкасттардағы ұқсас көрініс: true crime (құжаттамалық тергеу) жанры тұрақты түрде топ-чартқа кіреді, бірақ оның жанында – тарихпен, денсаулықпен, жеке тиімділікпен және қаржымен байланысты білім беру форматтары.
Контент уақытты ғана емес, міндеттерді шешудің – көбірек білудің, тереңірек түсінудің, дағдыны дамытудың тәсіліне айналады. Бұл үрдіс материалдарды жасау тәсілін де өзгертеді: пайдаланушылар авторлардан нақты пайда, айқын құрылым және олардың назарына құрмет күтеді.
Контентті жасаумен және таратумен байланысты сала цифрлық технологияларды белсенді пайдаланады және адамдардың білім мен жаңа әсерлерге деген қызығушылығын пайдалы бизнеске айналдырады. Cоның нәтижесінде барлығы ұтады – оқырмандар да, баспагерлер мен қоғам да.