Барлық баффеттердің әкесі
Қазіргі заманғы инвестиция майталмандарының ұстазы кімдер
Риясыз беделге ие бірнеше қаржыгерлер бар. Олардың биржалық индустриядағы орны - олар өздерінің тұжырымдамаларын қалыптастырып қана қоймай, оларды әлеммен бөлісіп, сонымен бірге өз идеяларының жұмыс қабілеттілігін басқарылатын қорлардың нәтижелерімен растады. Әрі қарай, біз аңызға айналған Уолл-стрит кейіпкерлері туралы сөйлесетін боламыз.
Биржадағы ең ақылды адам
"Сайып келгенде, сіздің инвестицияңыз қалай болатыны маңызды емес. Сіз өзіңізді қалай ұстайсыз сол маңызды", — деді құнды инвестициялаудың әкесі Бенджамин Грэм. Ол Уоррен Баффет және басқа да табысты қор менеджерлерінің ұстазы. Грэмнің "Бағалы қағаздарды талдау" және "Ақылды инвестор" кітаптары қазірдің өзінде классикаға айналды. Қаржыгердің сүйікті аллегориясы — Нарық Мырза (Мг. Market) – қандай да бір компанияға инвестиция қаншаға шығатынын күн сайын болжайтын әр инвестордың қиялдағы серіктесі. Көп жағдайда ұсынылған баға ақылға қонымды және ақталатын болып шығады. Алайда, кейде нарықты эмоциялар жеңеді, оның әсерінен оның ұсыныстары мүлдем қисынсыз болып көрінеді. Дегенмен, сауда-саттыққа қатысушы қабылдайтын қорытынды шешім бизнестің құндылығы мен болашағын мұқият талдауға негізделуі керек.
Құнды инвестициялау (value investing) тұжырымдамасының қалыптасуына Грэмнің өмірлік тәжірибесі әсер етті. Бенджамин 1894 жылы Лондонда дүниеге келген. Бала бір жасқа толғанда, отбасы Нью-Йоркке көшті. Әкесінің шағын жиһаз дүкені болған. Әкесі қайтыс болғаннан кейін Грэмдер кедейлікке тап болды. Қаржы майталманы мойындағандай, күрделі балалық шағы ақшаға деген байыпты көзқарас пен экономикаға деген бейімділікті қалыптастырды.
16 жасында жас жігіт Колумбия университетіне түсіп, онда ежелгі тілдерді, ағылшын әдебиетін, математиканы, философияны және экономиканы оқыды. Оқудан кейін Грэм оқытушылық қызметін бастауға мүмкіндігі бар еді, бірақ Уолл-Стритте жұмыс істеуді таңдады. Ол алдымен брокерлік компанияда курьер болып жұмыс істеді, кейінірек бағалы қағаздардың бағаларын қадағалайтын кеңсе қызметкері болды. Осы лауазымға орналасқаннан кейін Грэм қаржылық есептілікті тереңдетіп, оны компанияларды бағалау кезінде негізге алды. Алты жылдан кейін Бенджамин өзінің алғашқы жұмыс берушісінің серіктесі деңгейіне дейін өсті. Ал 1923 жылы өзінің инвестициялық компаниясын құрды, ол екі жыл жұмыс істеді. Сол кезде ол Грэм жинаған бағаланбаған акциялар қоржыны, сатып алынған қағаздардың қысқа сатылымы және арбитраждық операциялар арқылы жоғары табысқа ие болды. Бірінші бизнес жабылғаннан кейін қаржыгер Grahann - Newnnan Corporation қорын ашып, Джером Ньюменмен серіктестікте жұмыс істей бастады. Ұлы депрессия басталғанға дейін бизнесі табысты болды, бірақ дағдарыс кезінде Грэм капиталдың шамамен 70% жоғалтты.
Оны өз қаражатымен толықтырғаннан кейін, қаржыгер 1936 жылы Грэм-Ньюман қызметін қайта бастады. Компания 1956 жылға дейін жұмыс істеді және осы 20 жыл ішінде орташа нарықтық көрсеткіш 12,2% болған кезде оның инвестициялық портфелінің орташа жылдық кірістілігі шамамен 17% құрады.
«Грэмология» негіздері
Биржалық операцияларды жүргізумен қатар, Грэм Колумбия университетінде экономика курсын оқыды. Дәріс материалдары негізінде ол өзінің шәкірті Дэвид Доддпен бірге "инвесторлар үшін киелі кітапқа" айналған "Бағалы қағаздарды талдау" кітабын шығарды. Оның алғысөзінде ұстаз алғаш рет қаржылық талдаушыларды сертификаттау идеясын ұсынды, ол кейіннен CFA (Chartered Financial Analyst) емтиханы түрінде өтті.
Кітаптың негізгі идеясы инвестициялар мен алыпсатарлықты түбегейлі бөлу болды. Біріншісі терең талдауға негізделген, инвестициялардың үлкен сенімділігімен және қолайлы кірістерімен сипатталады. Бұл талаптарға сәйкес келмейтін операцияларды қаржыгерлер алыпсатарлық деп санады.
Грэм мен Доттың пікірінше, құн тұжырымдамасы (value investing) компанияның нақты құнын және эмитент болашақта жасайтын пайда мен дивидендтік төлемдердің мөлшерімен анықталатын бизнес шарттарын бағалауға негізделген.
Грэм ішкі құн мен нарықтық баға арасындағы айырмашылықты "қауіпсіздік маржасы" деп анықтады — бұл баға ұсыныстарын арттыру әлеуетін көрсететін компанияның бағаланбаған мөлшері. Мұндай қауіпсіздік маржасын баланстық құннан төмен сатылатын, дивидендтердің кірістілігі жоғары, баға/пайда коэффициенті төмен (R/E) және борыштық міндеттемелердің аз мөлшері бар қағаздарды сатып алу арқылы қамтамасыз етуге болады.
Грэм теориясының маңызды аспектісі - орташа мәнге міндетті түрде оралу ұғымы. Қысқа уақыт ішінде акциялар бағамы өзгеріп отырады, өйткені нарық инвесторлардың "дауыс беру" құралы ретінде әрекет етеді. Орташа бағадан ауытқулар ситуациялық, ал ұзақ мерзімді көкжиекте қағаздардың нарықтық және ішкі құны бір-біріне жақындап, соңында компаниялардың шынайы құнын көрсетеді.
Грэм "баға белгілеулерінің ауытқуы тек бір ғана маңызды мағынаға ие. Олар бағаның күрт төмендеуімен ұтымды сатып алуға және күшті өсіммен ақылға қонымды сатуға мүмкіндік береді. Қалған уақытта инвестор қор нарығын ұмытып кетсе, үлкен жетістікке жетеді" - деп жазды.
Лайықты оқушы
Грэмнің атақты ізбасары Омахадан шыққан Оракул деген лақап атқа ие болған аңызға айналған Уоррен Баффет болды. Ол үнемділігімен танымал болғанымен және әлі күнге дейін 1958 жылы сатып алынған Небраскадағы үйінде уақыт өткізуді жөн көрсе де, Баффет өмір бойы пайданы көбейту өнерімен айналысады. Оның негізгі туындысы Berkshire Hathaway 1965 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін инвесторларға S&P 500-дің 10,5% өсуімен салыстырғанда жылына орта есеппен 21% табыс әкелді. Қаржы майталманы өзін 85% Грэмнің және 15% Филипп Фишердің ізбасары деп атайды. Екіншісі жақсы өсу перспективасы бар шағын капиталдандыруды қоса алғанда, компанияларға назар аударды және 10-12 эмитенттің акцияларынан тұратын портфельді "тар әртараптандыру" ережесін ұстанды.
Каррет және Линч
Фил Каррет құнды инвестициялау тұжырымдамасының екінші атақты ізбасары болып саналады. Қаржы саласында ол шамамен 80 жыл жұмыс істеді, оның 55-жылын АҚШ-тың алғашқы пай қорларының бірі Пионер қорын басқаруға арнады. Гаррет басшылық еткен кезде, компанияның кірісі S&P500 үшін 9% - бен орташа есеппен 13% құрады.
Қор құрылғанға дейін қаржыгер Baroon' s-те жұмыс істеді, әртүрлі эмитенттердің есептерін талдады және кейінірек жеке мақалалар негізінде "Алыпсатарлық өнері" кітабын шығарды. Атауына қарамастан, Каррет акциялардың нақты құнын анықтамай, "сән өмірдің басқа салаларындағыдай инвестициялауда да бірдей рөл атқарады" деп есептеп, ұзақ мерзімді инвестицияларды қолдады. Уолл-стриттегі ең тиімді менеджерлердің бірі Питер Линч 1977-1990 жылдары Fidelity тобының Magellan қорын басқарды.
Ол ұзақ мерзімді өсуді көздей отырып, танымалдығы аз компанияларға инвестиция салумен айналысты. Мұндай эмитенттерді Линч tenbagger немесе "он еселенген" деп атады, яғни олар алғашқы салымдардан әлдеқайда жоғары инвестициялардың қайтарымын қамтамасыз ете алады. Ол қаржылық жағдайды, бизнес саласын егжей-тегжейлі талдауды және компания туралы ақпаратты үнемі бақылауды қамтитын "өзің түсінетін нәрсеге инвестиция салу" қағидасын басшылыққа алды.
Линч жұмыс істеген кезде Fidelity Magellan Fund S&P 500 15,8% өсуімен жыл сайын орташа есеппен 29% инвестициялық кірісті қамтамасыз етті. Активтердің құны 18 млн-нан 14 млрд-қа дейін өсті. Бұл ретте Линч инвестициялар географиясын кеңейтті: американдық құралдардан басқа, ол портфельге шетелдік эмитенттердің акциялары мен облигацияларын енгізді.
Назарыңызға
Грэм, Баффет, Линч және басқа да бірқатар табысты басқарушылар ұзақ мерзімді инвестициялау стратегиясының тиімділігінің үлгісі ғана емес, сонымен қатар жоғары инвестициялық табысқа қол жеткізуге болатындығын дәлелдейді. Ең бастысы — акцияларды сатып алмас бұрын компанияларды мұқият зерттеу, ақпаратты сыни тұрғыдан талдау, тәуекелдерді бақылау және қаржылық тәртіпті сақтау.