Фойдаланилмаётган объектлар олиб қўйилади...(ми?)

Президентимиз бир неча чиқишларида бўш турган объектлардан самарали фойдаланиш ҳақида тўхталиб, мутасаддиларга зарур топшириқлар берган­ди. Бу борада махсус қарор ва фармонлар ҳам қабул қилинди. Натижада кўплаб бўш турган объектлар фойдаланишга туширилиб, айримлари аук­цион орқали сотилди ҳам. Бироқ кузатишларимиздан маълум бўлмоқдаки, ҳайҳот­дек объектларнинг баъзилари ҳамон бўш, қаровсиз ҳолда турибди. Фойдаланмай турганлиги оқибатида уларнинг аксарияти яроқсиз ҳолга келиб қолмоқда. Бунга нима сабаб бўлмоқда? Бўш турган объект эгалари «қаров»сиз мулкини сотишни истамаяптими ёки уларни сотиб олувчилар йўқми?

– Республика миқёсида бўш турган объектлардан самарали фойдаланиш бўйича бир қатор чоралар кўрилаётган бўлса-да, ҳудудларда ҳанузгача фаолият кўрсатмаётган ва самарасиз фойдаланилаётган бинолар ва қурилиши тугалланмаган объект­лар сақланиб қолмоқда, – дейди Давлат активларини бошқариш агентлиги бошқарма бошли­ғи Одил Маматов. – Буларнинг аксарияти хусусий мулкка тегиш­ли бўлиб, бир нечта сабабларга кўра бўш, фойдаланмай қолмоқда. Хусусан, мулкдорнинг маблағлари йўқлиги, тижорат банклардан кре­дит олиш мураккаблиги, инфра­тузилма билан таъминланмагани, аҳоли пунктларидан узоқ жойда жойлашгани ҳамда мулкдорлар томонидан объектлардан сама­рали фойдаланиш бўйича аниқ лойиҳа ишлаб чиқиш ва тадбир­корлик билан шуғулланиш тажри­баси йўқлиги каби қатор объектив ва субъектив сабаблар мавжуд.

Ҳудудларда вазирлик ва идо­ралар тасарруфида бўлган давлат мулки объектлари ҳам бўш, қа­ровсиз ҳолатда тургани сир эмас. Айниқса ижтимоий соҳадаги, шу жумладан, мактабгача таълим, халқ таълими, соғлиқни сақлаш, маданият ва спорт соҳасидаги объектларнинг балансда сақлов­чилари ҳамда уларнинг юқори турувчи вазирлик ва идоралари томонидан объектларидан сама­рали фойдаланишда етарли дара­жада эътибор берилмаяпти. Ушбу давлат мулки объектлари йилдан- йилга фойдаланмай қаровсиз тур­ганлиги оқибатида фойдаланишга яроқсиз аҳволга келиб қоляпти.

Давлатимиз раҳбарининг 2020 йил 1 июлдаги «Бўш турган объектлардан самарали фой­даланишни ташкил этиш ва ахборот-коммуникация техно­логияларини кенг жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори асосида бундай самара­сиз тизимга чек қўйилади. Мазкур қарор билан ташкил этилаётган Ўзбекистон Республикаси Давлат активларини бошқариш агентлиги ҳузуридаги Бўш турган объект­лардан самарали фойдаланишни ташкил этиш маркази эндиликда бўш турган давлат объектларини тасарруфига ўтказиб, улардан са­марали фойдаланиш чораларини кўради.

Марказ вазифаси нималардан иборат?

– Мулкчилик шаклидан қатъи назар барча тоифадаги бўш турган объектларни аниқ­лаш ва ҳисобини юритиш, бўш турган давлат мулки объектларини сақлаш ва улардан самарали фой­даланиш, шу жумладан, давлат мулки объект­ларини ижарага беришни ташкил этиш Марказнинг асосий вазифлари­дан ҳисобланади, – дейди Одил Маматов. – Ижарага берилган давлат мулки объектларидан мақсадли фойдаланилиши ва уларнинг сақланиши, шунингдек, ижара тўлови ўз вақтида ва тўлиқ тўланишини ҳам марказ назо­рат қилади. Шунингдек, тузилма давлат муассасалари(корхоналари) га бириктирилган объектлардан самарали фойдаланилиши ва уларнинг сақланишини белгилан­ган тартибда текшириш, оператив бошқарув ҳуқуқи билан берилган объектларнинг ортиқча қисмини, қолаверса, фойдаланилмаётган ёки мақсадсиз фойдаланилаётган объектларни олиб қўйишга ҳақли.

Бундан ташқари, марказ Қури­лиш соҳасида назорат инспек­цияси хулосасига асосан, яроқ­сиз деб топилган давлат мулки объектларини бузиш тўғрисида қарор қабул қилиш ваколатига эга бўлади. Бўш турган хусусий мулк объектларини уларнинг мулкдор­лари ихтиёрига кўра ижарага бе­рилишида ҳар томонлама амалий ёрдам кўрсатади.

Бўш турган объектлар қанча муддатда сотилиши керак?

– Мазкур қарор билан марказга берилган ваколатлар доирасида бўш турган давлат объектларини марказ ва унинг ҳудудий бошқар­малари тасарруфига ўтказиш ва улардан самарали фойдаланиш (хусусийлаштириш, давлат-хусу­сий шерикликка ва ижарага бе­риш) чоралари кўрилади. Бундан ташқари, хусусий мулкка тегишли объектларни хўжалик фаолиятига жалб этиш ишларини жадаллаш­тириш бўйича мулкдорларга нис­батан мол-мулки ва ер солиқлари­ни оширилган ставкаларда ҳисоб­лаш тизими қўлланилади. Бу бўш турган объектлар мулк­дорларининг фаолиятига молиявий юклама туш­ганлиги сабабли объект­ларни ишга тушириш, шу жумладан, сотиш, ижара­га бериш, ҳамкор топиш­га ва бошқа чораларни кўришига олиб келади. Агар мулкдор томонидан объект фаолияти тик­ланса, охирги 12 ойлик қўшимча ҳисобланган солиқлари қайтариб берилади.

Бўш турган ер майдонлари назорати билан ҳам шуғулланадими?

– Албатта, марказ бу бўйича ҳам амалий ишларни олиб боради. Тузилма ва унинг ҳудудий бош­қармалари бўш турган объектлар билан биргаликда давлат муасса­салари, шу жумладан, академик лицей ва касб-ҳунар коллежлари, соғлиқни сақлаш, спорт, маданият, мактабгача таълим муассасалари, халқ таълими, шунингдек, давлат ташкилотларининг фойдаланил­маётган ва ортиқча ер майдонла­рини аниқлаш ва тадбиркорларга аукцион орқали бериш мақсадида маҳаллий ҳокимлик захирасига ўт­казиш бўйича ишларни ҳам амалга оширади.

Шаффофлик қай даражада таъминланади?

– Давлат активларини бошқа­риш агентлигининг давлат мулки объектларини (акция, улуш) сотиш соҳасидаги роли ва позициялари очиқ ва шаффоф принципларни қўллашдан иборат. Ушбу йўна­лишда бир қатор меъёрий-ҳуқу­қий ҳужжатлар қабул қилинган ва электрон аукцион тизими йўлга қўйилган. Соҳада инсон арала­шувини янада чеклаш мақсадида мазкур қарорга асосан, 2020 йил 1 сентябрдан бошлаб барча аукцион савдолари натижалари QR-кодни қўллаш орқали расмийлаштири­лади.

Фуқаролар «мобиль иденти­фикация қилиш» билан шахсни идентификациялаш имконини берувчи мобиль иловалар орқали аукционда иштирок этиши мум­кин. Давлат мулки объектларини ижарага бериш шартномасини эса ижарага берувчи ва ижара­чи ўртасида электрон шаклда, шу жумладан, электрон рақамли имзо орқали икки томонлама расмийлаштирилади. Шунингдек, савдоларда мавжуд бўлган лотлар ҳақида батафсил маълумотларни ўз ичига олувчи доимий янгила­ниб турадиган ва Агентликнинг расмий веб-сайтида жойлашти­риладиган электрон каталог ҳам яратилади.

Шу кунга қадар электрон он­лайн аукционларнинг шаффофли­ги ва ошкоралигини таъминлаш мақсадида Электрон онлайн аук­ционларни ташкил этиш маркази томонидан e-auksion.uz сайтига савдога чиқарилган мулклар барча учун очиқ тарзда платформага жойлаштириб келинмоқда.

Энг асосийси, платформада ин­сон омили иштирокини минимум даражага тушириш бўйича амалий ишлар бажарилмоқда.

Рустам ЮСУПОВ

Телеграм: @mahalladosh_uz