April 18, 2020

Ўраб олувчи темиратки

Òrab oluvchi temiratki
Qòzğatuvchi nomi Varizella virus
Kasallik soğlom odamda yuzaga kelishining sabablari oddiy: travma, sovuq qotish; shuningdek, pnevmoniya, limfoleykoz, limfogranulematoz, rak metastazlarining asorati sifatida uchraydi
Kòproq bahor va kuzda uchrashi aniqlangan.


Yashirin davri 2-3 hafta. Kasallik zararlangan nerv tolasi(kòpincha qovurğalararo nervlar) yònalishi bòyicha nevralgik oğriq(kòpincha chidab bòlmas) bilan boshlanadi. Isitma, bosh oğriq, zararlangan soha terisida achishish, qichishish belgilari ham kuzatiladi. Alohida sezuvchan nerv yònalishi bòyicha òlchami 3-5 sm va undan ham kòp bòlgan chegaralangan pushti doğlar paydo bòladi. Mana shu doğlar paydo bòlgandan sòng 1-hafta oxiri yoki 2- haftada doģlar ustida zich joylashgan pufakchalar(0,1-0,3 sm) paydo bòladi. Pufakcha ichi shaffof suyuqlik bilan tòlgan bòladi. Doğlar ustida pufakcha toshishi bir vaqtda bòladi, va toshmaning umumiy kòrinishi polimorf bòlishi mumkin.

Zararlanish òchoqlari soni turlicha(1 yoki undan kòp); alohida hollarda, òchoqlar bir-biriga zich joylashadi va "сплошная лента"ni hosil qiladi. Pufakcha paydo bòlgandan sòng bir necha kun òtib shaffof pufakcha suyuqligi xiralashadi, eritematoz fon esa odatda sezilarli darajada oqaradi, va pufakchalar xuddiki soğlom terida joylashadi.

Gerpetik xarakterli toshmalar joylashuvi

Pufakchalar 6-8- kunidan boshlab quriy boshlaydi, pòstloq(корочка) hosil qiladi, pòstloq(корочка) esa 3-hafta oxiriga kelib òzi tushib keta boshlaydi. Shundan sòng terida yengil pigmentatsiya qolishi mumkin. Ba'zan, yoshi kattalarda, nevralgik oğriq turlicha intensivlikda kechishi mumkin va bu oğriqlar teri toshmalari tuzalib ketgandan sòng ham yana bir necha oygacha chòzilishi mumkin. Zararlanish bir tomonlama bòladi odatda. Bunda nerv yòllari bòylab limfa tugunlar kattalashishi va oğriqliligi kuzatiladi.


Agar zararlanish òchoqlari peshona, burun va kòz kosasi usti sohalari innervatsiyasi bilan boğliq bòlsa, kasallik juda oğir kechadi. Bunda klinika nevralgik oğriq + qizarish, peshona qovoq, burun, chakka va konyunktiva shishi + kòz yosh oqishi, yoruğlikdan qòrqish + yuqorida keltirilgan toshma manzarasi shaklida kechadi. Agar kerakli shu klinika davrida tayinlanmasa yanada kuchli oqibati yomon asoratlar kelib chiqadi.
Òrab oluvchi temiratkining klinik formalarini òrganamiz:

- abortiv; bunda pufakcha bòlmaydi, balki pushti fonda papula hosil bòladi, papula tezda yòqolib ketadi;
- bullyoz; bunda pufakchalar zich joylashib guruhlashadi(birlashib ketadi)
- gemorragik; pufakcha ichida gemorragiya bòladi, soģayishdan sòng òzidan chandiqcha qoladi;
- gangrenoz; eng oģir kòrinishi. Òzidan yaralanish, qòpol chandiq qoldiradi. Oğriq juda kuchli va uzoq(6-8 hafta) bòladi.
- tarqalgan gerpes; bunda alohida(aberratsiyalangan) pufakchalar tananing turli qismlarida joylashadi(bunda zararlangan nerv tolasi bòyicha ham toshishi hisobga olinadi). Bu esa suvchechak toshmasini eslatadi.
Ўраб олувчи темираткининг ўзига хос шакли мавжуд - бу Хант синдроми. У қуйидагича клиникага эга: қулоқ сохадаги кучли невралгик оғриқ, қулоқ ва юз нервларининг неврит, қулоқ атрофи, ташвиш эшитув йўли  терисида, баьзан эса оғиз бўшлиғи шиллиқ қаватида герпетик тошма. Айни шундай клиникада зарур ёрдам берилмаса менингоэнцефалит кўпинча ривожланади.
Ўраб олувчи темираткида шунингдек, сезувчанлик бузилиши, анестезия, гипестезия, гиперестезия, парестезия бўлиши мумкин. Баьзан трофик, томир ва секретор бузилишлар аниқланади, тер ажралиши бузилиши, соч тўкилиши хам мумкин. Шуни хам айтиш керакки, герпетик невритр ривожланиши тери ўзгаришларисиз хам кечиши мумкин. Ўраб олувчи герпес рецидиви жуда хам кам холларда кузатилади.
Диагноз. Диагноз қўйиш қийинчилик туғдирмайди одатда:
- нерв йўналиши бўйлаб жойлашган тошма;
- бир томонлама зарарланиш;
- невралгик оғриқ;
- теридаги пуфакчаларнинг мономорф характердалиги ўраб олувчи иемираткини терининг бошқа касалликларидан ажратиб туради, жумладан оддий герпесдан.
Лаборатория: лейкоцитоз, лейкоцитар формуланинг чапга силжиши, эозинофилия, ЭЧТ ошиши, ликворда йаллиғланиш характери - лимфоцитар плеоцитоз, оқсил миқдори ошиши.
Даволаш. Этиопатогенетик терапия қилиш керак.
1. Вируси ядро структурасига бевосита таьсир этувчи сифатида дезоксирибонуклеаза нинг 25 мги хар 4 соатда 6-10 кун давомида берилади.
2. Кенг спектрли антибиотиклардан бирортаси тайинланади.
3. Деcенсибилизацияловчи воситалардан бирортаси(димедрол, диазолин, тавегил, супрастин, кальция хлорид) берилади.
4. Оғир холларда гормонал терапия(гидрокортизон-ацетат, преднизолон, дексаметазон) яхши эффект кўрсатади.
5. Зарарланган ганглий, бош мия нервлари ва периферик нервлар шишини ликвидация қилиш учун дегидрацацион терапия(магний сульфат, лазикс, фуросемид ва б.) ўтказилади.
6. Оғриқ синдромини бартараф қилиш учун анальгин 50% эритмасини новокаин билан ва B1, B12 витаминларини 500-1000 мкг дан инекция қилинади. Ўта кучли невралгик оғриқларда промедол, омнопон ва реперкуссион новокаинли блокадага кўрсатма бўлади.
7. Пуфакчаларга тегинишдан сақланиш лозим, атроф терига эса эхтиёткорлик билан стрептоцидни майдалаб сепиш мумкин. Махаллий 0.25% оксолинли маз қўлланади. Тузалиб битаётган тошмаларга облепиховое масло, витамин А тутувчи мазларни қўллаш тузалиш жараёнини тезлаштиради.
8. Физиотерапия. УВЧ-терапия, импулс режимли ултратовуш терапия. Албатта физиотерапияни қўллаш касаллик босқичига боғлиқ(ўткир яллиғланиш босқичида қатьий қарши кўрсатма) ва бунда тошмаларга қўл билан тегишдан сақланиш лозим.
9. Ўткир яллиғланиш жараёни ликвидациясидан сўнг зарарланган нервлар регенерация қобилиятини ошириш учун стимулловчи препаратлар буюрилади(галантамин, прозерин, нивалин, стекловидное тело, алоэ ва б.

Фойдаланилган адабиёт: "Клиника и лечение заболеваний периферической нервной системы". Н.М. Маджидов, М. Мамаджанов, Р.А. Амасьянц. 151-154.

Kanalimiz @alikulov_sx