Psixologik operatsiyalar

Psixologik operatsiya (PSYOP) – bu dushman yoki raqibning ruhiyatiga taʼsir etish orqali ularni zaiflashtirish, ularning qarshilik koʻrsatish qobiliyatini kamaytirish yoki maqsadga muvofiq harakat qilishga majburlash uchun moʻljallangan strategik va taktika choralari yigʻindisidir. Bu turdagi operatsiyalar harbiy, siyosiy va ijtimoiy kontekstlarda qoʻllanilishi mumkin. Psixologik operatsiyalarning asosiy maqsadlari quyidagilardan iborat:

1. Axborot va dezinformatsiya tarqatish: Dushman qoʻshinlari va aholisi orasida notoʻgʻri maʼlumotlar tarqatish orqali ularning ruhiyatini tushirish hamda notoʻgʻri qarorlar qabul qilishlariga olib kelish.

2. Propaganda: Tashviqot vositalari orqali oʻz maqsadlarini targʻib qilish va raqibni zaiflashtirish. Bu televizor, radio, plakatlar, varaqalar va internet orqali amalga oshirilishi mumkin.

3. Qoʻrqitish va tahdid: Dushmanni qoʻrqitish va ularning ruhiyatini buzish maqsadida tahdid qilish, bu orqali ularning jangovar qobiliyatlarini kamaytirish.

4. Oʻziga ogʻdirish: Raqibga oʻz manfaatlari va qadriyatlarini tushuntirish orqali ularning yondashuvlarini oʻzgartirish, oʻziga qaratish.

5. Gʻayratni sindirish: Dushman askarlarining jangovar ruhiyatini sindirish uchun ularga oʻz kuchlarining yetarli emasligini his qildirish.

Psixologik operatsiyalar tarixda koʻplab misollar bilan toʻla. Masalan, Ikkinchi jahon urushi davrida Germaniya va Ittifoqchilar tarafidan koʻplab psixologik operatsiyalar oʻtkazilgan. Hozirgi zamonaviy urushlarda esa internet va ijtimoiy tarmoqlar orqali dezinformatsiya, propaganda keng koʻlamda qoʻllaniladi. Psixologik operatsiyalarda axborot texnologiyalari va ommaviy axborot vositalarining ahamiyati tobora ortib bormoqda.

Psixologik operatsiyada foydalaniladigan usullar va taktikalarga quyidagilar kiradi:

- Dezinformatsiya kampaniyalari: Bu kampaniyalar dushmanlarni chalgʻitish, notoʻgʻri yoʻnaltirish yoki notoʻgʻri qarorlar qabul qilishiga majburlash uchun notoʻgʻri yoki manipulyatsiyalangan maʼlumotlarni tarqatishga qaratilgan.

-Psixologik manipulyatsiya: Raqibning hissiy holatini oʻzgartirish, ularni qoʻrqitish, umidsizlikka tushirish yoki ruhlantirish uchun psixologik texnikalar qoʻllash.

- Qarama-qarshilik va norozilik harakati: Bu taktika dushman tarafidagi odamlarni oʻz hukumatlari yoki harbiy rahbarlariga qarshi qoʻzgʻolon qilishga undash uchun qoʻllaniladi.

Psixologik operatsiyalar strategiyasi va taktikasi har bir vaziyat hamda maqsadga qarab oʻzgarib turadi, lekin uning asosiy maqsadi doimo raqibning ruhiyatini zaiflashtirish, shu bilan birga oʻz kuchlarini ruhlantirishdir.

Psixologik operatsiyalarga misollar

21-asrda psixologik operatsiyalar koʻplab turli mamlakatlarda va nizolar doirasida qoʻllanildi. Quyida bunday operatsiyalarning aniq misollarini keltiraman:

1. Iroq urushi (2003-2011):
• AQShning psixologik operatsiyalari: AQSh harbiy kuchlari va markaziy razvedka boshqarmasi (CIA) Iroqda Saddam Husayn hukumatini agʻdarish uchun keng koʻlamli psixologik operatsiyalarni amalga oshirdi. Bu operatsiyalar Saddam Husayn va uning rejimiga qarshi kurashayotgan Iroq xalqini ruhlantirish, qoʻrqitish, notoʻgʻri axborot tarqatishni oʻz ichiga oldi. Masalan, AQSh qoʻshinlari Iroq radiosida va televideniyeda Saddam Husaynning qoʻshinlarini jang qilishdan voz kechishga chaqiruvchi dasturlarni namoyish etdi.
2. Ukraina-Rossiya nizosi (2014-yildan hozirgacha):
• Rossiyaning dezinformatsiya kampaniyalari: Rossiya Ukraina sharqidagi Donbas hududida va Qrimda separatistlarni qoʻllab-quvvatlash, Ukrainani zaiflashtirish maqsadida keng koʻlamli dezinformatsiya kampaniyalarini amalga oshirdi. Bu kampaniyalar ijtimoiy tarmoqlar va ommaviy axborot vositalari orqali notoʻgʻri axborot tarqatish, Ukraina hukumatiga nisbatan ishonchsizlikni kuchaytirish shuningdek rus tilida soʻzlashuvchi aholini ruhlantirishga qaratilgan edi.
3. Suriya fuqarolar urushi (2011-yildan hozirgacha):
• Propaganda urushlari: Suriya urushi davomida turli tomonlar, jumladan, Suriya hukumati, isyonchilar va xalqaro koalitsiyalar, keng qamrovli propaganda urushlarini olib borishdi. Bu operatsiyalar ijtimoiy tarmoqlar, ommaviy axborot vositalari va internet orqali amalga oshirildi. Masalan, ISIS (IShID) terroristik guruhi internet orqali propaganda, qoʻrqitish kampaniyalarini olib bordi, bu orqali yangi aʼzolarni jalb qilish hamda dushmanlarini qoʻrqitish maqsad qilingan.
4. AQShdagi saylovlar (2016 va 2020):
• Dezinformatsiya va ijtimoiy media kampaniyalari: 2016 va 2020 yillarda AQSh prezidentlik saylovlari davomida turli xil xorijiy davlatlar, jumladan Rossiya, keng qamrovli dezinformatsiya kampaniyalarini amalga oshirdi. Bu kampaniyalar ijtimoiy tarmoqlar orqali notoʻgʻri axborot tarqatish, saylovchilarni boʻlish va ijtimoiy zoʻravonlikni kuchaytirishga qaratilgan edi. 2016 yilgi saylovlar davomida Rossiya tomonidan boshqarilgan troll fabrikalari , bot tarmoqlari Facebook, Twitter va boshqa platformalarda keng tarqalgan dezinformatsiya tarqatish bilan shugʻullangan.
5. Gonkongdagi norozilik namoyishlari (2019-2020):
• Xitoyning axborot operatsiyalari: Gonkongdagi namoyishlar davomida Xitoy hukumati ijtimoiy tarmoqlar va ommaviy axborot vositalari orqali dezinformatsiya tarqatish, namoyishchilarni obroʻsizlantirishga qaratilgan axborot operatsiyalarini amalga oshirdi. Twitter va Facebook platformalarida Xitoy hukumatiga aloqador akkauntlar namoyishchilarni "terrorchilar" deb atab, ularni obroʻsizlantirishga urindilar.

Bu misollar zamonaviy psixologik operatsiyalar qanday amalga oshirilishi shuningdek ularning harbiy va siyosiy maqsadlar uchun qanday qoʻllanilishini koʻrsatadi.

Psixologik operatsiyalarni amalga oshirish vositalari:

1. Ommaviy axborot vositalari:
• Radio, TV, gazeta, plakatlar va internet orqali maqsadli axborotni tarqatish.
2. Ijtimoiy tarmoqlar:
• Facebook, Twitter, Instagram, Telegram, Tik-Tok va boshqa ijtimoiy tarmoqlar orqali tez hamda keng koʻlamda maʼlumot tarqatish.
3. Varaqalar va pamfletlar:
• Harbiy zonalarda varaqalar yoki pamfletlar orqali toʻgʻridan-toʻgʻri askarlarga va aholiga maʼlumot tarqatish.
4. Interaktiv vositalar:
• Video oʻyinlar, veb-saytlar, mobil ilovalar orqali interaktiv tarzda propaganda va axborot tarqatish.

Psixologik operatsiyalar harbiy strategiyalarning muhim qismidir va tinchlikni taʼminlash doirasida ham katta ahamiyat kasb etadi.

®️ Psixologiya

Bizni ushbu kanal @Psixodiagnostika orqali kuzatib boring...