Sigara vücudu nasıl etkiler?
Sigara bizler için faydalı değil. Bu yeni bir şey değil, on yıllardır sigara içmenin tehlikelerini biliyoruz. Peki sigara bize tam olarak nasıl zarar verir? İçindeki maddeler vücudumuza girdiğinde neler olduğuna bakalım ve sigara içmeyi bırakırsak fiziksel faydaları nelerdir öğrenelim.
Sigara, her solukla 5.000'den fazla kimyasal maddeyi vücut dokularına nüfuz ettiriyor. Başından itibaren katran -siyah, reçineli malzeme- dişleri ve diş etlerini kaplamaya başlıyor, diş minesine zarar veriyor ve sonunda çürüğe sebep oluyor. Sigara zamanla burundaki sinir uçlarına da zarar vererek koku alma kaybına sebep oluyor. Solunum yolları ve ciğerlerdeki bronşit ve anfizem gibi kronik hastalıkların yanı sıra enfeksiyonların riskini de artırıyor. Bunu sile -görevi solunum yollarını temiz tutmak olan küçük tüyümsü yapılar- zarar vererek gerçekleştiriyor. Sonra alveolleri -kan ile akciğerler arasında oksijen ve karbondioksit değiş tokuşunu sağlayan küçük hava keseleri- dolduruyor. Zehirli bir gaz olan karbonmonoksit zardan geçip kana karışıyor, hemoglobine tutunuyor ve normalde vücut boyunca taşınan oksijeni yerinden ediyor. Sigaranın oksijen yoksunluğu ve nefes darlığına yol açmasının sebeplerinden biri budur.
Yaklaşık 10 dakika içinde kan akışı beyine, endorfin de dahil olmak üzere dopamin ve diğer nörotransmiterlerin salgısını tetikleyerek, zevkli hisler oluşturup sigarayı oldukça bağımlılık yapıcı kılan nikotin denilen bir uyarıcı taşıyor. Sigaradaki nikotin ve diğer kimyasallar eş zamanlı olarak kan damarlarında daralmaya sebep oluyor, hassas endotelyal astarına zarar veriyor ve kan akışını kısıtlıyor. Bu damarsal etkiler kan damarı duvarlarında kalınlaşmaya yol açıyor ve trombosit yapışkanlığını artırıyor, sonra da pıhtı oluşma ihtimalini yükselterek kalp krizini ve felci tetikliyor. Sigarada bulunan kimyasallardan çoğu, kanser oluşturabilecek tehlikeli DNA mutasyonlarını tetikleyebilir. Ek olarak, arsenik ve nikel gibi bileşenler DNA onarımı sürecini baltalayabilir, bu da vücudun birçok kanserle savaşma yeteneğini riske atar. Amerika'da her üç kanser ölümünden birinin sebebi sigara içmek. Sadece akciğer kanseri de değil. Sigara, görme bozukluğu ve zayıf kemiklerin yanı sıra birçok doku ve organda da kansere sebep olabilir. Kadınlarda gebe kalmayı zorlaştırır. Erkeklerde ereksiyon bozukluğuna sebep olur.
Ama sigarayı bırakanlar için neredeyse anında ve uzun süreli fiziksel fayda sağlayan çok büyük artıları var. Tiryakinin son sigarasından hemen 20 dk. sonra kalp atışları ve kan basıncı normale dönmeye başlar. On iki saat sonra karbonmonoksit seviyesi dengelenerek kanın oksijen taşıma kapasitesini artırır. Bıraktıktan bir gün sonra kan basıncı ve kalp atışı normalleştikçe kalp krizi riski azalmaya başlar. İki gün sonra koku ve tat almakla görevli sinir uçları iyileşmeye başlar. Daha az öksürük ve nefes yetmezliği ile akciğerler, bir ay içinde daha sağlıklı hale gelir. Solunum yollarındaki ve akciğerlerdeki hassas tüyümsü siller haftalar içinde iyileşmeye başlar ve 9 ay içinde onarılıp enfeksiyonlara dayanıklılık geliştirir. Bırakmanın birinci yıl dönümünde kan damarlarının işlevini geliştirmesiyle kalp hastalıkları riski yarıya düşer. Beş yıl içinde pıhtı oluşma ihtimali önemli derecede azalır ve felç riski azalmaya devam eder. On seneden sonra ölümcül akciğer kanseri oluşma riski muhtemelen vücut DNA onarma yeteneğine tekrar kavuştuğu için %50 azalır. 15 sene içerisinde, kroner kalp hastalığına yakalanma riski
sigara içmeyen bir kişininki ile aynı seviyede olur.
Başarması çok kolaymış gibi davranmanın lüzumu yok. Sigarayı bırakmak, nikotin yoksunluğundan dolayı endişeye ve depresyona yol açabilir. Neyse ki bu etkiler genellikle geçicidir. Giderek artan araçlar sayesinde de sigarayı bırakmak kolaylaşmaktadır. Sakız, nikotin bandı, pastil ve spreyler ile nikotin yerine alternatif oluşturan terapiler tiryakileri sigaradan soğutmaya yardımcı olabilir. Beyindeki nikotin reseptörlerini uyararak başka zararlı kimyasal maddeler işe karışmadan yoksunluk belirtilerinin önüne geçiyorlar. Danışmanlık ve destek grupları, bilişsel davranışçı terapi ve makul yoğunlukta egzersiz yapmak da tiryakilerin sigarasız kalmasına yardımcı olur.
Bu iyi haber çünkü sigarayı bırakmak sizi ve vücudunuzu sağlıklı yaşam yoluna tekrar ilettiği için.