Operator
Bolaligimda, telefon endi urf
bölayotgan vaqtlarda, uyimizda
otamning telefoni bölardi. Qora
rangli, devorga osig'liq turardi.
Agar undagi g'ildirakni aylantirib,
raqamlarni tersang boshqa
telefon egalari bilan bog'lanish
mumkin edi. Asosan boshqa
raqamlarni operator ulab berardi.
Qisqa vaqt ichida, özim uchun
shuni kashf qildim: telefondagi
qaysidir raqamlarni terishim
bilan, göshakdan shunday
yoqimli ovoz eshitilardi:
“Operator eshitadi”. Operator
juda bilimdon edi. U barcha
odamlarning, restoranlar,
shifoxonalar va hatto shahar
chetidagi dökonchaning ham
telefon raqamini bilardi. Operator
bilan birinchi suhbatimiz, uyda
hech kim yöqligida, barmog'imni
eshik qisib qolgan kuni böldi.
Men nima qilishni bilmay,
barmog'imni sörarkanman
yodimga shu söz tushdi:
“Operator!” Tezda telefon
g'ildiragini aylantirib, uning
ovozini kuta boshladim.
“Operator eshitadi…”
“Barmog'imni eshik qisib
qoldi…”,- dedim yig'lab. Ösha
lahzada yuragim tölib ketib, köz
yoshlarim jumbushga kelgandi,
chunki meni endi kimdir
eshitayotgandi.
“Oying uydami?”,- söradi u.
“Hech kim yöq!”
“Barmog'ing qonayaptimi?”
“Yöq, lekin rangi qip-qizil, juda
og'riyapti”
“Muzlatkichni ocholasanmi?”,-
söradi u.
“Ha”
“Bir bölak muz olib, uni
barmog'ingga qöy…”
Shundan söng, har gal nimagadir
yordam kerak bölsa, operatorga
telefon qiladigan böldim. Turli
fanlardan savollarimga javob
berardi, biror davlatning poytaxti
nomi, matematika haqida ham
sörardim. U yana olmaxonlarni
qanday qölga örgatish
mumkinligini, ular yong'oq yoki
mevaning qaysinisini yeyishini
tushuntirib berardi.
Bir kuni qölga örgatilgan
qushcham ölib qoldi. Men
operatorga qöng'iroq qilib ushbu
qayg'uli yangilikni unga
yetkazdim. U hamma gaplarimni
jim eshitdi, keyin xafa bölgan
bolani yupatish mumkin bölgan
özi bilgan barcha sözlarni aytib
chiqdi. Lekin mendagi alam juda
ulkan edi. Undan söradim: “Nega
har doim kuylab meni xursand
qiladigan qushcham hozir
qafasida chözilib yotibdi? Nahotki
u endi kuylamasa?” U shivirlab
javob berdi: “Chunki u hozir
boshqa dunyoda kuylayapti…” Bu
sözlar meni biroz tinchlantirdi.
Keyingi safar unga yana
qöng'iroq qildim.
“Operator eshitadi”
“"kukuruyuk" sözining ma'nosini
bilasizmi?”
Bu hol 9 yoshga tölgunimcha
davom etdi. Keyin oilamiz bilan
boshqa shaharga köchib ketdik.
“Operator eshitadi” degan ovozni
juda sog'inardim...
Vaqt ötardi. Ösib, ösmirga
aylandim, bolalik xotiralarimni
entikish bilan eslardim. Operator
qiz mening hamma
xarxashalarimni qanday sabr
bilan tinglagan ekan. Qanday qilib
butunlay notanish bir bolani
hammadan köproq tushungan
ekan. U haqda köp öylardim.
Bir necha yil ötgach, kollejga
kirdim. Öquv sayohati vaqtida
tug'ilgan shahrimga keldim.
Kelishim bilanoq, telefon ofisiga
qöng'iroq qilib, operatorni
söradim. Göshakdan men
sog'ingan ovoz eshitildi:
“Operator eshitadi” Ösha-ösha
ovoz. Öshanday yoqimli eshitliladi.
“"kukuruyuk" sözining ma'nosini
bilasizmi”,- söradim. Biroz jimlik
chökdi. Keyin u ham söradi:
“Jarohatlangan barmog'ing
tuzalib ketdimi?”
Kuldim.
“Bu senmisan! Vau, vaqt juda tez
ötyapti tög'rimi?”
Men bolaligimdagi u bilan
suhbatlarni hayajon bilan
eslashim haqida aytdim.
U jiddiy ovozda javob berdi:
“Menga sen bilan suhbatlashish
yoqardi. Doim qöng'iroq
qilishingni kutdim”
Unga qalbimdan alohida joy
egallaganligini aytdim. Undan
kelasi safar yana qöng'iroq
qilsam maylimi, deb söradim.
“Albatta, mening ismim Salli...”
Uch oydan keyin ona shahrimga
qaytib keldim. Telefon
operatoriga qöng'iroq qildim.
Ovoz butunlay boshqacha edi.
Men Salli ismli operator bilan
gaplashishim mumkinmi, deb
söradim. Begona ovozdagi qiz
söradi: “Uning tanishimisiz?”
“Ha, judayam eski tanishiman”
“Buni aytayotganim uchun uzr,
Salli bu yerda oxirgi yillarda
kasalligi tufayli kam vaqt
ishlayotgandi. U 5 hafta oldin
vafot etdi.”
Göshakni qöyishimdan oldin,
ovoz shoshib söradi:
“Kechirasiz, siz janob Polmisiz?”
“Ha”
“Salli siz uchun xat qoldirgandi,
bir parcha qog'ozga yozilgan,
köp yozishga ulgurmadi, iltimos,
kutib turing…
” Biroz ötgach u
Sallining maktubini ovoz chiqarib
öqiy boshladi: “Polga, U HOZIR
BOSHQA DUNYODA KUYLAYAPTI
deb ayt.… Pol bu sözlarni özi
tushunib oladi….”
Göshakni qöydim. Salli nimani
nazarda tutganini tushungandim.
Ösha lahzada yuragim tölib ketdi,
köz yoshlarim jumbushga keldi.
Göyoki yuragimni eshik qisib
qolgandi. Quloqlarimda esa mayin
bir ovoz qayta-qayta jaranglardi:
Operator eshitadi...