“Torenza pasporti” sirining orqasidagi haqiqat: ijtimoiy tarmoqlarni larzaga keltirgan video aslida nima?
So‘nggi haftalarda ijtimoiy tarmoqlarda “Torenza” nomli mavjud bo‘lmagan mamlakat pasportiga ega ayol haqida tarqalgan video butun internetni hayratda qoldirdi. Videoda hijob kiygan ayol AQShning Nyu-York shahridagi Jon Kennedi (JFK) xalqaro aeroportiga kelib, immigratsiya xodimlariga “Torenza” degan joydan ekanini aytayotgani ko‘rsatilgan. Atrofidagi xodimlar sarosimaga tushadi, u esa o‘z mamlakatini tushuntirishga urinadi.
Ushbu kadrlar avval TikTok’da, keyin esa X (sobiq Twitter) tarmog‘ida tarqalib, millionlab ko‘rishlar to‘pladi. Foydalanuvchilar bu holatni parallel o‘lchovlar, vaqt sayohati, hattoki hukumat sirlarini yashirish bilan bog‘lab, turli nazariyalar ilgari surishdi. Ba’zilar “u boshqa olamdan kelgan sayohatchi” deb yozdi. Ammo bularning bari — ijtimoiy tarmoq afsonasidan boshqa narsa emas.
Sun’iy intellekt va eski video “mo‘jizasi”
Fakt tekshiruvlar shuni ko‘rsatdiki, bu video butunlay soxta. Unda tasvirlangan sahna aslida 2004–2005-yillarda A&E telekanalida efirga uzatilgan “Airline” nomli realiti-serialdan olingan. Asl voqeada Baltimordan Los-Anjelesga uchayotgan keksa ayol bor edi, u ingliz tilini bilmagani uchun aeroport xodimlari uni tushunolmaydi. Keyinchalik aniqlanadiki, u arab tilida so‘zlashuvchi bo‘lgan va hech qayerda “Torenza” yoki “sirli davlat” haqida gap bo‘lmagan.
Google teskari tasvir qidiruvi orqali bu kadrlar A&E telekanalining rasmiy YouTube sahifasida 2024-yil 8-noyabrda joylangan “Airline: 2024 Marathon” nomli videoda topilgan. Demak, ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan “Torenza” hodisasi — eski videoni qayta ishlash, tahrirlash va unga yolg‘on hikoya qo‘shish orqali yaratilgan kontentdir.
“Torenza” afsonasining ildizlari
“Torenza” g‘oyasi butunlay yangi emas. U 1954-yilda paydo bo‘lgan mashhur shahar afsonasi — “Tauredlik odam” voqeasidan ilhomlangan bo‘lishi mumkin. O‘sha afsonaga ko‘ra, Tokiodagi aeroportda noma’lum mamlakat pasportiga ega erkak ushlangan, u o‘zini “Taured” degan joydan ekanini aytgan va keyin sirli tarzda g‘oyib bo‘lgan.
Shunga o‘xshash holat 1959-yilda ham qayd etilgan. Jon Zegrus ismli kishi soxta davlatlardan pasport yasab, bank firibgarligiga qo‘l urgan edi. Shu sababli “Torenza” hikoyasi — o‘tmishdagi afsonalarning zamonaviy, sun’iy intellekt yordamida qayta jonlantirilgan varianti bo‘lishi ehtimol.
Rasmiylar nima deydi?
JFK aeroporti ma’murlari, AQSh bojxona va chegara himoyasi, shuningdek, boshqa rasmiy organlar bu haqda hech qanday bayonot yoki hujjat e’lon qilmagan. Shuningdek, birorta ham ishonchli axborot agentligi hodisani tasdiqlamagan.
Ko‘plab media ekspertlari bu videoni AI yordamida yaratilgan fantastik material deb hisoblashmoqda. Ularning fikricha, kimdir ushbu videoni ijtimoiy tarmoqlarda tez mashhurlikka erishish yoki ko‘rishlar orqali daromad olish maqsadida tayyorlagan bo‘lishi mumkin.
Nega odamlar bunday videolarga ishonadi?
Sun’iy intellekt texnologiyalari yildan-yilga rivojlanmoqda. Bugun AI yordamida yaratilgan tasvir va videolar shunchalik ishonchli ko‘rinadiki, oddiy foydalanuvchi ularni haqiqatdan ajrata olmaydi. Shu bois “Torenza” kabi “sirli” videolar odamlarning hayratini uyg‘otadi va ular ularni haqiqiy deb o‘ylashadi.
Biroq haqiqat shundaki, haqiqiy voqealar odatda bunday “mo‘jizaviy” tusda bo‘lmaydi. Hozirgi davrda har bir axborotning manbasini tekshirish, faktlarni solishtirish va rasmiy tasdiq bo‘lmagan narsalarga ishonmaslik — eng muhim ko‘nikmalardan biridir.
Xulosa: Haqiqatni ajratish tobora qiyinlashmoqda
“Torenza pasporti” voqeasi — bu zamonaviy dezinformatsiyaning yaqqol misoli. U bizga shuni eslatadi: AI davrida haqiqat bilan fantastika o‘rtasidagi chegara tobora noaniq bo‘lib bormoqda.
Har bir foydalanuvchi, ayniqsa yoshlar, internetda tarqalgan “ajoyib voqealar”ni ko‘rganida, eng avvalo o‘ylashi kerak bo‘lgan savol — “Bu ma’lumot qayerdan?” degan savoldir. Chunki ba’zida “sirli voqea” deb e’tirof etilgan narsaning orqasida — shunchaki bir eski video va tahrirchi ijodkorning “AI mo‘jizasi” yotadi, xolos.
Foydalanilgan manbalar:
1. http://ndtv.com/offbeat/fact-check-truth-behind-the-viral-torenza-passport-woman-video-9437492
2. https://factly.in/this-viral-clip-claiming-to-show-a-mystery-woman-travelling-to-a-non-existent-country-from-the-us-is-from-a-television-series/