മാതാ ഹാരി
ലോകചരിത്രത്തിലെ ഏറ്റവും നിഗൂഢവും പ്രശസ്തവുമായ വ്യക്തിത്വങ്ങളിൽ ഒരാളാണ് മാതാ ഹാരി (Mata Hari). മാർഗരീത്ത ഗീർട്രൂയിഡാ സെല്ലെ (Margaretha Geertruida Zelle) എന്നായിരുന്നു അവരുടെ യഥാർത്ഥ നാമം. 1876 ഓഗസ്റ്റ് 7-ന് നെതർലാൻഡ്സിലെ ലീയൂവാർഡനിലാണ് (Leeuwarden) അവർ ജനിച്ചത്. സമ്പന്നനായിരുന്ന പിതാവിന്റെ തകർച്ചക്ക് ശേഷം, കൗമാരത്തിൽ തന്നെ മാർഗരീത്തയുടെ ജീവിതം ദുരിതപൂർണ്ണമായി. 18-ാം വയസ്സിൽ ഡച്ച് ഈസ്റ്റ് ഇൻഡീസിലെ (ഇന്നത്തെ ഇന്തോനേഷ്യ) ഒരു സൈനിക ഉദ്യോഗസ്ഥനായ റുഡോൾഫ് മക്ലിയോഡിനെ (Rudolph MacLeod) വിവാഹം കഴിക്കുകയും ജാവയിലേക്കും സുമിത്രയിലേക്കും താമസം മാറുകയും ചെയ്തു. ഈ വിവാഹബന്ധം ദുരിതമയമായിരുന്നു, എങ്കിലും ഇന്തോനേഷ്യയിലെ ജീവിതമാണ് അവരുടെ കലാപരമായ ഭാവനയെ ഉണർത്തിയത്. അവിടെ വെച്ച് അവർ പരമ്പരാഗത ഇൻഡോനേഷ്യൻ നൃത്തങ്ങൾ പഠിച്ചു.
വിവാഹബന്ധം വേർപെടുത്തിയ ശേഷം മാർഗരീത്ത 1903-ൽ പണത്തിനായി പാരീസിലെത്തി. 1905-ൽ അവർ മാതാ ഹാരി (അർത്ഥം: "പകലിൻ്റെ കണ്ണ്" അഥവാ "സൂര്യൻ") എന്ന പേരിൽ പ്രശസ്തയായ വിദേശീയ നർത്തകിയായി അരങ്ങേറ്റം കുറിച്ചു. താൻ ഒരു ജാവനീസ് രാജകുമാരിയാണെന്നും പുരാതനമായ ഒരു ക്ഷേത്ര നൃത്ത രൂപമാണ് അവതരിപ്പിക്കുന്നതെന്നും അവർ അവകാശപ്പെട്ടു. അക്കാലത്തെ യൂറോപ്യൻ സമൂഹത്തിൽ ഏറെ ആകർഷകമായി തോന്നിയ ഈ നൃത്ത രൂപത്തിൽ അവർ വളരെ കുറഞ്ഞ വസ്ത്രധാരണത്തോടെയാണ് പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടിരുന്നത്. ഇത് മാതാ ഹാരിയെ ഒറ്റരാത്രികൊണ്ട് പ്രശസ്തിയിലേക്ക് ഉയർത്തി. നൃത്തവേദികളിലെ അവരുടെ മാദകത്വവും സാഹസികതയും മാതാ ഹാരിയെ യൂറോപ്പിലെ ഉന്നതവൃത്തങ്ങളിലെ പ്രിയങ്കരിയാക്കി. ഒരു നർത്തകി എന്നതിലുപരി, പല ഉന്നതരുടെയും, പ്രത്യേകിച്ച് സൈനിക ഉദ്യോഗസ്ഥരുടെയും, കാമുകിയായി അവർ അറിയപ്പെട്ടു.
ഒന്നാം ലോകമഹായുദ്ധം (1914–1918) ആരംഭിച്ചതോടെ മാതാ ഹാരിയുടെ ജീവിതം വഴിത്തിരിവിലെത്തി. നെതർലാൻഡ്സ് പൗരനായതിനാൽ യുദ്ധം നടക്കുന്ന രാജ്യങ്ങൾക്കിടയിൽ യാത്ര ചെയ്യാനുള്ള സ്വാതന്ത്ര്യം അവർക്കുണ്ടായിരുന്നു. ഇത് ഫ്രാൻസിലെയും ജർമ്മനിയിലെയും രഹസ്യാന്വേഷണ ഏജൻസികളുടെ ശ്രദ്ധ ആകർഷിച്ചു. ഫ്രാൻസിന് വേണ്ടി ചാരവൃത്തി നടത്താമെന്ന് അവർ സമ്മതിച്ചെങ്കിലും, താനൊരു ജർമ്മൻ ചാരവനിത യായി പ്രവർത്തിക്കുകയാണെന്ന് ഫ്രഞ്ച് അധികൃതർ സംശയിച്ചു. അവരുടെ യാത്രകളും, ഇരുപക്ഷത്തുമുള്ള ഉന്നതരുമായുള്ള ബന്ധങ്ങളും സംശയം വർദ്ധിപ്പിച്ചു.
1917 ഫെബ്രുവരിയിൽ മാതാ ഹാരിയെ പാരീസിൽ വെച്ച് ഫ്രഞ്ച് അധികൃതർ ചാരവൃത്തിക്ക് അറസ്റ്റ് ചെയ്തു. താനൊരു ചാരവനിതയായിരുന്നില്ലെന്നും, തൻ്റെ പ്രശസ്തിയും പ്രണയബന്ധങ്ങളും മാത്രമാണ് തന്നെ ഈ കുരുക്കിൽ പെടുത്തിയതെന്നും അവർ വാദിച്ചെങ്കിലും ഫലമുണ്ടായില്ല. ജർമ്മനിക്ക് വേണ്ടി രഹസ്യ വിവരങ്ങൾ കൈമാറി, 50,000 ഫ്രഞ്ച് സൈനികരുടെ മരണത്തിന് കാരണമായി എന്നതായിരുന്നു അവർക്കെതിരായ പ്രധാന ആരോപണം. തെളിവുകൾ ദുർബലമായിരുന്നെങ്കിലും, യുദ്ധസമയത്തെ ദേശീയ വികാരം അവൾക്കെതിരെ തിരിഞ്ഞു. 1917 ഒക്ടോബർ 15-ന് മാതാ ഹാരിയെ വെടിവെച്ച് കൊല്ലാൻ വിധിച്ചു. മരണത്തെ ധീരതയോടെ നേരിട്ട അവർ, കണ്ണുകൾ കെട്ടാൻ വിസമ്മതിക്കുകയും, വെടിയുതിർക്കാൻ തയ്യാറായ സൈനികർക്ക് നേരെ 'പറക്കും ചുംബനം' (Flying Kiss) നൽകുകയും ചെയ്തു എന്ന് പറയപ്പെടുന്നു.
മാതാ ഹാരിയുടെ ജീവിതം ഇന്നും ഒരുപാട് നിഗൂഢതകൾ നിറഞ്ഞതാണ്. അവർ ഒരു ചാരവനിതയായിരുന്നോ, അതോ യുദ്ധത്തിൻ്റെ രാഷ്ട്രീയ നാടകത്തിലെ ഒരു ഇരയായിരുന്നോ എന്ന ചോദ്യം ഇപ്പോഴും നിലനിൽക്കുന്നു. ഏതായാലും, അവരുടെ പേര് 'മാദക ചാരവനിത'** (Femme Fatale Spy) എന്നതിന് പര്യായമായി ലോകമെമ്പാടും അറിയപ്പെടുന്നു. അവരുടെ ജീവിതം നിരവധി സിനിമകൾക്കും പുസ്തകങ്ങൾക്കും പ്രചോദനമായി.