ТЎҒРИ ГАП ТУҚҚАНИНГГА ЁҚМАСА
Мактабни битиргач, ўқишга кириш ўрнига физика-математика институтида ишлашни маъқул топади. Лекин отаси Тўлқин ака Ғайрат исмли дўсти раҳбар бўлган корхонага ишга жойламоқчи бўлиб, ўғлини унинг ҳузурига юборди.
Тоҳир боргиси келмаса-да, лекин ота гапини икки қилмаслик учун йўл олди. Бироқ Ғайратнинг суҳбатдан ўтолмай, ишга қабул қилинмагани учун уйда отасининг фиғони фалакка чиқиб, анча гап эшитди.
– Менга қара, дўстимнинг ишхонасига юборсам, мени шарманда қилибсан-ку, ярамас!..
Тоҳир гуноҳи нимада эканини тушунмаса-да, лекин бошини эгиб:
– Нима килибман? – деб сўради.
– Кўзимга қараб, нима қилдим, дейди-я!
– Дада, мен нима ёмонлик қилибман?
– Айб қилган бўлсам, майли уринг, сўкинг. Лекин гуноҳим нима? Тушунмаяпман.
– Каллангга бир соламан, шунда тушуниб қоласан!
– Ўтинаман, айтинг, нима бўлди?
– Қилғилиқни қилиб, яна нима бўлди, дейди-я! Ғайратга нима дединг, каллаварам?
– Бу ёққа қара, аҳмоқ, нега у менга ачиниб ва куйиниб гапиради?!.
– Бир-иккита савол берди, холос.
– Қойил қилиб жавоб берибсан, тентак...
– Галварс, буни сендан сўрашим керак. Ахир, мени шарманда қилдинг-ку!.. Хўш, у сендан нима сўради?
– Исмим, туғилган йилим, яшаш манзилимни...
– Галварс: “ичасизми” деса, “ичаман” дебсан-ку!..
– Ҳа, ахир, мол ҳам, қўй ҳам, ит ҳам сув ичади-ку. Дунёда ичмайдиган одамнинг ўзи борми?
– Каллаварам, ичкилик ичмасанг, нега ичаман дейсан?
– Маъданли сув, чой ва лимонад ичаман. Мумкинмасми?
– Минерал сув ва чой ичкиликка кирмайдими?..
– Галварс, одамлар ичкилик деганида, одатда, спиртли ичимликни назарда тутишади.
– Бўлмаса, ўзи: “Спиртли ичимлик ичасизми?” деб сўрасин эди. Шунда: “Ичмайман!” деб жавоб берардим.
– Энди менга ақл ўргатишинг қолувди, – деди Тўлқин ака, ўғлининг ҳақ эканини тан олгиси келмай.
– Хўш, бўлмаса, нега: “Юрасизми?” деб сўраса, “юраман” дейсан?.. Бу етмаганидай: “Ким билан?” деса, “Тўғри келгани билан” дебсан. Бу гапингдан дўстимнинг, унинг гапидан менинг сочим тикка бўлди. Бунчалик шилқимлигингни билмас эканман. Кимга тортдинг? Ғайрат дўстим менга: “Ўғлинг учига чиққан шилқим экан. Ишга олсам, корхонамдаги бирорта қиз-жувонни тинч қўймайди деб, ишга олишдан бош тортди. Бу ҳам майли, муҳими, у бу гапни эл орасида ёйиб юборса, сенга на иш, на келин топилади. Нега бундай дединг?
– Дада, ахир, ўзингиз, сен саккиз ойлигингдаёқ юргансан, дегандингиз-ку. Одам юрмаса, ишга, ўқишга ё бошқа ерларга қандай боради?!
Тўлқин ака ўғлининг гапида жон борлигини тушуниб, бироз ҳовуридан тушди.
– Нега Ғайрат “Ким билан?” деса, “Тўғри келгани билан” дейсан?
– Ахир, нима қилай, кўча тўла одам. Рўпарамда, ён-веримда кетаётганларни танимасам, нима дейишим керак.
– Болам, ҳар доим ишни чалкаштириб юрасан, – деди кулмисираб.
– Ўзи ҳам тўғри савол берсин-да.
– Бўлди, донолик қилма. Сенга иш топиб бераман, деб гап-сўзга қолдим. Энди билган ишингни қилавер.
Тоҳир отасининг мамнун бўлганидан кўнгли жойига тушиб, ўзи хоҳлаган физика-математика олийгоҳига ишга кетди.
Бир ой ўтгач, Тўлқин аканинг Рустам исмли дўсти қўнғироқ қилиб, салом-аликдан сўнг,
– Бу ёққа қара, Тоҳир Турдиев сенинг ўғлингми? – деб сўради.
Тўлқин ака ўғли яна қовун тушириб қўйдими деб ўйлаб, оҳиста жавоб берди:
– Дўстим, нима, мазанг йўқми, шаштинг паст?
– Йўқ, шунчаки... Хўш, Тоҳир нима қилиб қўйди?
– Буни қара, шундай ажойиб ўғлинг бор экану, индамай юрган экансан. Уни ишга олиб, синаб кўрдим. Раҳмат, яхши тарбиялабсан. Ақлли-ҳушли йигит. Институтдаги келажаги порлоқ ёшлар қаторига қўшилди. Синов муддатидан сўнг, уни ёрдамчиликка тайинламоқчи бўлиб, ҳужжатларини кўздан кечирсам, исм-шарифингни ўқиб, сени Тоҳирдан сўрадим. Раҳмат сенга! Физика соҳасидаги билимлари чаккимас. Уни шогирдликка олмоқчиман. Келажакда катта олим бўлиб етишади, ишонаман, – деган сўзларни эшитган Тўлқин ака хотиржам бўлди, ўғлининг тўғрисўзлигидан ташқари, ўзининг ҳақиқий дўсти ким эканини ҳам англаб етди.