| Кирилл ёзувидаги матн пастроқда

Battol Kums uchrashuv uchun shunday qo‘rqinchli kechani behuda tanlamagan. Cheyt Brander sharfini bo‘yniga mahkamroq o‘rab, qo‘llarini cho‘ntagiga suqdi. Bu urinishlari sovuqdan saqlanishga yordam berolmadi. Bir ko‘ngli, uyiga qaytishni ham o‘yladi. Ammo hozir moddiy ahvoli yaxshi emas. Undan qarz olgan Frank Kums nihoyat pulni qaytarishga va’da bergan.

Brander bu uchrashuvdan voz kechib, qo‘l siltab ketmoqchi bo‘lib turganda unga omad kulib boqdi. Nariroqda taksi to‘xtadi va undan qizil yuzlari tovoqday bir ayol tushdi. Cheyt orqa o‘rindiqqa chiqishga shoshilib, ayolni turtib yuborayozdi. Haydovchiga manzilni aytdi, o‘n daqiqada aytgan joyiga ham yetdi. Havo battar aynidi, daryo tomondan muzdek, achchiq shamol esardi.
Frenk Kums yashagan yangi ko‘p qavatli uyning kiraverish sahniga to‘shalgan ovozyutar gilamlar bois bu yerda jimjitlik hukmron. Buning ustiga, ulkan bu binoning yarmi bo‘sh, chunki kvartira bahosi va ijara haqi bu yerda juda yuqori. Ammo bu holat Kumsni birinchi ijarachilardan bo‘lishga va butun pentxausni egallashga xalaqit bermadi.
Cheyt Brander liftga chiqib, eng yuqori qavatga ko‘tarildi. So‘nggi sakkiz qavatda hali hech kim yashamaydi. Hashamatli bu kvartirani Kums qarzga olgan pul hisobiga sotib olganini eslagan Cheytning qovoqlari uyuldi va nafrat bilan to‘ng‘illadi:
– Bunaqa boyvachchadan o‘rgildim!
Frenk Kums eshikni ochganda sovuqdan qaltirayotgan mehmonga issiq havo urildi.
– Chester! – Kums xuddi o‘n yildan buyon ko‘rishmagan akasi kelganday quvonib qichqirdi. – Barakalla, sovuqdan qo‘rqmay kelganingga qoyilman. Qani, kir, og‘ayni.
Brander sertakalluf mezbon ortidan keng mehmonxonaga kirar ekan, atrofga alanglab nazar tashladi. To‘shalgan qalin gilamlarning yumshoqligidan oyoqlari to‘pig‘igacha botib ketay deydi. Pishiq yog‘ochdan nafis qoplama bilan tayyorlangan mebellar, eman daraxtidan qilingan deraza paneli, derazalarda jips yopiladigan ipak darpardalar… Barchasi yarqirab ko‘zni qamashtiradi.
Mezbonning ham ko‘rinishi a’lo, sochlari silliq taralgan, yuzlari naqsh olmaday qip-qizil, engida kulrang baxmal kamzul va og‘zida qimmatbaho trubka. U og‘zidan bulutsimon tutun chiqarib, trubkani oldi-da, takabburona kulimsiradi:
– Qani, nima deysan, Cheyt? Bu uy eski boshpanamdan yaxshimi? Maqtalgan bu uy haqida eshitgan zahotim shu yoqqa uchib keldim…
– Negadir eshik oldida bu yerdan kvartira olishni istaganlarni ko‘rmadim, – ming‘irladi Brander.
– Ammo yuqori qavatlarda odamlar yashamaydi, – deb Kums mehmonning paltosi, shlyapa va sharfini oldi. – Kostyumni yechishni xohlaysanmi? Uyim issiq.
– Yo‘q, yaxshisi men pidjakda qola qolay. Shohlarnikiday hashamatli, Frenk. Shunday uyni o‘zingga ishonch bilan ep ko‘ryapsanmi?
– Keksa Frenk haqida ko‘p qayg‘urma, – xoholab kuldi Kums. – Senga aytmovmidim, aktsiya va qimmatbaho qog‘ozlarga didim chakki emas. Menga pul berganingga aslo afsuslanmaysan.
– Demak, pulingga kuyding demoqchimisan?
– Kel, og‘ayni, avval ichaylik, – dedi kutilmaganda yo‘tali tutgan Kums.
– Yo‘q, Frenk, ishni bitkazib keyin ichamiz. Men pulimga keldim va bo‘sh qo‘llarim bilan qaytmoqchi emasman.
Kums viski quydi va uch bora g‘iltillatib yutib, stakanni bo‘shatdi.
– Men so‘zimda turaman, Cheyt. Bugun pulingni so‘nggi tiyinigacha foizi bilan olasan.
– Qanaqa foizlar haqida gapiryapsan?
Mezbon yana kuldi va yengil silkinib oldinga bosdi.
– Ko‘rasan, yaqinda ko‘rasan… Menga qara, pulni shunchalik yaxshi ko‘rishingni bilmabman. O‘sha jirkanch metall pullar haqida gapingni to‘xtat. Axir sen bilan qachonlardir qadrdon do‘st bo‘lganligimizni unutib qo‘ydingmi? Senga bejirim va shinam uyimni ko‘z-ko‘z qilishni xohlayman…
– Ko‘rib bo‘ldim.
– Sen eng asosiylarini ko‘rganing yo‘q, – Kums sirli tabassum bilan darpardaga ishora qildi, – u tomonda hayhotday balkon bor, so‘nggi qarichigacha menga tegishli. U yerdan shahar tomonga qarasang, ajoyib manzara ko‘zga tashlanadi. – U ayvonga chiqiladigan ikki qanotli eshikni lang ochib yubordi. Mehmonxonaga sovuq havo urildi.
– Hey!… – hali durustroq isib ulgurmagan Brander achchiqlandi.
– Qo‘rqma, sovqotib qolmaysan. Sen faqat bir tomosha qilgin. Qara, qanday manzara! Sen bilan garov o‘ynayman, bunaqasini aslo ko‘rmagansan…
Brander istar-istamas qo‘zg‘aldi. Ochiq eshikdan Manxettenning chiroqlari porlab turibdi. Manzara chindan ham hayratlanarli edi.
– Qalay? Butun vujuding rohatlanadi, to‘g‘rimi?
– Panjaraga ne hojat? – deb so‘radi mehmon.
– Panjarami? – deb qiqirlab kuldi mezbon, – Cheyt, sen meni bilasan. Men hech qachon, hech kimga ishonmayman. Ko‘p qavatli uylar o‘g‘rilarni o‘ziga ohanrabodek tortadi. Shuning uchun deraza va eshikka po‘lat panjara qo‘ydirdim. Bexavotir yashaganga nima yetsin… Qani, og‘ayni, buyoqqa kel-chi!
Brander sovuqni va izg‘irin shamolni unutib, oyoqlari ostida porlagan chiroqlar dengiziga maftunkor boqqan holda balkonga chiqdi. Manzara chindan ham go‘zal edi, boqib ruhing yengil tortadi.
– Xo‘sh, endi nima deysan? Haqiqiy hayot shunday bo‘lishi kerak, deb o‘ylayman!
– Ehtimol, sen haqdirsan. – xo‘rsindi Brander.
– Manzaradan zavq olib tur, yigit, men esa kokteylni aralashtirib kelay, – deya Kums mehmonxona tomon yo‘l oldi.
Brander chamasi bir daqiqacha, qattiq sovqotgunga qadar katta shaharning chiroqlarini zavqlanib tomosha qildi. Yetti yildan buyon bunday qattiq sovuq Nyu-Yorkda bo‘lmagan. Burilib sezdiki, mezbon shoshilmaygina eshikni yopib, lo‘kidonini solib qo‘ymoqda.
– Hoy och, Frenk! – iltimos qildi Brander, – hazilingni qo‘y.
Qalin oyna ortidan u Kumsning iljayganini ko‘rdi. Kums stakanni ko‘rsatib, uning sog‘ligi uchun ichayotganiga ishora qildi va dast ko‘tarib ichib yubordi. Keyin shoshilmasdan burilib, mehmonxona ichkarisiga kirib ketdi.
– Xoy… – bor ovozi bilan tashvishlanib chaqirdi Brander va butun kuchini jamlab, eshik tutqichini siltab tortdi. – Meni qo‘yvor, Frenk! Bu yer judayam sovuq ekan. – U Kumsni ko‘rmasdi, ammo sezib turibdiki, mehmonxonaning qayeridadir yaramas hazilidan huzurlanmoqda. Mushti bilan kichikroq oynani taraqlatib urgan Cheyt pishiq-puxta bo‘lishi uchun oyna to‘r bilan qoplanganini sezib qoldi. Oyoqlari bilan ikki bor eshikni tepgach, u po‘lat ekani esiga tushib qo‘l siltadi. – Frenk, xudo xayringni bersin, ahmoqlik qilma! Hazillashdingmi, bo‘ldi-da, meni ichkariga kirit!
Pentxausdagi chiroqlar o‘chgach, Chester Brander angladiki, bu hazil emas. Kums eshikni bir daqiqadan keyin ham, bir soatdan keyin ham ochishini hayoliga keltirgani yo‘q.
– Frenk! – jon-jahdi bilan qichqirdi Brander. Ammo shamol so‘zlarini uchirib ketdi. Hammasi behuda. O‘z ovozini ham arang eshitardi u.
Dahshatli holatda qolganini anglab yetguncha Cheyt eshik oldida qancha vaqt turganini aytish qiyin. Paypaslab oynani ushlamoqchi bo‘ldi, ammo qo‘lini temir panjaraga urib oldi. Endi u issiq, quruq va shinam xonaga hech qachon kira olmaydi, shekilli.
Dastlabki daqiqalarda Cheyt jon-jahdi bilan eshikni taqillatib, sovuqni his etmadi. Endi esa sovuq va izg‘irin shamol o‘limni o‘ylashga majbur qildi. Bu hazil bo‘lsa kerak degan so‘nggi gumonlar ham puchga chiqdi. Uchrashuv uchun bu kechani Kums behuda tanlagan emas. Qarzini to‘lamoqchi bo‘lgani va qanaqa foizlar haqida gapirib o‘tganini qarang!
Lekin Frenk uning o‘limini qanday izohlar ekan? Politsiya shaharning qoq markazida Chester Branderning muzlab qolgan tanasini topib olganda nima derkin? Hayron holatda yelkalarini qisgan Brander ayvon devoriga yaqinlashdi va uni yerdan ajratib turgan zulmat qa’riga nazar tashladi.
– Yordam beringlar! – baqirdi u. – Yordam beringlar!
Cheyt barcha harakatlari behudaligini tushundi. Pentxaus bilan odamlar yashayotgan kvartiralar oralig‘ida kimsasiz sakkiz qavat bor.
– Ovozimni hech kim eshitmaydi, – dedi u qaltiray-qaltiray hiqillab. – Bu yerda muzlab qolganimni ham hech kim bilmaydi…
Cheyt Brander bu yerdan chiqish ilojini topish ilinjida pentxausni bir necha bor aylanib chiqdi, ammo kvartiraga kiradigan bironta tuynuk topa olmadi. Oyoq va qo‘llari sovuqdan qota boshladi. Isinmoq uchun u yoqdan buyoqqa yugurishga tushdi. Ammo bir necha daqiqa o‘tgach, og‘ir nafas olib muzdek tosh pol ustiga qulab tushdi. Qanday bo‘lmasin, yordam topish zarur. Aks holda, tamom!
Brander sarosimaga tushgan holda cho‘ntaklarini kavlay boshladi. Avval qo‘liga kartmon urildi. Kichikroq xat yozib tashlamoqchi bo‘ldi, ammo shu zahoti bundan hech narsa chiqmasligiga ko‘zi yetdi. Keragi yo‘q yozishning. G‘amgin holatda boshini sarak-sarak qilib, biron yo‘lovchi topib olar degan umidda kartmonini pastga irg‘itdi. Ammo kuchli shamol uni shu zahoti daryo tomon uchirib ketdi. Yana kostyumini kavlab, o‘ng cho‘ntagidan kalit topib oldi va bir necha soniya unga hayron bo‘lib tikildi. Yo‘q, bu uning kaliti emas, bunga ishonchi komil. Brander uni tashlab yubormoqchi bo‘ldi-yu, birozdan so‘ng fahmi yetib fikridan qaytdi. Kums kvartirasining kaliti. Frenk uni Cheytning cho‘ntagiga sezdirmay solib qo‘ygan bo‘lsa kerak. Ammo nega shunday qildi ekan? Chester Branderning sirli o‘limini izohlash niyatida shunday qilgan. Agar politsiyachilar uning cho‘ntagidan kalitni topib olishsa, chekish uchun ayvonga chiqqan va o‘zining befarosatligi sababli qulflanib qolgan degan xulosaga kelishadi. Oqibat – baxtsiz hodisa …
Zo‘r o‘ylangan, nima ham deysan! Brander yaramasni oson qutulishdan mahrum qilish niyatida yana kalitni tashlab yubormoqchi bo‘ldi, ammo kutilmaganda fikridan qaytdi. Kalitni saqlashdan hech qanday naf bo‘lmasa-da, u issiq uy bilan bog‘lovchi yagona umid edi.
Cheyt kalitni cho‘ntagiga solib, eshik yoniga keldi. Qo‘llari shilinib qonab ketguncha jon-jahdi bilan eshikni urib taqillatdi. Eshik ochilmay, umidlari puchga chiqqan holda gursillab yiqildi va hiq-hiq yig‘lab yubordi.
Brander muzdek polda qancha vaqt yotganini bilmaydi. O‘rnidan turganda ko‘z oldida hamma narsa suzayotgandek ko‘rinardi. Bir necha lahza shamol to‘xtagandek, havo iliqlanib qolgandek tuyulsa-da, aslida unday emasdi. Shamolning navbatdagi kuchayishi uni hushiga keltirdi va kurash istagini paydo qildi. Brander bel bo‘yi g‘ishtin devordan egilib qichqirdi:
– Men bu yerdaman! Hoy, nahot mening bu yerdaligimni bilmasanglar?
Hammasi behuda. Shu lahza xayoliga uyning tepasi – tomi keldi. Pentxausning tom bo‘ladi, ustiga chiqadigan eshik bo‘lishi kerak.
Qonab ketgan qo‘llarini ro‘molcha bilan bog‘lagan Brander devor yoqalab yura boshladi va bir necha qadam bosgach, bir simga duch keldi. Sovuqdan qotgan qo‘llari bilan simni mahkam ushlab, bor kuchi bilan o‘ziga tortdi. Mahkam. U bilan tom ustiga chiqish mumkin.
Cheyt bor kuchini jamlagan holatda simni ushlab sakradi va oyoqlarini devorga tiradi. Kulgili holatda bir necha soniya turib qoldi. A’zoyi badani zo‘riqib og‘riganidan hammasiga tupurib, judayam o‘lgisi keldi. Ammo shu zahoti yaramas Kumsning mensimay iljayishi ko‘z oldida paydo bo‘ldi. Unga nisbatan nafrat Branderga kuch ato etdi. Devorga oyoqlarini tirab, bazo‘r yuqoriga ko‘tarila boshladi. Sim kaftlarini kessa ham Cheyt bardosh berdi.
Bir qarich ko‘tarilgach, jahannamni eslatuvchi shahar chiroqlariga o‘girilib qaradi. Yana bir qarich. Yana bitta. Madori qolmasa-da, Cheyt tirishqoqlik bilan yuqoriga o‘rmalab chiqa boshladi. Nihoyat, ikki daqiqadan so‘ng tom chekkasiga yetdi. Oyoqlarining terisi shilinsa ham so‘nggi kuch-quvvatini yig‘ib, yuqoriga tortildi va to‘ng‘ib qolgan gavdasini chekkadagi to‘siqdan tom ustiga tashladi. Omon qoldi.
Balkon-ayvon bilan tom oralig‘idagi farq qandaydir o‘n fut bo‘lishiga qaramay, tom usti ancha sovuq edi. Cheyt o‘rnidan turib, atrofga nazar tashladi. Tevarakda soqchilarday televizor antennalari cho‘qqayib turardi.
Brander eshikni uzoq qidirdi. Paypaslanib qopqoqni topdi va xursandchilikdan qichqirib yubordi. Afsus… eshik mahkam berkitilganini ko‘rib quvonch o‘rnini umidsizlik egalladi.
Brander achchig‘i va alamidan ancha vaqt ho‘ngrab yig‘ladi. Qo‘lini cho‘ntakka solgan edi, Kums kvartirasining kaliti urindi. “Sen g‘olibsan, Frenk!” – dedi unsiz.
U so‘nggi umiddan mahrum bo‘lgach, nigohi antennaga tushdi. Sim! Ikki simli usti yaltiroq o‘tkazgich. Shu onda u buning qanday sim ekanini va nega kerakligini esladi.
Cheyt simni siltab ko‘rdi. Keyin qattiqroq tortdi. Bunga ham qanoatlanmay barcha simni jamlab jon-jahdi bilan torta berdi. Ancha tortgach, to‘xtab kuta boshladi.
Qanchadir vaqt o‘tib, nogahon tomga chiqadigan eshik ochildi. Kimningdir ovozi eshitildi:
– Hoy qaranglar, bu qanday narsa?
– Bu qandaydir tentak-ku…
– Televizorimga bir balo bo‘ldi, men shamoldanmi deb o‘ylabman…
– Eng qiziq joyida tasvir yo‘qolib qoldi…
Cheyt issiq qo‘llar taftini his etdi.
– Ha, bechora bo‘lganicha bo‘libdi… – achindi kimdir.
– Bir soatdan keyin u katta muz parchasiga aylanar edi…
– Uyga olib kiraylik…
Cheyt Brander “rahmat” demoqchi edi-yu, ammo lablari unga bo‘ysunmadi. Issiq joyga olib kirishgach, bo‘shashib hushidan ketdi…
Brander divanda yotardi. Og‘zi taxir, oshqozoni esa olovdek yonardi. Arang qimirlab ko‘zini ochdi va tepasida tashvishli qiyofani ko‘rdi.
– Qalaysan, o‘g‘lim? Shunday kechada tom ustida nima qilayotgan eding?
– Bu gapga javoban Cheyt Brander lablarini unsiz qimirlatdi. – To‘g‘ri qilasan, hozircha churq etma. Men mister Kollerman, 12-xonadonda yashayman. Seni tomdan men topib, bu yerga olib tushdim.
Brander atrofga alanglab, bazo‘r o‘tirib oldi. Og‘zidagi achchiq ta’m nimadanligini endi his etdi.
– Yana ozroq brendi ichib olsang yaxshi bo‘larmidi? – dedi qariya Branderning yuzlari burishganini sezib. – Ehtimol, sen tasodifan tom ustida qulflanib qolgandirsan… Sen shu yerda yashaysanmi?
– Yo‘q, – xirilladi Brander va o‘z ovozini tanimadi. – Men yuqori qavatdagi kvartiralarni ko‘rib yurgandim. Kvartira olmoqchi… Keyin kimdandir tomda quyosh vannasi ham bor, deb eshitgandim. O‘shani ko‘ray deb…
– Ekskursiyaga shunday kechani tanlaganingni qara! – boshini sarak-sarak qildi Koller.
– Men bir daqiqaga chiqqan edim, xolos, ko‘ramanu ortimga qaytaman, deb o‘ylovdim. Endi tom ustiga chiqqanimda, qarang, eshik qattiq yopilib qolsa bo‘ladimi.
– Ha, tom ustida dahshatli shamol esmoqda. Dastlab hammamiz shamol antennalarni ag‘darib yubordi, deb o‘ylabmiz. Keyin yuqoriga chiqib, seni topib oldik, – kuldi qariya. – Bilasanmi, ko‘pchilik sendan xafa ham bo‘ldi. Hamma uydagilar ertalabgacha televizor ko‘risha olmaydi endi.
– Kechirasiz…
– Hechqisi yo‘q… Barakalla, yo‘lini topding… Hoy, qayoqqa ketyapsan? – Brander galstugining uchini tortib, beso‘naqay holatda eshik tomon yo‘naldi. – Shunday ahvolda qayoqqa ketyapsan? Hali isinib olishing kerak.
– Isindim, tashvishlanmang, – qo‘l siltadi Brander, – taksi to‘saman.
– Sen albatta doktorga ko‘rinishing kerak…
– Albatta uchrayman, – deb va’da berdi Cheyt va koridorga chiqdi.
Brander cho‘ntagidagi Frenk Kums kvartirasi kalitini ushlab ko‘rdi va lift tugmachasini bosdi. Kabinaga kirib, “P” tamg‘asini bosdi.
Kums kvartirasiga kirgan Brander chiroqni yoqmadi. U shkafdan palto, sharf va shlyapasini olib, ayvonga chiqadigan ikki qanotli eshik yoniga borib uni qiya ochib qo‘ydi. Qaytib divanga o‘tirdi va kuta boshladi.
Tun yarmida ochilayotgan eshik ovozini eshitgan Brander o‘rnidan turib, shoshilmaygina yotoqxona tomon o‘tdi. Sarxush Frenk Kums kirib kelib qorong‘ida nimagadir qoqilib, paltosini polga tashladi. Chiroqni yoqib ayvonga qaradi va hoholab kuldi. Ayvon eshigi qiya ochiq turganini sezib, xirillab ming‘irladi.
– Qaysi iblis…
U eshik oldiga borib uni lang ochdi va ayvonga chiqdi.
– Brander, qayerdasan?
Shu payt Brander yotoqxonadan chiqib, eshikni yopib qo‘ydi.
– Brander! – sarosimada qichqirdi Kums. – Ey xudo, Brander, och!
Cheyt kuldi:
– Antennalarga osilishni o‘ylama. Bu befoyda. Bu kecha hech kim televizor ko‘rmaydi.
– Cheyt! Cheyt! Ey xudo! Qo‘yvor meni ichkariga!
…Birinchi qavatga tushgan Cheyt osmonga xo‘mrayib qarayotgan darbonga bosh irg‘adi va avzoyini ko‘rib:
– Tun chatoq keldi, – dedi.
– Borgan sayin havo ayniyapti, – deb ming‘irladi darbon osmonni ko‘rsatib. – Ko‘rdingizmi, bu nimaning daragi?
– Nimaning? – deb so‘radi Cheyt o‘zi ham osmonga qarab.
– Qor, – deb tushuntirdi darbon.
– Yomg‘ir aralash qor, – deb uning so‘zini to‘g‘riladi Cheyt Brander va eshikni yopib chiqib ketdi.

Rus tilidan Mo‘ydinjon Abdumajidov
(Qirg‘iziston, Jalolobod) tarjimasi.

Ҳенри Слезар. Пентхаусдаги чинқириқ (ҳикоя)

Баттол Кумс учрашув учун шундай қўрқинчли кечани беҳуда танламаган. Чейт Брандер шарфини бўйнига маҳкамроқ ўраб, қўлларини чўнтагига суқди. Бу уринишлари совуқдан сақланишга ёрдам беролмади. Бир кўнгли, уйига қайтишни ҳам ўйлади. Аммо ҳозир моддий аҳволи яхши эмас. Ундан қарз олган Франк Кумс ниҳоят пулни қайтаришга ваъда берган.

Брандер бу учрашувдан воз кечиб, қўл силтаб кетмоқчи бўлиб турганда унга омад кулиб боқди. Нарироқда такси тўхтади ва ундан қизил юзлари товоқдай бир аёл тушди. Чейт орқа ўриндиққа чиқишга шошилиб, аёлни туртиб юбораёзди. Ҳайдовчига манзилни айтди, ўн дақиқада айтган жойига ҳам етди. Ҳаво баттар айниди, дарё томондан муздек, аччиқ шамол эсарди.
Фрэнк Кумс яшаган янги кўп қаватли уйнинг киравериш саҳнига тўшалган овозютар гиламлар боис бу ерда жимжитлик ҳукмрон. Бунинг устига, улкан бу бинонинг ярми бўш, чунки квартира баҳоси ва ижара ҳақи бу ерда жуда юқори. Аммо бу ҳолат Кумсни биринчи ижарачилардан бўлишга ва бутун пентхаусни эгаллашга халақит бермади.
Чейт Брандер лифтга чиқиб, энг юқори қаватга кўтарилди. Сўнгги саккиз қаватда ҳали ҳеч ким яшамайди. Ҳашаматли бу квартирани Кумс қарзга олган пул ҳисобига сотиб олганини эслаган Чейтнинг қовоқлари уюлди ва нафрат билан тўнғиллади:
– Бунақа бойваччадан ўргилдим!
Фрэнк Кумс эшикни очганда совуқдан қалтираётган меҳмонга иссиқ ҳаво урилди.
– Честер! – Кумс худди ўн йилдан буён кўришмаган акаси келгандай қувониб қичқирди. – Баракалла, совуқдан қўрқмай келганингга қойилман. Қани, кир, оғайни.
Брандер сертакаллуф мезбон ортидан кенг меҳмонхонага кирар экан, атрофга аланглаб назар ташлади. Тўшалган қалин гиламларнинг юмшоқлигидан оёқлари тўпиғигача ботиб кетай дейди. Пишиқ ёғочдан нафис қоплама билан тайёрланган мебеллар, эман дарахтидан қилинган дераза панели, деразаларда жипс ёпиладиган ипак дарпардалар… Барчаси ярқираб кўзни қамаштиради.
Мезбоннинг ҳам кўриниши аъло, сочлари силлиқ таралган, юзлари нақш олмадай қип-қизил, энгида кулранг бахмал камзул ва оғзида қимматбаҳо трубка. У оғзидан булутсимон тутун чиқариб, трубкани олди-да, такаббурона кулимсиради:
– Қани, нима дейсан, Чейт? Бу уй эски бошпанамдан яхшими? Мақталган бу уй ҳақида эшитган заҳотим шу ёққа учиб келдим…
– Негадир эшик олдида бу ердан квартира олишни истаганларни кўрмадим, – минғирлади Брандер.
– Аммо юқори қаватларда одамлар яшамайди, – деб Кумс меҳмоннинг пальтоси, шляпа ва шарфини олди. – Костюмни ечишни хоҳлайсанми? Уйим иссиқ.
– Йўқ, яхшиси мен пиджакда қола қолай. Шоҳларникидай ҳашаматли, Фрэнк. Шундай уйни ўзингга ишонч билан эп кўряпсанми?
– Кекса Фрэнк ҳақида кўп қайғурма, – хоҳолаб кулди Кумс. – Сенга айтмовмидим, акция ва қимматбаҳо қоғозларга дидим чакки эмас. Менга пул берганингга асло афсусланмайсан.
– Демак, пулингга куйдинг демоқчимисан?
– Кел, оғайни, аввал ичайлик, – деди кутилмаганда йўтали тутган Кумс.
– Йўқ, Фрэнк, ишни битказиб кейин ичамиз. Мен пулимга келдим ва бўш қўлларим билан қайтмоқчи эмасман.
Кумс виски қуйди ва уч бора ғилтиллатиб ютиб, стаканни бўшатди.
– Мен сўзимда тураман, Чейт. Бугун пулингни сўнгги тийинигача фоизи билан оласан.
– Қанақа фоизлар ҳақида гапиряпсан?
Мезбон яна кулди ва енгил силкиниб олдинга босди.
– Кўрасан, яқинда кўрасан… Менга қара, пулни шунчалик яхши кўришингни билмабман. Ўша жирканч металл пуллар ҳақида гапингни тўхтат. Ахир сен билан қачонлардир қадрдон дўст бўлганлигимизни унутиб қўйдингми? Сенга бежирим ва шинам уйимни кўз-кўз қилишни хоҳлайман…
– Кўриб бўлдим.
– Сен энг асосийларини кўрганинг йўқ, – Кумс сирли табассум билан дарпардага ишора қилди, – у томонда ҳайҳотдай балкон бор, сўнгги қаричигача менга тегишли. У ердан шаҳар томонга қарасанг, ажойиб манзара кўзга ташланади. – У айвонга чиқиладиган икки қанотли эшикни ланг очиб юборди. Меҳмонхонага совуқ ҳаво урилди.
– Ҳей!… – ҳали дурустроқ исиб улгурмаган Брандер аччиқланди.
– Қўрқма, совқотиб қолмайсан. Сен фақат бир томоша қилгин. Қара, қандай манзара! Сен билан гаров ўйнайман, бунақасини асло кўрмагансан…
Брандер истар-истамас қўзғалди. Очиқ эшикдан Манхэттеннинг чироқлари порлаб турибди. Манзара чиндан ҳам ҳайратланарли эди.
– Қалай? Бутун вужудинг роҳатланади, тўғрими?
– Панжарага не ҳожат? – деб сўради меҳмон.
– Панжарами? – деб қиқирлаб кулди мезбон, – Чейт, сен мени биласан. Мен ҳеч қачон, ҳеч кимга ишонмайман. Кўп қаватли уйлар ўғриларни ўзига оҳанрабодек тортади. Шунинг учун дераза ва эшикка пўлат панжара қўйдирдим. Бехавотир яшаганга нима етсин… Қани, оғайни, буёққа кел-чи!
Брандер совуқни ва изғирин шамолни унутиб, оёқлари остида порлаган чироқлар денгизига мафтункор боққан ҳолда балконга чиқди. Манзара чиндан ҳам гўзал эди, боқиб руҳинг енгил тортади.
– Хўш, энди нима дейсан? Ҳақиқий ҳаёт шундай бўлиши керак, деб ўйлайман!
– Эҳтимол, сен ҳақдирсан. – хўрсинди Брандер.
– Манзарадан завқ олиб тур, йигит, мен эса коктейлни аралаштириб келай, – дея Кумс меҳмонхона томон йўл олди.
Брандер чамаси бир дақиқача, қаттиқ совқотгунга қадар катта шаҳарнинг чироқларини завқланиб томоша қилди. Етти йилдан буён бундай қаттиқ совуқ Нью-Йоркда бўлмаган. Бурилиб сездики, мезбон шошилмайгина эшикни ёпиб, лўкидонини солиб қўймоқда.
– Ҳой оч, Фрэнк! – илтимос қилди Брандер, – ҳазилингни қўй.
Қалин ойна ортидан у Кумснинг илжайганини кўрди. Кумс стаканни кўрсатиб, унинг соғлиги учун ичаётганига ишора қилди ва даст кўтариб ичиб юборди. Кейин шошилмасдан бурилиб, меҳмонхона ичкарисига кириб кетди.
– Хой… – бор овози билан ташвишланиб чақирди Брандер ва бутун кучини жамлаб, эшик тутқичини силтаб тортди. – Мени қўйвор, Фрэнк! Бу ер жудаям совуқ экан. – У Кумсни кўрмасди, аммо сезиб турибдики, меҳмонхонанинг қаеридадир ярамас ҳазилидан ҳузурланмоқда. Мушти билан кичикроқ ойнани тарақлатиб урган Чейт пишиқ-пухта бўлиши учун ойна тўр билан қопланганини сезиб қолди. Оёқлари билан икки бор эшикни тепгач, у пўлат экани эсига тушиб қўл силтади. – Фрэнк, худо хайрингни берсин, аҳмоқлик қилма! Ҳазиллашдингми, бўлди-да, мени ичкарига кирит!
Пентхаусдаги чироқлар ўчгач, Честер Брандер англадики, бу ҳазил эмас. Кумс эшикни бир дақиқадан кейин ҳам, бир соатдан кейин ҳам очишини ҳаёлига келтиргани йўқ.
– Фрэнк! – жон-жаҳди билан қичқирди Брандер. Аммо шамол сўзларини учириб кетди. Ҳаммаси беҳуда. Ўз овозини ҳам аранг эшитарди у.
Даҳшатли ҳолатда қолганини англаб етгунча Чейт эшик олдида қанча вақт турганини айтиш қийин. Пайпаслаб ойнани ушламоқчи бўлди, аммо қўлини темир панжарага уриб олди. Энди у иссиқ, қуруқ ва шинам хонага ҳеч қачон кира олмайди, шекилли.
Дастлабки дақиқаларда Чейт жон-жаҳди билан эшикни тақиллатиб, совуқни ҳис этмади. Энди эса совуқ ва изғирин шамол ўлимни ўйлашга мажбур қилди. Бу ҳазил бўлса керак деган сўнгги гумонлар ҳам пучга чиқди. Учрашув учун бу кечани Кумс беҳуда танлаган эмас. Қарзини тўламоқчи бўлгани ва қанақа фоизлар ҳақида гапириб ўтганини қаранг!
Лекин Фрэнк унинг ўлимини қандай изоҳлар экан? Полиция шаҳарнинг қоқ марказида Честер Брандернинг музлаб қолган танасини топиб олганда нима деркин? Ҳайрон ҳолатда елкаларини қисган Брандер айвон деворига яқинлашди ва уни ердан ажратиб турган зулмат қаърига назар ташлади.
– Ёрдам беринглар! – бақирди у. – Ёрдам беринглар!
Чейт барча ҳаракатлари беҳудалигини тушунди. Пентхаус билан одамлар яшаётган квартиралар оралиғида кимсасиз саккиз қават бор.
– Овозимни ҳеч ким эшитмайди, – деди у қалтирай-қалтирай ҳиқиллаб. – Бу ерда музлаб қолганимни ҳам ҳеч ким билмайди…
Чейт Брандер бу ердан чиқиш иложини топиш илинжида пентхаусни бир неча бор айланиб чиқди, аммо квартирага кирадиган биронта туйнук топа олмади. Оёқ ва қўллари совуқдан қота бошлади. Исинмоқ учун у ёқдан буёққа югуришга тушди. Аммо бир неча дақиқа ўтгач, оғир нафас олиб муздек тош пол устига қулаб тушди. Қандай бўлмасин, ёрдам топиш зарур. Акс ҳолда, тамом!
Брандер саросимага тушган ҳолда чўнтакларини кавлай бошлади. Аввал қўлига картмон урилди. Кичикроқ хат ёзиб ташламоқчи бўлди, аммо шу заҳоти бундан ҳеч нарса чиқмаслигига кўзи етди. Кераги йўқ ёзишнинг. Ғамгин ҳолатда бошини сарак-сарак қилиб, бирон йўловчи топиб олар деган умидда картмонини пастга ирғитди. Аммо кучли шамол уни шу заҳоти дарё томон учириб кетди. Яна костюмини кавлаб, ўнг чўнтагидан калит топиб олди ва бир неча сония унга ҳайрон бўлиб тикилди. Йўқ, бу унинг калити эмас, бунга ишончи комил. Брандер уни ташлаб юбормоқчи бўлди-ю, бироздан сўнг фаҳми етиб фикридан қайтди. Кумс квартирасининг калити. Фрэнк уни Чейтнинг чўнтагига сездирмай солиб қўйган бўлса керак. Аммо нега шундай қилди экан? Честер Брандернинг сирли ўлимини изоҳлаш ниятида шундай қилган. Агар полициячилар унинг чўнтагидан калитни топиб олишса, чекиш учун айвонга чиққан ва ўзининг бефаросатлиги сабабли қулфланиб қолган деган хулосага келишади. Оқибат – бахтсиз ҳодиса …
Зўр ўйланган, нима ҳам дейсан! Брандер ярамасни осон қутулишдан маҳрум қилиш ниятида яна калитни ташлаб юбормоқчи бўлди, аммо кутилмаганда фикридан қайтди. Калитни сақлашдан ҳеч қандай наф бўлмаса-да, у иссиқ уй билан боғловчи ягона умид эди.
Чейт калитни чўнтагига солиб, эшик ёнига келди. Қўллари шилиниб қонаб кетгунча жон-жаҳди билан эшикни уриб тақиллатди. Эшик очилмай, умидлари пучга чиққан ҳолда гурсиллаб йиқилди ва ҳиқ-ҳиқ йиғлаб юборди.
Брандер муздек полда қанча вақт ётганини билмайди. Ўрнидан турганда кўз олдида ҳамма нарса сузаётгандек кўринарди. Бир неча лаҳза шамол тўхтагандек, ҳаво илиқланиб қолгандек туюлса-да, аслида ундай эмасди. Шамолнинг навбатдаги кучайиши уни ҳушига келтирди ва кураш истагини пайдо қилди. Брандер бел бўйи ғиштин девордан эгилиб қичқирди:
– Мен бу ердаман! Ҳой, наҳот менинг бу ердалигимни билмасанглар?
Ҳаммаси беҳуда. Шу лаҳза хаёлига уйнинг тепаси – томи келди. Пентхауснинг том бўлади, устига чиқадиган эшик бўлиши керак.
Қонаб кетган қўлларини рўмолча билан боғлаган Брандер девор ёқалаб юра бошлади ва бир неча қадам босгач, бир симга дуч келди. Совуқдан қотган қўллари билан симни маҳкам ушлаб, бор кучи билан ўзига тортди. Маҳкам. У билан том устига чиқиш мумкин.
Чейт бор кучини жамлаган ҳолатда симни ушлаб сакради ва оёқларини деворга тиради. Кулгили ҳолатда бир неча сония туриб қолди. Аъзойи бадани зўриқиб оғриганидан ҳаммасига тупуриб, жудаям ўлгиси келди. Аммо шу заҳоти ярамас Кумснинг менсимай илжайиши кўз олдида пайдо бўлди. Унга нисбатан нафрат Брандерга куч ато этди. Деворга оёқларини тираб, базўр юқорига кўтарила бошлади. Сим кафтларини кесса ҳам Чейт бардош берди.
Бир қарич кўтарилгач, жаҳаннамни эслатувчи шаҳар чироқларига ўгирилиб қаради. Яна бир қарич. Яна битта. Мадори қолмаса-да, Чейт тиришқоқлик билан юқорига ўрмалаб чиқа бошлади. Ниҳоят, икки дақиқадан сўнг том чеккасига етди. Оёқларининг териси шилинса ҳам сўнгги куч-қувватини йиғиб, юқорига тортилди ва тўнғиб қолган гавдасини чеккадаги тўсиқдан том устига ташлади. Омон қолди.
Балкон-айвон билан том оралиғидаги фарқ қандайдир ўн фут бўлишига қарамай, том усти анча совуқ эди. Чейт ўрнидан туриб, атрофга назар ташлади. Теваракда соқчилардай телевизор антенналари чўққайиб турарди.
Брандер эшикни узоқ қидирди. Пайпасланиб қопқоқни топди ва хурсандчиликдан қичқириб юборди. Афсус… эшик маҳкам беркитилганини кўриб қувонч ўрнини умидсизлик эгаллади.
Брандер аччиғи ва аламидан анча вақт ҳўнграб йиғлади. Қўлини чўнтакка солган эди, Кумс квартирасининг калити уринди. “Сен ғолибсан, Фрэнк!” – деди унсиз.
У сўнгги умиддан маҳрум бўлгач, нигоҳи антеннага тушди. Сим! Икки симли усти ялтироқ ўтказгич. Шу онда у бунинг қандай сим эканини ва нега кераклигини эслади.
Чейт симни силтаб кўрди. Кейин қаттиқроқ тортди. Бунга ҳам қаноатланмай барча симни жамлаб жон-жаҳди билан торта берди. Анча тортгач, тўхтаб кута бошлади.
Қанчадир вақт ўтиб, ногаҳон томга чиқадиган эшик очилди. Кимнингдир овози эшитилди:
– Ҳой қаранглар, бу қандай нарса?
– Бу қандайдир тентак-ку…
– Телевизоримга бир бало бўлди, мен шамолданми деб ўйлабман…
– Энг қизиқ жойида тасвир йўқолиб қолди…
Чейт иссиқ қўллар тафтини ҳис этди.
– Ҳа, бечора бўлганича бўлибди… – ачинди кимдир.
– Бир соатдан кейин у катта муз парчасига айланар эди…
– Уйга олиб кирайлик…
Чейт Брандер “раҳмат” демоқчи эди-ю, аммо лаблари унга бўйсунмади. Иссиқ жойга олиб киришгач, бўшашиб ҳушидан кетди…
Брандер диванда ётарди. Оғзи тахир, ошқозони эса оловдек ёнарди. Аранг қимирлаб кўзини очди ва тепасида ташвишли қиёфани кўрди.
– Қалайсан, ўғлим? Шундай кечада том устида нима қилаётган эдинг?
– Бу гапга жавобан Чейт Брандер лабларини унсиз қимирлатди. – Тўғри қиласан, ҳозирча чурқ этма. Мен мистер Коллерман, 12-хонадонда яшайман. Сени томдан мен топиб, бу ерга олиб тушдим.
Брандер атрофга аланглаб, базўр ўтириб олди. Оғзидаги аччиқ таъм нимаданлигини энди ҳис этди.
– Яна озроқ бренди ичиб олсанг яхши бўлармиди? – деди қария Брандернинг юзлари буришганини сезиб. – Эҳтимол, сен тасодифан том устида қулфланиб қолгандирсан… Сен шу ерда яшайсанми?
– Йўқ, – хириллади Брандер ва ўз овозини танимади. – Мен юқори қаватдаги квартираларни кўриб юргандим. Квартира олмоқчи… Кейин кимдандир томда қуёш ваннаси ҳам бор, деб эшитгандим. Ўшани кўрай деб…
– Экскурсияга шундай кечани танлаганингни қара! – бошини сарак-сарак қилди Колльер.
– Мен бир дақиқага чиққан эдим, холос, кўраману ортимга қайтаман, деб ўйловдим. Энди том устига чиққанимда, қаранг, эшик қаттиқ ёпилиб қолса бўладими.
– Ҳа, том устида даҳшатли шамол эсмоқда. Дастлаб ҳаммамиз шамол антенналарни ағдариб юборди, деб ўйлабмиз. Кейин юқорига чиқиб, сени топиб олдик, – кулди қария. – Биласанми, кўпчилик сендан хафа ҳам бўлди. Ҳамма уйдагилар эрталабгача телевизор кўриша олмайди энди.
– Кечирасиз…
– Ҳечқиси йўқ… Баракалла, йўлини топдинг… Ҳой, қаёққа кетяпсан? – Брандер галстугининг учини тортиб, бесўнақай ҳолатда эшик томон йўналди. – Шундай аҳволда қаёққа кетяпсан? Ҳали исиниб олишинг керак.
– Исиндим, ташвишланманг, – қўл силтади Брандер, – такси тўсаман.
– Сен албатта докторга кўринишинг керак…
– Албатта учрайман, – деб ваъда берди Чейт ва коридорга чиқди.
Брандер чўнтагидаги Фрэнк Кумс квартираси калитини ушлаб кўрди ва лифт тугмачасини босди. Кабинага кириб, “П” тамғасини босди.
Кумс квартирасига кирган Брандер чироқни ёқмади. У шкафдан пальто, шарф ва шляпасини олиб, айвонга чиқадиган икки қанотли эшик ёнига бориб уни қия очиб қўйди. Қайтиб диванга ўтирди ва кута бошлади.
Тун ярмида очилаётган эшик овозини эшитган Брандер ўрнидан туриб, шошилмайгина ётоқхона томон ўтди. Сархуш Фрэнк Кумс кириб келиб қоронғида нимагадир қоқилиб, пальтосини полга ташлади. Чироқни ёқиб айвонга қаради ва ҳоҳолаб кулди. Айвон эшиги қия очиқ турганини сезиб, хириллаб минғирлади.
– Қайси иблис…
У эшик олдига бориб уни ланг очди ва айвонга чиқди.
– Брандер, қаердасан?
Шу пайт Брандер ётоқхонадан чиқиб, эшикни ёпиб қўйди.
– Брандер! – саросимада қичқирди Кумс. – Эй худо, Брандер, оч!
Чейт кулди:
– Антенналарга осилишни ўйлама. Бу бефойда. Бу кеча ҳеч ким телевизор кўрмайди.
– Чейт! Чейт! Эй худо! Қўйвор мени ичкарига!
…Биринчи қаватга тушган Чейт осмонга хўмрайиб қараётган дарбонга бош ирғади ва авзойини кўриб:
– Тун чатоқ келди, – деди.
– Борган сайин ҳаво айнияпти, – деб минғирлади дарбон осмонни кўрсатиб. – Кўрдингизми, бу ниманинг дараги?
– Ниманинг? – деб сўради Чейт ўзи ҳам осмонга қараб.
– Қор, – деб тушунтирди дарбон.
– Ёмғир аралаш қор, – деб унинг сўзини тўғрилади Чейт Брандер ва эшикни ёпиб чиқиб кетди.

Рус тилидан Мўйдинжон Абдумажидов
(Қирғизистон, Жалолобод) таржимаси.