Үмметтің хакімі Ашраф Әли әт-Тәһәнуи әд-Ханафи әл-Матуриди Пайғамбарымыздың ﷺ қабіріне құрылыс салу үкімі жөніндегі баяндамасы.
Бұл — «Үмметтің хакімі» мулла Ашраф Әли әт-Тәһәнуидің «Буәдиру ән-Нәуәдир» атты көрнекті еңбегіндегі шағын рисаланың аудармасы. Рисаланың тақырыбы — сүннет иелерінің ғалымдары Пайғамбарымыздың ﷺ қабірінің үстіндегі құрылыстың (күмбездің) сақталуына рұқсат екендігін қандай дәлелдерге сүйеніп негіздегені туралы.
Ұсынылып отырған аударма — сөзбе-сөз аударма. Мақсат — оқырман мәтіннің марқұм автордың өз сөзі екеніне, еш қысқартусыз және қоспасыз жеткізілгеніне толық сенімде болуы.
Пайғамбарымыздың ﷺ рауда күмбезіне қатысты зерттеу және екі шейхтің (яғни, Әбу Бәкір мен Омардың) қабіріне байланысты күмәнді теріске шығару
Сұрақ:
Бүгін менің назарыма Мырза Сулейман ән-Нәдуидің «Ахбару әл-Жумға» басылымында жазған мақаласы түсті. Онда ол кейбір басылымдарда «нәждилердің әділетсіздігімен бірқатар мазарлар мен мәуліт орындары қиратылды» деген хабарлардың таралғанын айтып, оны былайша түсіндіреді:
- Бұл хабарлар нақты дәлел дәрежесіне жетпеген;
- Бұл мазарлар мен мәуліт орындары бастапқыда болмаған, оларды кейін Омейя және Аббаси халифалары салған, сондықтан оларды бұзуда айып жоқ;
- Бұл орындардың айналасында бидғат әдеттер қалыптасқан, оларды тоқтату қажет;
- Бұл қабірлер мешітке ұқсатылып кеткен.
Егер бұл түсіндіру дұрыс болса, онда Пайғамбарымыздың ﷺ қасиетті күмбезі де осы үкімге кірмей ме? Егер кірсе, оған да дәл осылай қарауға бола ма? Дұрыс жауабын айтып беруіңізді сұраймыз.
Жауап:
Қабірлердің мырзасы — Пайғамбарымыздың ﷺ қабірін басқа қабірлерге теңеу — қате теңеу (қате салыстыру). Хадистерде Пайғамбарымыздың ﷺ қайтыс болған жеріне жерленуі бұйырылғаны анық айтылған. Ал ол жер — қабырғалары мен төбесі бар бөлме еді. Демек, Оның ﷺ қабірінің үстінде қабырға мен шатырдың болуы — шариғат тұрғысынан рұқсат етілген.
Қабір үстіне құрылыс салуға тыйым салынған хадистер — құрылыстың өзі қабір үшін арнайы салынған жағдайда ғана қатысты. Ал бұл жағдай оған жатпайды.
Енді бұл құрылыстың сақталуы мәселесіне келсек:
Әділ халифалардың ешқайсысы бұл құрылыстың сақталуына қарсы шықпаған. Керісінше, бір құрғақшылық кезінде жаңбыр тілеу мақсатымен төбесіне бір ғана саңылау жасалған. Бұл — құрылысты сақтаудың шариғатқа сай екенін көрсетеді. Әдетте мұндай ғимараттар арнайы күтімсіз сақталмайды. Демек, оны сақтауға мән беру де талап етіледі. Ал құрылысты берік ету — сақтаудың ең тиімді жолы болғандықтан, ол да мақсатқа айналады.
Сонымен қатар, мұнда басқа да шариғи мақсаттар бар:
- Пайғамбарымыздың ﷺ мубәрәк денесін дін дұшпандарынан қорғау. Олардың оған қол жеткізуі — құрметтің жойылуына сөзсіз апарар еді. Ал Оның ﷺ денесін құрметтеу — айқын әрі даусыз мақсат. Кейбір рухани ғалымдар Пайғамбарымыздың ﷺ шәһид болмауын осы хикметпен байланыстырған.
- Қабірді шынайы ғашықтардың көзінен қалқалау. Өйткені тікелей қарау — шектен шығуға алып келуі мүмкін. Бұған дәлел: Пайғамбарымыздың ﷺ соңғы науқасы кезінде жүзін көрген сахабалардың намаз тәртібі бұзылуға шақ қалғаны белгілі.
Осы екі мақсатты — яғни шариғи мүдделерді — арнайы әрі берік құрылыссыз сақтау мүмкін болмағандықтан, құрылысқа мән беру «мақсатқа жеткізетін құрал» ретінде де мақсат саналады.
Сондай-ақ, нұрлы қабір мешіттің арт жағында орналасқан. Егер арада тосқауыл болмаса, сәжде тікелей қабірге бағытталар еді. Бұл құрылыс — соның алдын алатын қалқан.
Осылайша, «Қайсыбірің мендейсіңдер?» деген сөз қалай орынсыз болса, «Қайсыбір қабір сендердің қабірлеріңдей менің қабіріме ұқсайды?» деген сөз де солай орынсыз (яғни, Пайғамбарымыз ﷺ басқа адамдармен тең емес болғаны секілді, Оның ﷺ қабірі де басқа қабірлермен тең емес). Аллаһ жақсырақ біледі.
Нәзік ишара:
Осы жауапты жазып болған соң, Мәулана Румидің «әл-Мәснәуи әл-Мәғнауи» еңбегін алып (шейх Ашраф Әли әт-Тәһәнуи «әл-Мәснәуи әл-Мәғнауи» кітабына айрықша көңіл бөлген. Оның Мәснәуиге арналған урду тіліндегі көлемді түсіндірмесі бар. Ол еңбек «Кәлиду әл-Мәснәуи» деп аталады): «Уа, Аллаһ! Егер мұнда жазылған сөздер ақиқат болса, әл-Мәснәуиден соны қуаттайтын бір мазмұнды шығара гөр!» — деп дұға еттім. Кітапты бисмилләмен ашқанда, алғашқы беттен осы жазылғандарға айқын түрде сәйкес келетін өлең жолдары шықты.(Бұл өлеңдер аударылмады.)
Ескерту:
Бұл жауаптың ғылымға негізделгеніне сенемін. Алайда біреу оны тек соқыр сезім махаббаттан туған деп ойлап қалуы мүмкін.
Осы жауаптан кейін басқа бір жерден тағы бір сұрақ келіп түсті. Ол сұрақ та, оған берілген жауап та төменде келтіріледі:
Сұрақ:
Енді мына бір күмән қалып отыр: неліктен екі шейхтің (Әбу Бәкір мен Омардың) қабірлері бұл үкімге кірмейді, яғни қабір үстіне құрылыс салуға тыйым салу үкіміне неге олар жатпайды? Бұл күмәнге ойға келетін жалғыз жауап мынау ғана секілді: Айша анамыз (Аллаһ одан разы болсын) түсінде өз бөлмесіне үш күн түскенін немесе үш ай түскенін көрген (қазір олардың күн бе, ай ма екені нақты есімде жоқ). Ал қайтыс болу кезінде Әбу Бәкір әс-Сыддық (Аллаһ одан разы болсын): «Осы үшеудің біреуі — жаратылыстардың ең абзалы (Пайғамбарымыз ﷺ)», — деген. Бұдан өзге де осыған ұқсас сүйінші хабарлар бар. Бәлкім, екі шейхтің сол жерде жерленуінің себебі осы болар. Қорытындысында, екі шейх ол жерге ілесіп жерленген. Ал Омар ибн Абдул-Азиз (Аллаһ оны рақымына алсын) жүргізген кейінгі құрылыс негізінен жаратылыстардың ең абзалына ﷺ арналды, екі шейхке әдейі ниет етілген жоқ. Бұдан өзге жауап ойға келмейді.
Жауап:
Бұл айтылған жауаптың барлығы дұрыс әрі шариғи қағидаларға сай. Оны басқа да риуаяттар қуаттайды. Олар мыналар:
Ибн Омардан (Аллаһ одан разы болсын) риуаят етіледі: «Бір күні Пайғамбарымыз ﷺ сыртқа шығып, мешітке кірді. Оның жанында Әбу Бәкір мен Омар болды: біреуі оң жағында, екіншісі сол жағында. Ол ﷺ екеуінің қолынан ұстап тұрып: «Қиямет күні осылай тірілтілеміз», — деді. Бұл хадисті Тирмизи риуаят етіп, «хадис ғариб» деген.
Ибн Аббас (Аллаһ одан разы болсын) былай дейді: «Мен бір топ адамның арасында тұр едім, олар Омар үшін дұға жасап жатқан болатын. Ол табытқа қойылған еді. Сол кезде артымнан бір кісі иығымнан тартып: “Аллаһ саған рақым етсін! Аллаһ сені екі жолдасыңмен бірге қылады деп үміттенемін. Өйткені мен Аллаһ Елшісінің ﷺ: ‘Мен, Әбу Бәкір және Омар’, ‘Мен бір іс істедім және Әбу Бәкір мен Омар да істеді’, ‘Мен кірдім, Әбу Бәкір мен Омар да кірді’, ‘Мен шықтым, Әбу Бәкір мен Омар да шықты’ дегенін көп еститінмін”, — деп айтқанын естідім». Айналып қарасам, ол — Әли ибн Әбу Талиб екен. (Екі сахихта келген, Әбу Бәкір мен Омардың артықшылықтары тарауында.)
«Мишкәт» кітабында, «Иса ибн Мариямның түсуі» тарауында, Абдуллаһ ибн Омардан (Аллаһ одан разы болсын) риуаят етіледі: Пайғамбарымыз ﷺ айтты: «Иса ибн Мариям жерге түседі, үйленеді, балалы болады, қырық бес жыл өмір сүреді. Кейін қайтыс болып, менің қабіріме жерленеді. Сонда мен Иса ибн Марияммен бір қабірде, Әбу Бәкір мен Омардың ортасында боламын». Мұны Ибн Джаузи «әл-Уафа» кітабында риуаят еткен.
Тирмизи «Мәнәқиб» тарауларының соңында Әбу Мәдуд әл-Мәдиниден риуаят етеді: Осман ибн әд-Даххақ бізге Мухаммад ибн Юсуфтан, ол әкесінен, ол атасынан риуаят етіп былай деді: «Тәуратта Мухаммад пен Иса ибн Мариямның сипаттары жазылған және Иса онымен бірге жерленетіні де жазылған». Әбу Мәдуд айтты: «Үйде бір қабірге орын әлі де бар». Бұл — «хасан ғариб» хадис.
Самһудидің «Хуласа әл-Уафа» атты еңбегінде, оныншы тараудың соңында аталған хадиске қатысты Табаранидің риуаятындағы нұсқа келтіріледі: «Иса ибн Мариям (оған сәлем болсын) Аллаһ Елшісі ﷺ, Әбу Бәкір және Омармен бірге жерленеді, сөйтіп ол төртінші қабір болады». Бұл риуаятта Осман ибн әд-Даххақ бар: оны Ибн Хиббан сенімді деп есептеген, ал Әбу Дәуд әлсіз деген.
Бірінші риуаятта бұл үш ұлық тұлғаның бір жерде жерленгені анық аңғарылады. Шариғат иесінің (Пайғамбардың ﷺ) сөзіне қарсы ешбір теріске шығару болмауы — оның рұқсат екеніне дәлел. Ал олардың қайта тірілгеннен кейін ғана жиналуы деген жорамал «Осылай тірілтілеміз» деген сөзге үйлеспейді, өйткені бұл сөз тірілудің нақ осы кейпін білдіреді.
Бұл мағына екінші риуаяттан да өте нәзік түрде алынған. Ол мәтінмен қуатталғандықтан, дәлел ретінде жарамды.
Үшінші риуаят та бірінші риуаят секілді ашық, тіпті одан да айқынырақ. Өйткені «тұрамын» деген сөзде астарлы мағынаға жоруға мүмкіндік әлдеқайда аз.
Төртінші және бесінші риуаяттар бірге алғанда, екі шейхтің сол үйде жерленуі Тәуратта да айтылғанын білдіреді. Демек, бұл алдыңғы шариғаттарда да бар үкім.
Ең бастысы: бұл іс сахабалар дәуірінде жүзеге асты, әрі оған ешкім қарсы болмады. Осылайша, оның рұқсат екендігіне ижмағ қалыптасты. Ал мұндай ижмағтың күші қандай болса да, біз үшін бұл ерекше жағдай ретінде жеткілікті дәлел болып табылады.
27 Рабиғ әл-әууәл, 1344 һиджри жыл.
تقرير حكيم الأمة التهانوي الحنفي الماتريدي عن حكم البناء على قبر النبي صلى الله عليه وسلم:
هذا ترجمة رسالة صغيرة لحكيم الأمة مولانا أشرف علي التهانوي من كتابه البديع 'بوادر النوادر'، وموضوع الرسالة الأدلة التي بنى عليها علماء السنة جواز بقاء البناء على قبر النبي صلى الله عليه وسلم خاصة دون غيره.
والترجمة التي أقدمها للقارئين الكرام ترجمة لفظية، حتى يحصل لهم ثقة بكونها عين كلامه رحمه الله تعالى، من غير نقصان ولا زيادة.
[[تحقيق متعلق بقبة الروضة النبوية مع دفع الشبهة حول قبري الشيخين:
السؤال: قد وقعت اليوم تحت نظري مقالة في 'أخبار الجمعة' للسيد سليمان الندوي التي حرر فيها السيد المذكور أن الذي شاع في بعض المنشورات من أن بعض المزارات والمواليد قد خربت على يد النجديين الظالمة، فأولا: إنها لم تبلغ درجة الثبوت، وثانيا: إن هذه المزارات والمواليد ليست أصلية، بل بناها خلفاء الأمويين والعباسيين، ولا مضايقة في هدمها، وثالثا: قد جرت رسوم بدعية حول هذه المقامات التي يجب سدها، ورابعا: قد وقع المماثلة في هذه القبور بالمساجد. إن صح هذا التوضيح ألم تدخل قبة فخر العالم صلى الله عليه وسلم الشريفة في هذا الحد؟ وإن تدخل، هل يجوز مثل هذه المعاملة بها أيضا؟ أخبرنا عن الجواب الصحيح.
الجواب: قياس سيد القبور – أي قبر سيد أهل القبور صلى الله عليه وسلم ما اختلف القبول والدبور – على سائر القبور قياس مع الفارق. قد نص فى الأحاديث أن دفنه في موضع الوفاة مأمور به [١]، وكان موضع الوفاة حجرة مشتملة على الجدران والسقف، فثبت بذلك جواز كون الجدران والسقف مبنية على قبره، والنهي الذي ورد (فى البناء) على القبر [٢] هو ما إذا كان البناء للقبر، وهذا ليس كذلك.
بقي (حكم) بقائها وإبقائها، فبما أنه لم ينكر أحد من الخلفاء الراشدين بقاء هذا البناء، بل عند حادثة جعل فى السقف جحر واحد فقط لشدة الحاجة إلى الإستسقاء [٣]، علم به مشروعية بقاء هذا البناء، والظاهر بقاء مثل هذه الأشياء ليس بممكن عادة بدون اهتمام الإبقاء، فثبت كون اهتمام الإبقاء مطلوبا أيضا، وبما أن استحكام العمارة أدخل فى الإبقاء ثبت كونه مقصودا أيضا، لا سيما وفيه مصالح شرعية أخرى أيضا:
مثل حفظ جسد الحضرة الأقدس صلى الله عليه وسلم المطهر من أعداء الدين، فإن تسلطهم عليه – نعوذ بالله منه – مفوت للإحترام يقينا، وكون احترام الجسد المبارك مقصودا من أجلى البديهيات، وبنى علماء الأسرار عدم استشهاده (صلى الله عليه وسلم) جليا على هذه الحكمة؛
ومثل ستر القبر المعطر من العشاق، فإن في وقوع نظره خشية الإفضاء إلى التجاوز عن الحدود الشرعية من غلبة العشق، كما كاد أن يختل بانتظام الصلاة بعد مرض الوفاة بقليل من الرؤية إلى وجه الحضرة صلى الله عليه وسلم الأنور [٤]، الذي التقط صورته حضرة الشيخ الدهلوي رحمه الله في هذا الشعر (بالفارسية): ((إذا جاء ذكر اعوجاج حاجبك فى الصلاة، بلغ الأمر إلى أن يبكى المحراب))
وبما أنه لا يمكن المحافظة على هذين الأمرين – الذين هما من المقاصد لكونهما حافظين للمصالح الشرعية – بدون الإهتمام الخاص بإبقاء البناء واستحكامه، يصير هذا مقصودا أيضا بسبب كونه مقدمة للمقصود. وبالتالي، القبر المنور هو في موضع يقع وراءه حصة من المسجد، ولو لم يكن هناك حائلا لوقع السجدة إليه، ففي هذا البناء مصلحة الحيلولة أيضا. [٥]
فثبت الحكم ب: ((قبر أيكم مثل قبري؟)) كما (ثبت قوله صلى الله عليه وسلم): ((أيكم مثلي؟)) [٦]. والله أعلم.
لطيفة: بعد هذا التحرير، تناولت المثنوي المعنوي (لمولانا الرومي) [٧] ودعوت: ((يا إلهي، لو كان ما كتب هنا حقا، فليخرج من المثنوي مضمون يؤيد كونه حقا))، ففتحته مبسملا، وخرج هذه الأشعار في أول الصفحة التي كونها مؤيدة (لما كتب) ظاهرا.
[لم يترجم هذه الأبيات من المثنوي]
تنبيه: أعقتد كون هذا الجواب مبنيا على العلم، من الممكن أن يتوهم أحد أنه مبني على المحبة فقط.
بعد هذا الجواب ورد سؤال آخر من موضع آخر، ذكر مع الجواب عنه فى الذيل:
السؤال: بقي الآن هذه الشبهة: لماذا لا يدخل قبرا حضرة الشيخين فيه (أي في حكم المنع عن البناء على القبر)؟ لا يخطر على الذهن جواب عن هذه الشبهة إلا هذا: قد رأت حضرة عائشة الصديقة فى المنام أنها نزلت ثلاثة شموس أو قالت ثلاثة أقمار في حجرتها – لا أتذكر الآن هل كانت شموسا أو أقمارا – وعند وقت الوفاة قال حضرة أبو بكر الصديق رضي الله تعالى عنه إن قمرا واحدا (من هذه الثلاثة) هو حضرة فخر الكائنات (صلى الله عليه وسلم) [٨]، ومبشرات غيرها كذلك، لعلها هي الوجه الذي دفن الشيخان هنا، والحاصل هو أن حضرة الشيخين دفن هناك تبعا، والتعمير الجديد الذي قام به حضرة عمر بن عبد العزيز رحمه الله كان لحضرة فخر الكائنات أصلا لا لحضرة الشيخين بالقصد، ولا يخطر على الذهن جواب سوى هذا.
الجواب: هذا الجواب كله صواب وموافق للقواعد، ويؤيده روايات أخرى، وهي هذه:
عن ابن عمر أن النبي صلى الله عليه وسلم خرج ذات يوم ودخل المسجد وأبو بكر وعمر، أحدهما عن يمينه والآخر عن شماله، وهو آخذ بأيديهما، فقال: ((هكذا نبعث يوم القيامة)). رواه الترمذي، وقال: هذا حديث غريب.
وعن ابن عباس قال: إني لواقف في قوم فدعوا الله لعمر، وقد وضع على سريره، إذا رجل من خلفي قد وضع مرفقه على منكبي، يقول: ((رحمك الله، إني لأرجو أن يجعلك الله مع صاحبيك، لأني كثيرا ما كنت أسمع رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول: كنت وأبو بكر وعمر، وفعلت وأبو بكر وعمر، ودخلت وأبو بكر وعمر، وخرجت وأبو بكر وعمر)). فالتفت فإذا علي بن أبي طالب. متفق عليه، باب مناقب أبي بكر وعمر.
وفى المشكاة باب نزول عيسى بن مريم عن عبد الله بن عمر قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: ((ينزل عيسى بن مريم إلى الأرض، فيتزوج ويولد له، ويمكث خمسا وأربعين سنة، ثم يموت فيدفن معي في قبري، فأقوم أنا وعيسى بن مريم في قبر واحد بين أبي بكر وعمر)). رواه ابن الجوزي في كتاب الوفاء.
وروى الترمذي في آخر باب من أبواب المناقب عن أبي مودود المدني: نا عثمان بن الضحاك عن محمد بن يوسف بن عبد الله بن سلام عن أبيه عن جده قال: مكتوب فى التوراة صفة محمد وعيسى بن مريم يدفن معه. قال: فقال أبو مودود: قد بقي فى البيت موضع قبر. هذا حديث حسن غريب.
وفي خلاصة الوفاء للسمهودي آخر الفصل العاشر فى الحديث المذكور: لفظ الطبراني في رواية: يدفن عيسى بن مريم عليه السلام مع رسول الله صلى الله عليه وسلم وأبي بكر وعمر رضي الله عنهما فيكون قبرا رابعا. فيه عثمان بن الضحاك، وثقه ابن حبان وضعفه أبو داود.
الرواية الأولى كصريح في كون الحضرات الثلاثة مدفونين في نفس الموضع، وخبر الشارع بلا إنكار دليل جواز، واحتمال اجتماعهم بعد البعث بعيد من لفظ: ((هكذا نبعث))، فإنه دال على كيفية البعث بعينه.
وهذا المعنى مستنبط بدقة من الرواية الثانية، فيكون حجة بسبب كونه مؤيدا بالنص.
والرواية الثالثة صريحة كالرواية الأولى، بل أصرح منها، فإن احتمال هذا المجاز أبعد في لفظ ((أقوم))
والرواية الرابعة والرواية الخامسة مجموعتهما تخبر بأن كون حضرة الشيخين مدفونين بالبيت مذكورا فى التوراة أيضا، فثبت من شرائع من قبلنا أيضا.
وأكبر الأمر هو: قد وقع هذا في زمن الصحابة، ولم ينكر عليه أحد، فثبت الإجماع على جوازه، ومهما تكون قوة هذا الإجماع، هو كاف لنا كحجة للإستثناء.
[١] جاء فى الحديث: ((لن يقبر نبي إلا حيث يموت)). هذا لفظ أحمد، ورواه مالك فى الموطأ والترمذي فى الشمائل وابن ماجه في السنن وغيرهم. انظر لتخريج الحديث وتقويته ما علق عليه محققو مسند أحمد (مسند أحمد، مؤسسة الرسالة، ج١ ص٢٠٧)
[٢] قال جابر بن عبد الله رضي الله عنهما: ((نهى رسول الله صلى الله عليه وسلم أن يجصص القبر وأن يقعد عليه وأن يبنى عليه)). أخرجه مسلم في صحيحه.
[٣] روى الدارمي: حدثنا أبو النعمان: حدثنا سعيد بن زيد: حدثنا عمرو بن مالك النكري: حدثنا أبو الجوزاء أوس بن عبد الله قال: قحط أهل المدينة قحطا شديدا، فشكوا إلى عائشة فقالت: انظروا قبر النبي صلى الله عليه وسلم، فاجعلوا منه كوا إلى السماء حتى لا يكون بينه وبين السماء سقف. قال: ففعلوا فمطرنا حتى نبت العشب. قال محققه: رجاله ثقات. (مسند الدارمي، دار المغني، ج١ ص٢٢٧)
[٤] قال أنس رضي الله عنه: إن أبا بكر كان يصلي لهم في وجع النبي صلى الله عليه وسلم الذي توفي فيه، حتى إذا كان يوم الإثنين وهم صفوف فى الصلاة فكشف النبي صلى الله عليه وسلم ستر الحجرة ينظر إلينا وهو قائم كأن وجهه ورقة مصحف ثم تبسم يضحك، فهممنا أن نفتتن من الفرح برؤية النبي صلى الله عليه وسلم إلخ. أخرجه البخاري في صحيحه.
[٥] روي عن عائشة رضي الله عنها: قالت: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: ((لعن الله اليهود والنصارى، اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد)). قالت عائشة رضي الله عنها: لولا ذلك أبرز قبره غير أنه خشي أن يتخذ مسجدا. رواه البخاري في صحيحه.
[٦] قاله رسول الله صلى الله عليه وسلم في تعليل كون صوم الوصال خاصة له (متفق عليه)
[٧] كان لحكيم الأمة التهانوي اعتناء كبير بالمثنوي، فإن له شرحا كبيرا عليه بالأردوية اسمه: 'كليد مثنوي'
[٨] روى مالك عن يحيى بن سعيد الأنصاري أن عائشة رضي الله عنها قالت: رأيت ثلاثة أقمار سقطن في حجري فقصصت رؤياي على أبي بكر الصديق، قالت: فلما توفي رسول الله صلى الله عليه وسلم ودفن في بيتها قال لها أبو بكر: هذا أحد أقمارك، وهو خيرها. (رواه فى الموطأ)