«Егер сендердің біреулерің қарыз берсе және оған сыйлық берсе немесе жануарына мінгізсе ...»

Хазіретті Әнәстан риуаят еткен хадисте: «Алла Елшісіﷺ айтты: «Егер сендердің біреулерің қарыз берсе және оған сыйлық берсе немесе жануарына мінгізсе (яғни, қызметін пайдаланса), жануарына мінбейді және сыйлығын қабыл етпейді, егер алдын екеуінің арасында мұндай орын алмаған болса». Хадисті ибн Маджа және әл-Байһақи өзінің «Шуғаб әл-Иман» кітабында риуаят етті.

Мулла Әли әл-Қари әл-Ханафи әл-Матуриди «Мирқату әл-Мәфәтих шарх Мишкат әл-Масабих» (хадис нөмір: 2831) кітабында хадистің түсіндірмесінде айтты:

«(«Егер сендердің біреулерің қарыз берсе және оған) яғни, борышкер қарыз қарыз берушіге (сыйлық берсе немесе) не өз жануарына, не қарызға алған (жануарына мінгізсе) қарыз беруші борышкердің (жануарына мінбейді және сыйлығын қабыл етпейді, егер алдын екеуінің арасында) яғни, қарыз беруші борышкер арасында (мұндай) яғни, жоғарыда аты аталған сыйлық беру, жануарына міңгізу секілді игі істер қарыз алмас алдын (орын алмаған болса») (аудармашыдан: Яғни, қарыз бермес\алмас алдын екеуі әдетте бір-бірімен сыйлық алмасып немесе жануарларын пайдаланып жүрген жақсы араласатын адам болса, онда борышкердің оған сыйлық беруінде ешқандай проблема жоқ демекші. Өйткені бұл жердегі тыйым, қарыз берген адам борышкерден пайда алуды көздеуге қатысты). Риуаят етілгендей: «Пайда әкелетін әрбір қарыз өсімқорлық». Мәлік айтты: «Егер алдын орын алып жүрген әдеттегі іс болмаса, онда қарыз беруші қарыз алушының берген сыйын қабыл етпейді немесе оны үзірлі бір жағдай болмаса». Ибн Хаджар, оған Аллаһтың рақымы болсын, былай деген: «Қазыға берілген сыйлық та осыған ұқсас мысал болып табылады және қазының адамдардан сыйлық алудан одан аулақ болғаны жақсы». Заманындағы тақуалардың көсемі Әбу Ханифа, оған Аллаһтың рақымы болсын, бұл мәселеде өте қатты сақтық танытқан. Бір күні Имам қарызын алу үшін борышкердің үйіне келеді, бұл уақытта күн қатты ыссы болатын. Борышкер үйінің қабырғасы көлеңке түсіріп тұрады. Борышкер ұзақ кешігіп шыққанға дейін Имам күн астында тұрды. Борышкердерден қандай-да бір пайда алмас үшін, Имам ыстыққа шыдап, күннің астында тұрады. Бұл Имамның көзқарасы бойынша борышкерден пайда алу өсімқорлық сияқты харам екендігін көрстеді, ал біздің көзқарасымыз, көптеген ғалымдардың көзқарасы сияқты, қарыз берген уақытта борышкерден пайда алу шарт етілмеген болса (яғни, қарыз берген уақытта: «Мен саған қарыз берем, бірақ сен маған қарызбен бірге бірдеңе бересін немесе маған қызмет етесін», - деп келіспесе), рұқсат».