🇦🇲 Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակումը։ Հայաստանի Առաջին Հանրապետություն
Առաջին Հայաստանի Հանրապետություն
Ռուսական կայսրության փլուզումից և 1917 թվականի հեղափոխական իրադարձություններից հետո Կովկասում ձևավորվեց Անդրկովկասյան ժողովրդավարական դաշնային հանրապետությունը (ԱԺԴՀ), որը միավորում էր հայերին, վրացիներին և ադրբեջանցիներին։ Սակայն ներքին հակասությունները և արտաքին սպառնալիքները հանգեցրին նրա փլուզմանը 1918 թվականի մայիսին։ Քաղաքական անկայունության և ռազմական պարտությունների պայմաններում հայ քաղաքական առաջնորդները որոշեցին ստեղծել անկախ հայկական պետություն։
Ռազմական ճակատամարտերն ու անկախության ուղին
Սարդարապատի ճակատամարտը
Հայ կամավորական ջոկատները տեղական հրամանատարների ղեկավարությամբ կանգնեցրին թուրքական զորքերի առաջխաղացումը՝ գեներալ Թախի փաշայի հրամանատարությամբ։ Այս վճռորոշ ճակատամարտը կանխեց արևելյան հայության բնաջնջումը և ստեղծեց նախադրյալներ անկախ հայկական պետություն հռչակելու համար։
Ճակատամարտեր Քարաքիլիսայի և Բաշ-Ապարանի մոտ
Մայիսի 25-28-ը տեղի ունեցած Քարաքիլիսայի և Բաշ-Ապարանի ճակատամարտերն ուժեղացրին հայ ժողովրդի մարտական ոգին և ցուցադրեցին նրա վճռականությունը՝ պաշտպանելու հայրենիքը։ Այս հաղթանակները դարձան ազգային ազատագրական պայքարի կարևոր փուլ։
1918 թվականի մայիսի 27-ի գիշերը Թիֆլիսում գումարվեց Հայ ազգային խորհրդի նիստը, որտեղ ընդունվեց պատմական որոշում՝ հռչակել Հայաստանի անկախությունը։ Մայիսի 28-ի առավոտյան պաշտոնապես հռչակվեց Հայաստանի Հանրապետության անկախությունը, և սկսվեց հանդիսավոր արարողության նախապատրաստումը։
Հետաքրքիր է, որ արարողությունը հարկ եղավ անցկացնել երկու անգամ։ Սկզբում այն տեղի ունեցավ Թիֆլիսի թատրոնի շենքում, սակայն տեխնիկական խնդիրների և անհրաժեշտ սարքավորումների բացակայության պատճառով միջոցառումը պատշաճ կերպով չարձանագրվեց։ Արդյունքում որոշվեց կրկնել արարողությունը, որն անցկացվեց Թիֆլիսի օպերայի թատրոնում։
Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը ընդգրկում էր նախկին Երևանի նահանգի և Կարսի մարզի տարածքները՝ շուրջ 58 հազար քառակուսի կիլոմետր։ 1919 թվականի տվյալներով՝ հանրապետության բնակչությունը կազմում էր մոտավորապես 961,7 հազար մարդ։