Болашақтың қалалары қандай болады және онда кімдер тұрады

Жер бетінде 4 млн елді мекен бар, олардың 10 мыңнан 30 мыңға дейін қалаларға жатады. Оларда, БҰҰ мәліметінше, қазір шамамен 4 млрд адам немесе Жер тұрғындарының 60% тұрады, ал 20 жылдан кейін 70% өмір сүретін болады.

Мегаполистің сапа белгісі

Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізу бағдарламасы аясында БҰҰ Еуропалық экономикалық комиссиясы «ақылды тұрақты қала» (Smart Sustainable City, SSC) терминін енгізді. Бұл адамдардың өмір сүру сапасын және басқару тиімділігін жақсарту үшін AI мен басқа да құралдарды пайдаланатын инновациялық мекен. SSC сондай-ақ қазіргі және болашақ ұрпақ үшін әлеуметтік және экологиялық проблемаларды шешуді қамтамасыз етеді.

Қаланы SSC тізіміне жатқызу критерийлері үнемі нақтыланып отырады. Қазір алты санатта белгілі бір KPI-ге қол жеткізу талап етіледі: қоршаған орта, қауіпсіздік, экономика, денсаулық, жайлылық, тұрғындарға қанағаттану (субъективті критерий). Алайда, парктерде Wi-Fi орнату сияқты қарапайым шешімдердің көмегімен қорытынды бағалау үшін қажетті балл жинау қиын болмады. Осыған байланысты бүгінгі таңда 150-ге жуық агломерация SSC мәртебесіне ие.

Ескі қалалар жарысқа қосылды

Мегаполистер жаңа талаптарға сай болуға ұмтылуда. Ол үшін олар:

Қайта жаңарту жүргізуде. Лондондық Сити, париждік Дефанс сияқты аудандардың құрылысы бизнес және орта класс үшін тартымдылықты арттырады. Парижде алдағы он жылдықта тұрғын үй қорын 250-400 мың жаңа пәтерге кеңейту жоспарлануда.
Транспортты дамытуда. Le Grand Paris Express жобасын жүзеге асыру барысында 115 мың жұмыс орны ашылады және Франция ІЖӨ €100 млн. артады.
Экологиялық жағдайды жақсартады. 2050 жылға қарай электромобильдерден шыққан зиянды қалдықтар СO2 27%-ға азаяды.

Жаңарту белгілі бір нәтижелерді беруде. Болашақтың қалалары деп аталу құқығы үшін Лондон, Париж, Токио, Амстердам, Берлин, Сеул – барлығы 30-ға жуық мегаполис күресуде, тек екеуі ғана басынан бастап жаңадан салынуда.

Бірақ жаңа ескі қалалармен бәсекелесу оңай емес: жөндеуді жүргізу және құрылыс салынған аудандарға көлік коммуникацияларын салу қиын және қымбат. SSC рейтингін алуға болады, бірақ тұрғындардың сенімін тек осымен ғана жеңіп алмаймыз. Және халық пен бизнесті жаңа мегаполистерге көшіру үшін мүмкіндіктер неғұрлым көп ашылса, ескі позициялар соғұрлым күшті болады. Әрине, Париж өзінің тарихи мұрасының есебінен тартылу орталығы болып қала береді, бірақ статистика көрсеткендей, 10 жыл ішінде оның халқы (қала маңын есептемегенде) 5% -ға, 2,1 млн-ға дейін қысқарды және қысқару үрдісі тұрақты.

Жаңа мегаполис салу оңай, сонымен бірге ескі қалалардың орналасу орны, ластану, жоғары қылмыс сияқты шешілмеген, дамуын қиындататын проблемаларды сыртқа қалдыруға болады. Сондықтан да бірқатар елдерде солай істеуде.

Болашақтың қаласы ол қандай?

Қазіргі заманғы урбанистика туралы ақпараттық материалдар әдемі ғимараттар салынған суреттермен безендіріледі, бірақ мәселе тек сәнді футуристік сәулетте ғана емес. Болашақтың мегаполисі — бұл ең алдымен ақылды қала, яғни қала құрылысы технологияларының соңғы жетістіктерін пайдалана отырып жобаланған және басқарылатын қала.

Болашақтың қаласының негізгі белгілері:

Энергияның тиімділігі. Энергияның кем дегенде 70–80% жаңартылған көздер есебінен қамтамасыз етіледі.
Smart Sity технологиясы, жасанды интеллектіні белсенді пайдалану.
Климатты және экологиялық жағдайды реттеу. Иә, заманауи технологиялар оны да ауыстыруға мүмкіндік береді. БАӘ жазда күннің қызуы 50° дейін жетеді, ауыл шаруашылығы мен өмір сүру үшін қолайлы жағдай туғызу бойынша эксперимент жүргізілуде. Жылына бұлттарды қудалау бойынша 300-ден астам әрекет орындалады, ол жауын-шашын жиілігін 15–30%-ға арттыруға мүмкіндік береді. Дубай халқының саны соңғы бес жылда шамамен 40%-ға артты, соның ішінде климаттың неғұрлым жайлы болуына байланысты.
Өмір деңгейі жоғары. Бәлкім, бұл бизнесті және халықты осындай қалаларға қоныс аударуға итермелейтін негізгі себеп шығар.

Басқаша айтқанда, болашақтың қаласын құру үшін «жай ғана» тұрғындар үшін жайлылық пен бизнес жүргізу үшін жағдайды жақсарту қажет.

Рас, қазірше «болашақтың қаласы» тек миллионерлер мен миллиардерлердің ауқымы үлкейген ауылдарына ұқсастығы бар. Өкінішке орай, алдағы онжылдықта жаңа мегаполистерде тұрғын үй тек қала құрылысымен айналысатын немесе неміс жерінде жұмыс істейтін мамандарға ғана қолжетімді болады.

Айтпақшы, мұндай тұжырымдама да құрылыс салушылардың құлшынысы емес, заманауи трендке жауап. Henley&Partners мәліметінше, әлемде миллионерлер санының жедел өсуі байқалады. Олар өмір сапасына биік талап қоюда. Нью-Йорк сияқты қалалар әлі де болса табыс деңгейі жоғары адамдарды тартатын орталықтар болып табылса да, өмір сүру үшін де, инвестициялық мақсатта да жаңа қалаларда тұрғын үйге сұраныс өсуде.

Болашақтың құрылысы

Tower C, Китай
Tower C — тік қала жобасы. 440 мың шаршы метр аумақта негізі биіктігі 394 м екі мұнараны құрайтын кешен салынады, Қала 300 мың адам тұратын орынға айналады (тұрғын және кеңсе үй-жайлары). Әзірге 30 мың адамға есептелген ең үлкен үй Қытайда (Ханчжоу) орналасқан (бірақ біз бұл фактіні нақты растай алмадық, кейбір дереккөздер тұрғындар саны 1,5-3 есе аз екенін айтады). Жобаның нақты бюджеті белгісіз, оның рендер сатысынан құрылыс сатысына көшетіні де белгісіз. Бастапқы жоспар бойынша жұмыстар 2027 жылы аяқталуы тиіс, бірақ олар өткен жылдың мамыр айында ғана басталған. Әзірге, skyscrapercity форумындағы ақпаратқа қарағанда, ол әлі бастапқы сатыда тұр, ал құрылыстың ауқымы таныстырылымда мәлімделгенге ұқсас емес.

Сауд Аравиясында болашақтың қаласы NEOM* жасыл көздерден 100% дейін энергия шығарады

*NEOM туралы толығырақ 8-беттен оқыңыз

Масдар-сити Біріккен Араб Әмірліктерінде NEOM құрылысының бастапқы кезеңінде «Болашақ қаласына қош келдіңіздер!» деген ұранмен елді мекен бар. Абу-Дабиге жақын орналасқан Масдар-сити технологиялық орталық болып табылады. Мұнда Siemens және Honeywell сияқты алыптардың өнімдерін әзірлейтін өкілдіктер мен бюролар ашылған. Қала бюджеті $22 млрд. құрайды. Қазіргі уақытта Масдар-ситиде 15 мыңға жуық адам тұрады және жұмыс істейді. Шын мәнінде, бұл экономика және қала құрылысы саласындағы шешімдерді пысықтауға арналған полигон. Айтпақшы, Дубай ауа сапасы, өмір сүру деңгейі және экономиканың дамуы бойынша жоғары KPI есебінен ең озық, ақылды және тұрақты қалалардың бірі деп жиі аталады.

Xiongan, Қытай Дәстүрлі жобалар да бар. Сюнань (Xiongan) ақылды тұрақты қала ретінде орналасқан. Бейжіңнің оңтүстігінен 100 шақырым жерде орналасқан ол тиісті агломерацияны жеңілдетіп, елорданың кейбір функцияларын өзіне алуы тиіс. Жасыл энергетика мен экологияға баса назар аударылады. 2033 жылға қарай жаңа қала толығымен пилотсыз көлікке көшуі және шығарындыларды нөлге дейін азайтуы тиіс. Құрылыс бюджеті 800 млрд юань ($110 млрд) құрады. Және билік халықты 1 млн-нан 5 млн-ға дейін арттыру үшін тағы да төрт есе көп жұмсауды жоспарлап отыр. Жалпы Қытай үшін жаңа қалалардың құрылысы ескілерін жаңғыртуға қарағанда өзекті, өйткені ірі өнеркәсіптік орталықтарда ауаның ластану проблемасы бар.

Интернетте болашақтың қаласының тағы да 10 ірі жобасы ескерілуде. Алайда, оның бәрі идея, концепция деңгейінде. Мысалы:

Телоса, АҚШ 2021 жылы жарияланды. Нақты жер әлі таңдалмаған, болжам бойынша бұл елдің орталық немесе батыс бөлігіндегі арзан игерілмеген шөлейт жерлер болуы мүмкін. Халықтың мәлімделген саны - 40 жылдан кейін 5 млн. Яғни, қала Нью-Йорктен кейінгі екінші қала болады деп күтілуде, бұл АҚШ халқының негізгі бөлігі жағалау аймақтарында тұрады деген күмән тудырады. Жоба сайтында бюджет туралы ештеңе айтылмайды, кейбір сарапшылар оны $400 млрд. деп бағалайды. Бірақ, негізгі логистикалық орталықтардан алшақтықты және көптеген инновацияларды енгізу мақсатын ескере отырып, құны бір тұрғынға $100 мыңнан төмен болуы екіталай.

Smart Forest City Cancun, Мексика Шығыс жағалауындағы жасыл қала жобасы. АТӨ мен Таяу Шығыс елдеріндегі өршіл мегақұрылыстарға қарағанда, Орман қалашығы едәуір ықшам және небәрі 130 мың тұрғынға есептелген. Жоба алғаш рет 2018 жылы ұсынылған, бірақ әлі күнге дейін жеке сайты да жоқ. Жыл сайын тек рендерлер ғана жаңартылады.

Ақша және бизнес: болашақ қала құрылысы үшін не керек

Болашақ қаласының бюджеті осындай жобаларға сүйене отырып, бір тұрғынға кемінде $100 мың құрайды. Инвесторларды тарту үшін кәсіпкерлік қызметке барынша қолайлы режимдегі аймақтар құрылады, еңбек мигранттары мен жылжымайтын мүлікке инвесторлар үшін бағдарламалар ашылады. Еркін экономикалық аймақтарды құру әдісі даму немесе жаңарту талап етілетін ескі қалалар мен аумақтарда жақсы сыналған, кейде ол жақсы нәтижелер береді. Мәселен, Dubai Multi Commodities Centre өткен жылы резиденттер санын 15% мыңға дейін 23 Әмірліктердің ЖІӨ бір жыл ішінде шамамен 8% -ға өсті (әлемнің барлық елдері бойынша орташа 2,6% -ға қарсы).